8.3 Democratisering in Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.3 Democratisering in Nederland

Leerdoelen

• Je kunt de levensomstandigheden van arbeiders beschrijven en verklaren.
• Je begrijpt waarom de midden- en hogere klassen zich zorgen maakten over de sociale kwestie en je kunt uitleggen welke rol de overheid ging spelen.
• Je weet welke groepen zich inzetten voor de emancipatie van arbeiders en hoe ze dit deden.
• Je begrijpt de theorie van Marx en je kunt uitleggen in welk opzicht sociaal- democraten afwijken van Marx' ideeën.

Kenmerkende Aspecten

• Discussies over de "sociale kwestie"
• De opkomst van de emancipatiebewegingen
• De opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Liberalen

• Koning Willem I had veel acht, hij benoemde en ontsloeg ministers en hij negeerde het parlement.
• Liberalen vonden dat zorgelijk, liberalen zetten zich in voor de erfenis van de democratische revoluties: burgerlijke vrijheden (oa. vrijheid van meningsuiting, volksoevereiniteit) en politieke invloed voor het volk.
• Het succesvolle gedeelte van de bevolking (bv rijke ondernemers), zou een rol in het bestuur moeten krijgen.
• Omdat ze succesvol waren, moesten ze immers over kwaliteiten beschikken.

Liberalen

• In 1848 kwamen braken in veel Europese steden opstanden uit. 
• Aanleiding was er één van economische aard, prijsstijgingen door misoogsten zorgden voor stijgende prijzen.
• De doelen van de opstanden waren echter politiek, de verdeling van de macht moest worden herzien.
• Ook in Nederlandliet het volk haar onvrede horen. Koning Willem II vreesde voor zijn kroon. 
• Omdat te voorkomen liet hij de liberaal Thorbecke een nieuwe grondwet maken.

Liberalen

• Het resultaat was een zeer liberale grondwet waarin de vrijheden van burgers waren vastgelegd en waarin politieke invloed voor het volk was geregeld.
• Willem II bleef staatshoofd, maar de ministers waren voortaan geen verantwoording meer schuldig aan de koning maar aan het parlement.
• De leden daarvan werden gekozen door middel van censuskiesrecht.
• Dit hield in dat slechts een klein, mannelijk, gedeelte van de bevolking (het gedeelte dat voldoende belasting betaalde) mocht stemmen.

Waarvoor zetten de liberalen zich in?

1. Voor zoveel mogelijk vrijheid
2. Dat Nederland een monarchie werd.
3. Voor een absolute monarchie.
4. Voor de erfenis van de democratische revoluties.

Wie zouden er politieke invloed moeten krijgen, volgens de liberalen?

1. Succesvolle ondernemers
2. Succesvolle arbeiders
3. Succesvolle geestelijken
4. Succesvolle politici

In welk jaar braken er in Europa opstanden uit?

1. 1789
2. 1815
3. 1848
4. 1917

Wat was de aanleiding van deze opstanden?

1. Prijsstijgingen door misoogsten en hierdoor armoede
2. Het absolutisme van de koningen
3. Slecht bestuur door de rijke bevolking
4. Ziektes en daardoor armoede

Wat waren de doelen van de opstanden?

1. Lagere voedselprijzen
2. Afzetten van de absolute vorsten
3. Andere verdeling van de macht in een land
4. Dat de regering zou gaan luisteren naar het volk

Hoe reageerde Koning Willem II op deze opstanden?

1. Niet, hij dacht dat het wel over zou gaan.
2. Hij liet de grondwet herzien
3. Hij zorgde voor lagere voedselprijzen
4. Hij ging met de regering in gesprek

Wie mocht de grondwet in 1848 herzien?

1. Koning Willem II
2. Pieter Troelstra
3. Aletta Jacobs
4. Johan Thorbecke

Maken vraag 2a

Maken vraag 2B

Maken vraag 2C

Emancipatiebewegingen in de politiek

• De mannen die mochten stemmen waar bijn allemaal liberalen.
• Zij streefden naar economische vrijheid en wilden dat de overheid zich zo min mogelijk bemoeide met de economie.
• Dat betekende dat de overheid een zo klein mogelijk rol innam tijdens de sociale kwestie. De sociale kwestie, was het vraagstuk dat draaide om de slechte levensomstandigheden van de arbeiders en de manier waarop deze problemen van de arbeiders konden worden opgelost.
• Socialisten wilden hierom ook algemeen kiesrecht, zodat de arbeiders ook invloed zouden krijgen in de politiek.

Emancipatiebewegingen in de politiek

• Ook protestanten en katholieken (samen confessionelen geheten) streefden naar politieke macht.
• In de Republiek (dus voor 1795) hadden protestanten altijd een bevoorrechte positie gehad, vergeleken met de katholieken.
• Ondanks dat in de grondwet stond dat iedereen gelijk was , waren katholieken op veel gebieden nog achtergesteld. De katholieken begonnen een emancipatiestrijd (strijd voor gelijke rechten) om hierin verandering aan te brengen.

Emancipatiebewegingen in de politiek

• Protestanten begonne toen ook met een emancipatiestrijd om hun rechten te benadrukken.
• Ondanks hun moeizame relatie deelden protestant en katholiek enkele politieke belangen.
• De belangrijkste overeenkomsten hadden te maken met onderwijs.
• De overheid betaalde openbaar (neutraal) onderwijs, protestantse en katholieken scholen moesten zelf een school stichten. Mits de scholen maar voldeden aan de eisen van de overheid. In de grondwet stond immers ook het recht op vrijheid van onderwijs.

Emancipatiebewegingen in de politiek

• De overheid betaalde de kosten van deze "speciale scholen" niet
• Confessionelen gingen hiervoor de Schoolstrijd aan met de overheid, een politiek gevecht om gelijke subsidies voor openbaar en bijzonder onderwijs. In 1917 werd deze schoolstrijd geregeld in de wet. Sindsdien worden bijzondere scholen ook gefinancierd door de oveheid.

Wie hadden er stemrecht na 1848?

1. Mannen en vrouwen
2. Alleen mannen
3. Mannen en vrouwen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden
4. Mannen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden

Waarom nam de overheid een terughoudende rol in tijdens de sociale kwestie?

1. Er zaten veel liberalen in de regering
2. Er zaten veel socialisten in de regering
3. Er zaten veel feministen in de regering
4. Er zaten veel nationalisten in de regering

Wie wilden de rol van de overheid in de sociale kwestie veranderen?

1. Liberalen
2. Socialisten
3. Feministen
4. Nationalisten

Hoe wilden ze dit veranderen?

1. Door een revolutie
2. Door verkiezingen te organiseren
3. Door te staken
4. Door algemeen stemrecht te eisen

Waarom begonnen katholieken een emancipatiestrijd?

1. Ze werden achtergesteld bij de protestanten
2. Het katholieke geloof was verboden
3. Ze wilden dat hun kerken werden gefinancierd door de overheid
4. Ze wilden dat hun godsdienstonderwijs werd betaald

Welk doel hadden de protestanten en katholieken gezamenlijk?

1. Financiering van nieuwe kerken door de overheid
2. Geloofsvrijheid
3. Vrijheid van onderwijs
4. Betaling door de overheid van bijzonder onderwijs

Wat zijn confessionelen?

1. Arbeiders in de politiek
2. Gelovige mensen in de politiek
3. Rijke mensen in de politiek
4. Politici

Wat hield de schoolstrijd in?

1. Strijd tussen protestantse en katholieke scholen
2. Strijd om privéscholen ook te financieren
3. Strijd om gelijke betaling van openbaar en bijzonder onderwijs
4. Strijd om aparte jongens en meisjesscholen te krijgen

Maken opdracht 3

Democratisering

• De roep om uitbreiding van het kiesrecht bleef aanhouden; de democratisering viel niet tegen te houden.
• Ook sommige liberalen raakten overtuigd van de wenselijkheid hiervan.
• Een grondwetswijzinging, in 1887, maakte uitbreiding van het kiesrecht mogelijk.
• Het censuskiesrecht werd vervangen door een systeem op basis van "kentekenen van geschiktheid". Welke "kentekenen" dat dan waren, dat werd verder niet ingevuld in de uitbreiding van de kieswet. Het aantal "kentekenen" nam daardoor langzaam toe.

Democratisering

• Tussen 1887 en 1917 steeg het percentage mannen dat kiesrecht had tot 68%. De groep zonder kiesrecht waren vrouwen en arbeiders.
• De feministen benadrukten onder anderevia de Vereniging van Vrouwenkiesrecht dat vrouwen dezelfde toegang tot kiesrecht moesten krijgen als mannen.
• De Eerste Wereldoorlog bracht een doorbraak. Nederland was neutraal maar leed economisch wel onder de oorlog.
• Politici van de 4 zuilen (liberalen, socialisten, katholieken en protestanten) besloten met elkaar samen te werken om problemen aan te pakken.

Democratisering

• Daarvoor moesten 2 grote problemen worden opgelost: de Schoolstrijd en de kiesrechtkwestie.
• De socialisten en sommige liberalen wilden algemeen kiesrecht.
• De confessionelen waren hier geen voorstander van, zij wilden juist een gelijke subsidiëring van openbaar en bijzonder onderwijs.
• De confessionelen besloten de socialisten te steunen in hun strijd voor algemeen kiesrecht voor mannnen.
• In ruil hiervoor steunden de socialisten de invoering van subsidiëring van bijzonder onderwijs.

Democratisering

• Beide ingewikkelde problemen waren in één klap opgelost door deze Pacificatie van 1917.
• Invoering van algemeen kiesrecht voor vrouwen gebeurde twee jaar later, in 1919.
• Dit was het sluitstuk van de democratisering van Nederland.
• Andere Europese landen maakten een vergelijkbare ontwikkeling door.

Het censuskiesrecht werd in 1887 vervangen door?

1. Algemeen kiesrecht voor mannen
2. Algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen
3. Kiesrecht op basis van geschiktheid
4. Kiesrecht bij een betaald percentage aan belastingafdracht

Waarvoor streden feministen in die tijd (rond 1900)

1. Recht op eigen bezit als ze getrouwd waren
2. Recht op onderwijs voor vrouwen
3. Huishoudscholen
4. Vrouwenkiesrecht

Wat hield de pacificatie van 1917 in?

1. Einde van WOI in Nederland
2. Invoering van algemeen vrouwenkiesrecht
3. Algemeen mannenkiesrecht en de betaling van bijzonder onderwijs
4. Algemeen kiesrecht en betaling van bijzonder onderwijs

Maken opdracht 6A

Maken opdracht 6B

Opdracht 6C

Opdracht 6D

0