Thema 4 Basisstof 5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.5 Onderzoek naar evolutie

Vandaag en de volgende les 

Leerdoelen:

• Je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap.
• Je kunt een stamboom aflezen

Programma:

• Kort herhalen
• Bewijzen voor evolutie 
• Stambomen/ cladogrammen

Wat is geen onderdeel van de evolutietheorie?

1. veranderingen in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Ontstaan van nieuwe soorten
4. Verandering in fenotype

Wat wordt er bedoeld met "Survival of the fittest"?

1. De best aangepaste organismen overleven
2. Als je te weinig sport ga je dood
3. De snelste organismen overleven
4. De best aangepaste organismen overleven en planten zich voort.

Aanwijzingen evolutietheorie

Evolutietheorie biedt een verklaring voor waarnemingen verkregen uit:

1. Vergelijking anatomie
2. Biochemische analyses
3. Fossielen en embryologie(extra)

1. Vergelijken anatomie 

Homologe organen

hebben dezelfde bouw(plan), maar een andere functie

• bewijs voor gemeenschappelijke voorouder
  

Analoge organen

hebben verschillende bouw, maar dezelfde functie

• Geen bewijs verwantschap, maar dezelfde aanpassing aan omgeving (natuurlijke selectie)

Rudimentaire organen

= Organen of structuren die geen functie meer vervullen

• bewijs voor gemeenschappelijke voorouder

2. Vergelijken biochemie

Hoe meer overeenkomst in samenstelling van stoffen tussen organisme, des de groter de verwantschap

DNA-sequencing

= proces waarbij de nucleotidenvolgorde in het DNA vastgesteld wordt. 

rRNA en cytochroom c

rRNA: ribosomaal RNA, de stof waar de ribosomen van gemaakt zijn.

• Zowel in cellen van  bacteriën, archaea en eukaryoten
  
• basis voor de indeling van de drie domeinen

Cytochroom c:  enzym dat een rol speelt bij verbranding in de  

                                  mitochondriën. 

• Alleen aanwezig in eukaryoten

EXTRA, WANT EVOLUTIE IS LEUK!

Hoe noemen we het als twee organen eenzelfde vorm en functie hebben, maar een andere bouw?

1. Homoloog
2. Homofoob
3. Anafiel
4. Analoog

Is het oog van een gewervelde (links) en van een octopus (rechts) homoloog of analoog? Wat betekent dit voor de verwantschap tussen deze soorten?

1. Homoloog; Ze hebben geen gemeenschappelijke voorouder.
2. Homoloog; Ze hebben een gemeenschappelijke voorouder.
3. Analoog; Ze hebben geen gemeenschappelijke voorouder.
4. Analoog; Ze hebben een gemeenschappelijke voorouder.

Sleep de juiste afbeelding naar de bijbehorende structuur.

homologe bouw

analoge bouw

rudimentair

Aan de slag! 

- Lees 4.5 t/m biochemie en verwantschap

- Maak opdrachten 48 t/m 51

- Verwerk (samenvatten o.i.d.) t/m kopje biochemie en verwantschap

Gisteren en deze les:

Leerdoelen:

• Je kent enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap.
• Je kunt een stamboom aflezen en construeren.

Programma:

• Kort herhalen
• Bewijzen voor evolutie 
• Stambomen/ cladogrammen

Cladogram/stamboom

- Een splitsing is een gemeenschappelijke voorouder.

- Hoe later de splitsing, hoe meer verwant de organismen zijn

Wat zegt meer over de mate van verwantschap tussen soorten?

1. Het aantal generaties dat heeft geleefd sinds de gemeenschappelijke voorouder.
2. Het aantal verstreken jaren tussen de huidige soorten en hun voorouder.
3. Het aantal individuen van de soort dat heeft geleefd sinds de gemeenschappelijke voorouder.
4. Het aantal seizoenen tussen de huidige soorten en hun voorouder.

Zet de verwantschap tussen soorten van minst naar meest:

Maki en mens

Maki en gibbon

Mens en chimpansee

Apen van de oude wereld en orang-oetang

Aan welke groep zijn de gorilla’s het meest verwant volgens de stamboom?

1. de chimpansees
2. de gibbons
3. de halfapen
4. aan de apen van de oude wereld

In de afbeelding is in een stamboom weergegeven hoe verschillende groepen roofdieren zich volgens de evolutietheorie hebben ontwikkeld Drie groepen roofdieren zijn: de hondachtigen, de wasbeerachtigen en de zeehonden.
Aan welke van deze groepen zijn de beren het meest verwant volgens de informatie?

1. aan de hondachtigen
2. aan de wasbeerachtigen
3. aan de zeehonden

Wat wordt er met deze afbeelding bedoeld?
(kies de beste uitleg)

1. Dat mensen van de apen afstammen
2. Dat mensen en apen gemeenschappelijke voorouders hebben.
3. Dat er door micro-evolutie nieuwe soorten zijn ontstaan
4. Dat er veel apen zijn.

Aan de slag! 

- Lees 4.5 Onderzoek naar evolutie

- Maak opdrachten 52, 54, 55, 57  (vorige keer 48 t/m 51)

- Verwerk (samenvatten o.i.d.) paragraaf 4.5

Welke soort is eerder ontstaan,
soort 1 of soort 2?

1. Soort 1
2. Soort 2