KA 18: het begin van de Europese overzeese expansie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

KA 18:  het begin van de Europese overzeese expansie

Leerdoel

Invalshoek: economie, politiek, cultuur

• De leerling kan oorzaken/drijfveren benoemen en uitleggen voor ontdekkingsreizen overzee.
• De leerling kan de gevolgen van  ontdekkingsreizen benoemen en uitleggen.

Het begin van de Europese overzeese expansie

Het gaat in dit kenmerkend aspect over twee nieuwe ontwikkelingen : ontdekkingsreizen (al gestart in de 15e eeuw) en kolonisatie (vanaf de 16e eeuw, allereerst in Amerika).

Oorzaken/drijfveren voor ontdekkingsreizen overzee

• Winst als economische drijfveer: de handelsroutes die Europa verbonden met India en die over het Aziatische vasteland liepen (karavaanroutes), werden minder toegankelijk. Dit stimuleerde Europeanen om zelf een zeeweg naar ‘Indië’ te zoeken zodat ze de handel in specerijen in eigen hand konden houden.
• Een andere economische drijfveer is de zoektocht naar goud en zilver
• Religieuze oorzaak: christenen wilden andere volken bekeren tot het christelijk geloof
• Politieke oorzaak: vorsten wilden hun macht uitbreiden (expansie)
• Wetenschap als drijfveer: meer kennis vergaren, theorieën over de geschatte omtrek van de aardbol bewijzen (Columbus)
• Technische verbeteringen in de 15e eeuw maakten ontdekkingsreizen over open zee mogelijk: betere zeewaardige schepen (karveel) en betere, meer nauwkeurige instrumenten om te navigeren (kompas, astrolabium), betere en meer nauwkeurige kaarten.

Oorzaken/drijfveren voor ontdekkingsreizen overzee

De Portugezen begonnen met ontdekkingsreizen, gevolgd door de Spanjaarden. Al voor 1500 hadden de Portugezen de kusten van Afrika verkend en hadden zij een zeeweg naar Indië gevonden. De Portugezen stichtten geen koloniën in Azië, alleen handelsposten. De Spanjaarden zouden wél koloniën stichtten maar dan in Amerika.

Begin 16e eeuw ontdekten de Spanjaarden een westelijke zeeroute naar Indië ontdekken, maar zij concludeerden dat handel met Indië via deze weg niet winstgevend was. Daarop richtten zij hun aandacht op Amerika. Spaanse Conquistadores trokken met hun legers de binnenlanden van Midden- en Zuid-Amerika in. Met hen reisden missionarissen mee. De Spaanse soldaten maakten een einde aan de beschavingen van Azteken en Inca’s. De Spanjaarden zetten plantages op waar de indiaanse bevolking dwangarbeid verrichtten. Al snel stapten de Spanjaarden over op slaven die uit Afrika werden gehaald.

Gevolgen ontdekkingsreizen

• Door de nieuwe kennis over continenten en nieuwe gebieden veranderde het wereldbeeld van de Europeanen
• Het christendom verspreidde zich over de gehele wereld en groeit uit tot wereldreligie
• Wereldwijde uitwisseling van producten (Europa maakte voor het eerst kennis met aardappels, katoen en tabak) en begin van een wereldeconomie
• Europa stichtte koloniën en daarmee verspreidden mensen zich over de gehele wereld

In 1538 stierf de Maastrichtse geleerde Mattheus Herbenus. Zijn bibliotheek bevatte een kostbare uitgave van de Geographica van de Griekse historicus en geograaf Strabo (64 v.Chr.-23 na Chr.), een soort encyclopedie van de toen bekende wereld. De belangstelling van Herbenus past bij het kenmerkend aspect van deze les.

1pt Toon dit aan.

4pt Stel: je doet onderzoek naar de omstandigheden in New Plymouth
en komt tot de volgende conclusies:
1. Het doel dat William Hilton wil bereiken door het sturen van de brief
maakt deze brief als bron minder betrouwbaar voor je onderzoek.
2. De brief is bruikbaar om aan te tonen dat New Plymouth waarschijnlijk
een vestigingskolonie is. - Leg beide conclusies uit, waarbij je je antwoord
telkens ondersteunt met een andere verwijzing naar de bron.

Huiswerk 

HAVO: 'Verwerken' 18 Opdracht 1 t/m 4 + 'Examentraining' Opdracht 7 

VWO: 'Verwerken' 18 Opdracht 1 t/m 4 + 'Examentraining' Opdracht 7