H5 5.4 Een kerk in twee kampen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H5.4 Een kerk in twee kampen

1

2

3

4

5

In Olympia wordt gesport om Griekse goden te eren

Christendom wordt staatsgods-dienst in Romeinse Rijk

Christenen worden vervolgd in het Romeinse Rijk

Clovis laat zich dopen

In Drente worden hunebedden gebouwd

Koppel de begrippen aan de juiste samenleving

Jagers en

verzamelaars

Landbouw-

samenleving

Dorpen

Hunebedden

Grotschilderingen

Bekerproductie

Nomaden

Dieren temmen

Geef een historische verklaring voor het verband tussen deze twee gegevens:
1. De eerste landbouwsamenlevingen in Nederland ontwikkelden zich omstreeks 5.000 v. Chr. op de hoge zandgronden in Drenthe en Limburg.
2. De meeste prehistorische archeologische vondsten zijn gedaan in Drenthe en Limburg.

Leerdoel

Je kunt uitleggen welke kritiek op de kerk Erasmus en Luther hadden.

Tijdvak 5: Ontdekkers & Hervormers

KA: De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

De christelijke kerk was niet 1 geheel. Er waren mensen met kritiek (dwalingen). Dit werd ketterij genoemd. Deze ketters werden vervolgd door een speciale rechtbank: de Inquisitie.

Kritiek op de kerk

• Renaissance en humanisme (Erasmus)
• Behoefte van wereldlijke leiders om onafhankelijker te worden van de Paus.
• Enorme rijkdom van de kerk.

Waar denk je nu aan bij de naam Maarten Luther?

Maarten Luther

• Tegen aflaten, alleen oprecht berouw.
• Woord van God= Bijbel moet centraal staan dus zelf de Bijbel lezen (Luther vertaalt de Bijbel).
• Celibaat staat niet in de Bijbel.
• Soberheid (en geen rijkdom).
• Geen verering van heiligen en martelaren.

Leerdoel

Je kunt uitleggen welke kritiek op de kerk Erasmus en Luther hadden.

1. Sleep naar het juiste vak:

Dit is een sleepvraag.

Tijd van Grieken en Romeinen

Tijd van Monniken en Ridders

Landbouwsamenleving

Landbouw-stedelijke samenleving

Zelfvoorzienend

Handel over lange afstand

Wat is het verschil tussen mythologisch en wetenschappelijk denken?

Sleep de zinnen in de juiste tijdsvolgorde van vroeger naar later

Luther verdedigt zich voor Karel V in Worms

Luther schrijft een brief met 95 stellingen

Luther schrijft de Bijbel in het Duits

De paus doet Luther in de ban

Is de maker van deze bron een aanhanger of een tegenstander van Luther? Leg uit met verwijzing naar de bron. (2p)

Leerdoel

Je kent de verschillen tussen het katholicisme en het protestantisme.

Je kunt uitleggen hoe keizer Karel V reageerde op de Reformatie in zijn rijk.

Karel V

• Karel V was de keizer van het Duitse Rijk ( en ook koning van de Nederlanden).
• Hij was katholiek en wilde geen ander geloof in zijn rijk. Centralisatiepolitiek kwam daardoor in gevaar.
• Rijksdag in 1521 werd Luther in de ban gedaan.
• Belangrijke Duitse leenmannen (vorsten) zagen hun kans om meer macht te grijpen.

Was Karel V voor of tegen centralisatie?

1. Voor
2. Tegen

Karel V was een

1. katholiek
2. protestant

KA: De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

• Dit leidde tot de Reformatie of hervorming.
• Het protestantisme ontstond.
• Luther wilde geen nieuwe kerk stichten maar de kerk alleen hervormen. Hij wilde de fouten verbeteren.

Katholieke Kerk

Protestantse Kerk

Aflatenhandel

Zelf de Bijbel lezen

Rijkdom

Paus

Luther

Kettervervolgingen

95 stellingen

Leerdoel

Je kent de verschillen tussen het katholicisme en het protestantisme.

Je kunt uitleggen hoe keizer Karel V reageerde op de Reformatie in zijn rijk.

Wat past bij de prehistorie?

1. Tijd waarin mensen het schrift gebruiken
2. Geschreven bronnen
3. Ongeschreven bronnen
4. Tijd waarin mensen geen schrift hebben

Prehistorie of niet?

1. JA
2. NEE

Leenstelsel: Sleep de blauwe woorden naar de juiste plaats.

Leenman

Trouw

Leenheer

Leenman

Macht

Jagers en Boeren

Grieken en Romeinen

Monniken en Ridders

Steden en Staten

Leg het begrip centralisatie uit

Leerdoel

Je kent de gevolgen van de Reformatie in Europa.

Je kent de verschillen tussen Calvijn en Luther.

Vrede van Augsburg
(1555)

Met de Vrede van Augsburg (1555) komt er een einde aan de strijd tussen de volgelingen van Luther en de katholieken onder leiding van Karel V. Voortaan bepaalt de keurvorst (hoogste leenman) de godsdienst voor de onderdanen in zijn gebied. Karel V had geen invloed meer.

Wiens gebied, diens geloof

Gevolgen van de reformatie

• De katholieke kerk ging zelf ook over tot hervormingen
• Priesters werden beter opgeleid, moesten zich aan strengere regels houden en meer contact maken met de gewone gelovigen.
• Dit noemen we de contrareformatie.

Leerdoel

Je kent de gevolgen van de Reformatie in Europa.

Je kent de verschillen tussen Calvijn en Luther.

Aan de slag

• Maken: opgaven 5.1, 5.2, 5.3, 5.4
• Oefenen met examenopgaven 1.1, 2.1, 3.1, 4.1
• Begrippen leren: 1.1, 2.1, 3.1, 4.1

Wat heb je deze les geleerd?

Wat is nog onduidelijk?