Toelichting pedagogiek 'thema opvoeding'

• Gedragswetenschappen
• Secundair onderwijs

Toelichting

Pedagogiek/Opvoedkunde: 

Thema opvoeding

Begrippen

Pedagogiek is afkomstig uit het Grieks 'paidagoogia' (kinderleiding)

• het voorvoegsel 'ped' verwijst naar kinderen
• agogiek naar leiden

Pedagogiek is een zelfstandige wetenschap met eigen theorieën en methoden over begeleiding, opvoeding van kinderen.

Pedagogiek wordt ook wel opvoedkunde genoemd.

Pedagogie is het opvoedend bezig zijn in een context of situatie

Begrippen

Opvoeder is de persoon die aan het opvoeden is.

Pedagoog is de persoon die over opvoeden onderwijst, onderzoek doet of over opvoeden schrijft (OC).

Pedagogische wetenschappen bestuderen de opvoeding, het onderwijs en de hulpverlening aan kinderen en jongeren, met het oog op verbetering van de praktijk (ontwerponderzoek).

Opvoeding

Opvoeding 

...is een proces, waarbij kinderen worden ondersteund in hun ontwikkeling tot ze zelfstandig kunnen meedraaien in de samenleving.  Ook wordt er gekeken naar de relaties tussen kinderen en hun omgeving

 ...gebeurt in eerste instantie thuis, binnen het gezin (primaire socialisatie),  maar ook op school, in een sportclub/jeugdbeweging.... en via media worden kinderen opgevoed (secundaire socialisatie)

 

Socialisatie beschrijft via welke processen kinderen deel uitmaken van de samenleving

Opvoeding houdt daarentegen een doel in: wat wil de opvoeder bereiken met het kind?

Voorbeeld socialisatie: Spelen is een vorm van socialisatie in de kindertijd. Spelen is een andere manier waarop kinderen leren hoe ze vrienden kunnen maken. Door te spelen leren kinderen om te gaan met klasgenoten en als team te werken.

Voorbeeld opvoeding: Door middel van sociale relaties kunnen kinderen hun gedrag veranderen volgens de natuurlijke gevolgen die hun acties veroorzaken.

Ouders moeten hun kinderen motiveren en aanmoedigen om goede vrienden te maken. Het is ook belangrijk om hen de kans te bieden om zelf problemen op te lossen. Op deze manier ontwikkelen ze ook hun zelfvertrouwen.

Opvoeden versus algemeen pedagogische handelen (Malschaert en Traas)

Opvoeden is een bepaalde vorm van omgang tussen volwassenen en kinderen die erop gericht is steun en richting te geven aan het proces van volwassenwording.

Algemeen pedagogische handelen geeft beter weer dat er ook professioneel opgevoed wordt. We denken hierbij aan het pedagogisch handelen in een leefgroep, in de school of in het jeugdwerk. 

 Het algemeen pedagogisch handelen is gericht op het bevorderen van het welzijn en de ontwikkeling van kinderen, zodat zij opgroeien tot individuen die zelfstandig kunnen functioneren in de samenleving. 

Extra info:

Ouders gaan vaak opvoeden volgens normen en waarden, volgen hun buikgevoel.

Professionals houden rekening met de wetenschap.

Geschiedenis

De eerste vormen van pedagogiek of opvoedkunde zijn terug te vinden in de Griekse Oudheid waar het begon bij de invloedrijke Plato (428 – 347 voor Christus). Hij was een van de eerste denkers die nadacht over opvoeding en onderwijs.

• Volgens Plato is opvoeding niet het bijbrengen van kennis, maar de ontplooiing van de geest, want de kennis is al aanwezig.  Hij werd geïnspireerd door zijn leermeester Socrates.  Volgens Socrates is de filosoof in zekere zin een pedagoog: de leraar brengt zijn leerling tot inzicht over bepaalde kennis.

Geschiedenis

Vele eeuwen na Plato kwam Immanuel Kant (1724-1804) met de centrale begrippen 'redelijkheid' en 'autonomie'. Deze begrippen zijn tot op heden nog terug te vinden in het pedagogisch denken. Kant kunnen we niet aanwijzen als grondlegger van de moderne pedagogiek, maar zijn ideeën over de manier van denken zijn wel van groot belang geweest op opvoeding en onderwijs.

Geschiedenis

Vroeger lag de nadruk vooral op het handelen.

Vandaag is pedagogiek een wetenschapsdiscipline binnen opvoeding en onderwijs.

Specialisaties binnen de huidige vorm van pedagogiek (een aantal voorbeelden)

• Onderwijspedagogiek: de praktijk van het opvoeden binnen het onderwijs. Het gaat om de invloed die de leraar kan hebben op de ontwikkeling van het kind. 
• Sociale pedagogiek: de studie van de maatschappelijke voorwaarden die aan opvoeding verbonden zijn.
  
• Historische pedagogiek: de studie naar de opvoeding van kinderen in het verleden en hoe zij een bepaald doel bereikten of grootbrachten.
  
• Orthopedagogiek: de opvoeding van kinderen in problematische gezinssituaties 
• Mediapedagogiek: de invloed van nieuwe en sociale media op opvoeding en kinderen.
  
• Ecologische pedagogiek: de studie en ontwikkeling van het kind in zijn diverse, unieke en complexe leefomgeving.

Wat doet een pedagoog?

De taken van een pedagoog zijn gevarieerd en lopen erg uiteen.

Als pedagoog heb je niet alleen te maken met kinderen of jongeren, maar sta je ook veelvuldig in contact met ouders, verzorgers, leerkrachten, huisartsen, mentoren, schoolpsychologen, kindercoaches of collega's die eveneens werkzaam zijn in de pedagogiek.

Wat doet een pedagoog?

Bovendien behoort het tot je taken om een traject schriftelijke vast te leggen.

Hier volgen de belangrijkste taken van een pedagoog om een beter beeld te vormen van diens dagelijkse praktijk: opvoeden, observeren, onderzoeken, begeleiden, behandelen, beoordelen en voorlichten.

Waar kun je werken als pedagoog?

Als pedagoog kun je op verschillende plekken aan de gang. Na het afronden van je een pedagogische opleiding kun je gaan werken bij ziekenhuizen, zelfstandige zorginstellingen, scholen, kinderopvanglocaties, vanuit een (eigen) praktijk of bij gezinnen thuis (contextbegeleiding).

Opdracht 'kruip in de huid van een hulpverlener'

• Lees het artikel en geef je mening (groepjes 4 lln)
• Een observator doet aan 'helicopterview' (noteer jouw bevindingen)
• Vat het artikel samen en leg uit aan de rest van de klas.

Wat zal je leren de komende maanden?

Je leert opvoedingssituaties te analyseren a.d.h.v. pedagogische modellen.  

Dit thema bestaat uit 2 onderdelen:

Onderdelen

Deel 1: je licht toe wat opvoeding als transactioneel proces inhoudt

• actoren betrokken bij opvoeding
• primair, secundair en tertiair opvoedingsmilieu
  
• risicofactoren en beschermende factoren op micro-,meso- en macroniveau die de opvoeding beïnvloeden

Deel 2: je analyseert opvoedingssituaties vanuit verschillende invalshoeken

• pedagogische modellen
• invloed van de maatschappij op opvoeden: historisch en cultureel perspectief

Linken met andere vakken - thema's 

Cultuurwetenschappen → opvoedingscontext / socialisatie / cultureel perspectief

 

Filosofie → mensbeeld, waarden en normen

Gedragswetenschappen 2de graad → ontwikkelingspsychologie

Voorbereiding examen december

Elk hoofdstuk krijgt een voorbeeld examenvraag:

• De vraag probeer je op te lossen tijdens de les
•  De vraag wordt nadien besproken met het antwoord
  

Doel

• Inzicht krijgen in hoe je de leerinhouden best verwerkt
  
• Belangrijk om verbanden te leggen tussen verschillende hoofdstukken
  
• Dit thema kan een valkuil zijn: de leerstof lijkt soms herkenbaar en voor de hand liggend, maar... Dat is niet altijd zo!

Voorbeeld examenvraag:

Leg de verbanden tussen de begrippen pedagogiek, orthopedagogiek, opvoeding en socialisatie uit.

Bronnen

Biesta, G. (2011). Tijd voor pedagogiek. Geraadpleegd op 13 augustus 2024, van https://repository.uvh.nl/uvh/bitstream/handle/11439/3109/Biesta-Gert-Tijd-voor-pedagogiek.pdf?sequence=1

Mackay, E., & Driestar Hogeschool, L. (z.d.). Plato. Geraadpleegd op 13 augustus 2024, van https://www.driestar-educatief.nl/medialibrary/Driestar/Kennisontwikkeling/Lectoraat%20Christelijk%20leraarschap/Compendium/Plato.pdf

Slooter, M. (2018, 17 mei). De zes rollen van de leraar: pedagoog. Geraadpleegd op 13 augustus 2024, van https://wij-leren.nl/de-zes-rollen-van-de-leraar.php

Van IJzendoorn, M. H., & De Frankrijker, H. (2016). Pedagogiek in beeld (3de editie). Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.

Malschaert, H., & Traas, M. (2015). Basisboek opvoeding (6de editie). Amersfoort, Nederland: ThiemeMeulenhoff bv

Karels, M. (2020). Pedagogiek en opvoedkunde. Geraadpleegd op 13 augustus 2024 van https://wij-leren.nl/pedagogiek-opvoedkunde.php