H5 Gramm & Formuleren: Lijdende en bedrijvende vorm

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2,3

Lezen

H5 Formuleren & Grammatica:

 Lijdende en bedrijvende vorm

Wat gaan we doen?

• Theorie behandelen van grammatica en formuleren H5:
  

bedrijvende en lijdende vorm.

• Opdrachten maken en oefenen met de theorie.

Geef een voorbeeld van
een korte bedrijvende zin

Geef een voorbeeld van
een korte lijdende zin

Wat denk je dan dat de bedrijvende vorm inhoudt?

1. iemand/iets doet iets in de zin
2. iemand/iets ondergaat iets in de zin
3. er zit geen LV in de zin
4. iemand heeft een bedrijf

Wat denk je dat een lijdende vorm inhoudt?

1. iemand die pijn heeft
2. een zin met een lijdend voorwerp
3. iemand/iets ondergaat iets in de zin.
4. iemand/iets doet iets in de zin.

Kijk naar de volgende zinnen

  1. De man koopt een computer.

  2. Een computer wordt door de man gekocht.

Zin 1. De man koopt een computer

• In deze zin is het onderwerp 'de man'
• Het onderwerp doet iets; namelijk hij 'koopt een computer'
• Zo'n zin noemen we een zin in de bedrijvende vorm.

• In de bedrijvende vorm voert het onderwerp de handeling uit.

Zin 2: Een computer wordt door de man gekocht.

• In deze zin is het onderwerp 'de computer' 
• Het onderwerp doet niet iets, maar er wordt iets met het onderwerp gedaan.
• Zo'n zin noemen we een zin in de lijdende vorm.

• In de lijdende vorm is het lijdend voorwerp het onderwerp geworden.

Zin 1 staat dus in de bedrijvende vorm. 

In deze zin staat een werkwoordelijk gezegde (koopt), een onderwerp (de man) en een lijdend voorwerp (een computer).

Deze zin kun je in de lijdende vorm (zin 2) zetten door drie dingen te veranderen:

• 1. Het lijdend voorwerp wordt onderwerp.
• 2. Het onderwerp wordt een bijwoordelijke bepaling die begint met door.
• 3. In het gezegde komt een vorm van het hulpwerkwoord worden of zijn te staan.

• Zet achter de voornoemde 3 punten wat er verandert, kijkend naar de voorbeeldzinnen.

  De man koopt een computer.

• 1. Het lijdend voorwerp wordt onderwerp ('een computer')
• 2. Het onderwerp wordt een bijwoordelijke bepaling die begint met door. ('door de man')
• 3. In het gezegde komt een vorm van het hulpwerkwoord worden of zijn te staan. ('wordt gekocht')

•  Resultaat: Een computer wordt door de man gekocht.

In welke vorm staat de volgende zin?
De patiënt wordt door de arts onderzocht.

1. Bedrijvende vorm
2. Lijdende vorm

In welke vorm staat de volgende zin?
De arts onderzoekt de patiënt.

1. Bedrijvende vorm
2. Lijdende vorm

In welke tijd staat zin 1?
De patiënt wordt door de arts onderzocht.

1. onvoltooide tijd
2. voltooide tijd

Herschrijf de zin in de voltooide tijd :
De patiënt wordt door de arts onderzocht.

Let op:

• Als een bedrijvende zin in de onvoltooide tijd staat, moet je in de lijdende zin het hulpwerkwoord worden gebruiken.
• Als je een bedrijvende zin in de voltooide tijd omzet in een lijdende zin, moet je het hulpwerkwoord zijn gebruiken.

• Als je zinnen omzet van de bedrijvende vorm naar de lijdende vorm of andersom moet de tijd van de zin hetzelfde blijven.

Tijden

Onvoltooide tegenwoordige tijd: Pim schrijft een verhaal.

Onvoltooide verleden tijd: Pim schreef een verhaal.

Voltooide tegenwoordige tijd: Pim heeft een verhaal geschreven.

Voltooide verleden tijd: Pim had een verhaal geschreven.

Is de opdracht nu goed nagekeken?

1. Bedrijvend
2. Lijdend

De buurman zet de vuilnisbak buiten.

1. Lijdend
2. Bedrijvend

Mijn dochter bakt een overheerlijke appeltaart.

1. Bedrijvend
2. Lijdend

Het oud papier wordt door mijn zoon naar de papierbak gebracht.

1. Lijdend
2. Bedrijvend

Aan het werk

• - Grammatica H5: lijdende en bedrijvende vorm. 

Maken opdracht 1, 2 en 3

• (- Formuleren H5: gebruik van lijdende vorm. 

Maken opdracht 1, 2 en 3)