Politiek, industrie en samenleving

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Welkom

Industriële Revolutie

Politiek, industrie en samenleving

Geschiedenis

Lesprogramma

1. Toelichting trede 21
   
2. Uitleg structurerende elementen en woordraadstrategieën
3. Verwerkingsopdrachten maken in de Portal

Gevolgen van de 

industrialistatie

• Na 1870 komt in Nederland de industrialisatie op gang
• Arbeiders (meestal vroeger boeren en landarbeiders) trekken naar de stad: urbanisatie

• Steden groeien snel: er moeten snel woningen worden gemaakt/gevonden

Arbeidsomstandigheden

• Saai (door arbeidsdeling/lopende band).
  

• Lange werkdagen (14 uur per dag).
• Gevaarlijk.

• Geen enkel recht, ook geen stakingsrecht.

• Lage lonen (bij fouten: loon inhouden).
• Kinderarbeid (daarover straks meer)

Kinderarbeid

• Ze zijn nog jong: je hebt er nog lang wat aan.

• Vrouwen en kinderen zijn goedkoper dan mannen.

• Kleine handen kunnen beter op plekken tussen machines.

Woonomstandigheden

• Slechte woningen (snel gebouwd dus: haastige spoed...).

• Panden die niet als woning zijn bedoeld (zoals kelderwoningen).

• Dichtbij fabrieken met hun rokende schoorstenen.

• Slechte hygiëne, riolering en watervoorzieining.

Sociale Kwestie

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar. Het zoeken naar een oplossing hiervoor heet: de Sociale kwestie.
• Arbeiders gaan zich organiseren in vakbonden. Hierdoor komen er ook meer stakingen voor.
• De 'rijken' krijgen ook last van de problemen van de arbeiders: ongelukken en  stakingen in de fabrieken, en zeer besmettelijke ziekten.

Revolutiejaar 

1848

• De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"

• Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

Paniek bij de vorsten

in heel Europa!

Ook in Den Haag...
...koning Willem II wordt 'in één nacht' liberaal

Gevolgen (1)

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar
2. Ministeriële verantwoordelijkheid

• Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (ook: voor de daden van de koning)
  

Gevolgen (2)

• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Constitutionele monarchie (=koning moet zich aan de grondwet houden)

• Verandering van het parlementaire stelsel ("Hoe wordt het parlement gekozen?", "Wie heeft welke macht?")

Nieuwe Grondwet

1848

0

Hoe zag het bestuur 

van Nederland er 

vanaf 1848* uit?

*de meeste onderdelen zijn vandaag nog steeds geldig

Monarchie

De koning bepaalt.

Parlementaire democratie

Het parlement bepaalt.

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

• Rechts in de politiek

Confessionelen

• Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek).

• Ongelijkheid omdat God het zo wil.

• Goede christenen helpen elkaar.

• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen.

Herman Schaepman (Katholieken)

Abraham Kuyper (Protestanten)
(ARP, Kleine Luyden, Schoolstrijd)

Schoolstrijd

• Alleen openbare scholen krijgen subsidie (geld) van de overheid

• Bijzondere (=godsdienstig) scholen krijgen géén geld van de overheid
  

• Schoolstrijd: confessionelen (protestanten en katholieken) willen gelijke behandeling (emancipatie)

• Belangrijkste politieke vraagstukken: schoolstrijd en algemeen kiesrecht

• 1917 Pacificatie

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

• Links in de politiek

Pieter-Jelles Troelstra

• SDAP
• Pieter Jelles Troelstra
•  komt op voor de arbeiders
• Algemeen Kiesrecht --> sociale wetten
• Vergissing van Troelstra 1918

Langzaam verandert iets...                      

• Angst voor stakingen en rellen
• Angst voor revolutie
• Eerste sociale wetten vanaf 1900
• Algemeen kiesrecht vanaf 1917

Hoewel de dreiging van een échte revolutie in Nederland uitbleef, zat de schrik er bij regeringen van andere landen goed in na de Russische Revolutie van 1917.

Feminisme

• Vrouwen die opkomen voor de (gelijke) rechten van de vrouw
• Zoals kiesrecht en het worden toegelaten op universiteiten

Vereeniging voor 

Vrouwenkiesrecht (VVVK)

Wilhelmina Drucker
Aletta Jacobs

Tegenstanders

• 'Onfatsoenlijk'
  

• 'De rol van de vrouw is binnenshuis'

• 'De vrouw is een moeder'

• 'Politiek is geen plek voor vrouwen'

Video

Vroeger en zo: Aletta strijdt voor vrouwen

Langzaam verbetering

• Eerste sociale wetten vanaf 1874: Kinderwetje van Van Houten
  

• Leerplichtwet (1900), Woningwet (1901)

• 1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen

• 1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen

Analyseer de spotprent volgens het stappenplan.
Je legt dus uit wat de boodschap van de maker is.

Analyseer de spotprent volgens het stappenplan.
Je legt dus uit wat de boodschap van de maker is.

Analyseer de spotprent volgens het stappenplan.
Je legt dus uit wat de boodschap van de maker is.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• ken je de begrippen grondwet, liberalen, socialisten, confessionelen, eerste feministische golf, schoolstrijd, sociale wetgeving en algemeen kiesrecht.

• kun je herkennen en uitleggen hoe de drie politieke stromingen de sociale kwestie wilden oplossen.

• kun je herkennen en uitleggen hoe de industriële revolutie Nederland veranderde.
• Kun je herkennen en uitleggen wat er met de eerste feministische golf is bereikt.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen