1.3 Het begin van de opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waarom Willem van Oranje en de watergeuzen belangrijk waren voor het begin van de Opstand.
  
• Je kunt uitleggen op welke manier de bewoners van de Nederlanden zich tegen de Spanjaarden verzetten. 
• Je kunt uitleggen hoe de Nederlanden uiteenvielen in de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden.

Eerste succes voor de opstand: Den Briel

• 1572: De watergeuzen veroverden vanaf zee de Zuid-Hollandse kuststad Den Briel
• Andere plaatsen in Holland en Zeeland sloten zich bij de Opstand aan
• Ook buiten Holland en Zeeland kwamen steden in opstand tegen koning Filips II 
• er waren ook veel mensen die het Spaanse bestuur trouw bleven. In feite ontstond er een burgeroorlog
• Willem van Oranje werd benoemd tot opperbevelhebber van het leger en de vloot

Beginjaren van de strijd

• Spanje was een supermacht en in principe veel sterker dan de opstandelingen. Maar het voerde zijn oorlogen met huurlingen
• Als de huurlingen geen loon kregen (soldij), gingen ze plunderen
• De watergeuzen  voerden snelle aanvallen uit en vluchtten dan weer de zee op. Ook staken de opstandelingen regelmatig dijken door (zo werd Alkmaar en Leiden bevrijd)
• Vanaf 1575 werden de Spanjaarden uit het Noorden verdreven

De Nederlanden maken zich los van Spanje

• In 1579 besloten de opstandige gewesten en steden in de Nederlanden een verbond te sluiten: de Unie van Utrecht. 
• Zo hadden ze voortaan één gezamenlijk leger.
• In 1581  besloten de opstandige gewesten zelfs dat Filips II niet langer hun koning was (Plakkaat van Verlatinghe)
• Vanuit het zuiden begon Spanje de opstandige gebieden terug te veroveren. 
• In 1584 werd Willem van Oranje vermoord

De Nederlanden raken verdeeld

• In 1585 slaagde Spanje er in Antwerpen in te nemen, de belangrijkste stad van de Nederlanden (val van Antwerpen).
• In deze periode rukte het Spaanse leger steeds verder op.
• In 1588 beheersten de opstandelingen alleen nog het noorden en riepen de Republiek der 7 verenigde Nederlanden uit
• De Zuidelijke Nederlanden werden door Spanje geregeerd

Begrippen

• Opstand (in de Nederlanden)
  : Het verzet van de Nederlandse gewesten tegen de Spaanse koning tussen 1568 en 1648.
• watergeus
  : protestantse vluchteling die als een soort piraat tegen de Spanjaarden streed.
• stadhouder (in de Spaanse tijd): Plaatsvervanger van de koning in een gewest.
• huurling: soldaat die puur voor het geld vecht (in een huurleger).
• Unie van Utrecht: het verbond uit 1579 waarin opstandige gewesten en steden afspraken nauwer samen te gaan werken in hun strijd tegen Filips II.

Huiswerk

Maak nu paragraaf 1.3: Het begin van de opstand