2.2 Duitsland in de Koude Oorlog

• geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Na een harde strijd versloegen de westerse geallieerden en de Sovjet-Unie Duitsland, dat zich in mei 1945 onvoorwaardelijk overgaf.  

Tot halfweg 1941 was GB 'alone'.  

Daarna bondgenoten:

* SU (juni 1941)

* VS (dec 1941)

MONSTERVERBOND,

onderling wantrouwen.

Conferentie van Casablanca (Januari 1943).

Churchill en Roosevelt besluiten dat Duitsland zich onvoorwaardelijk moet overgeven 

* SU was al na de Slag bij Stalingrad bezig aan een opmars.

* GB + VS probeerden eerst via Italië Duitsland te verslaan (1943). Waarom deze keuze?

* Later kwam er toch een Tweede Front bij de Atlantische kust van Frankrijk. (6 juni 1944)

* Lezen: 'Oorlog met de Sovjet-Unie' en 'De nederlaag'

Het land was sociaal, economisch, politiek en moreel ontwricht; de buitengrenzen waren verlegd en een grote stroom aan Heimatvertriebene, terugkerende soldaten en slachtoffers van het naziregime kwam op gang. 

Geallieerden terreurbombardementen, zoals op Dresden.

Onafwendbare nederlaag

Angst voor de Russen

Verlegde buitengrenzen:

Polen schuift op naar het westen

HEIMATVERTRIEBENEN.

* 12 miljoen Duitsers vertrokken uit Polen en Tjechoslowakije

* 2 miljoen sterfgevallen

* trauma's onderdrukt.

Volgens afspraak verdeelden de geallieerden Duitsland in vier bezettingszones.

CONFERENTIE VAN JALTA (februari 1945)

* principe afspraak over verdeling van Duitsland

* Verdere afspraken:

- oprichting VN

- opschuiven DU

- invloedssferen

- deelname SU oorlog Japan

CONFERENTIE VAN POTSDAM (juli 1945)

* andere hoofdpersonen

* andere sfeer

* uitwerking ideeën DU

* zie ook bron 30

Door verschil in opvatting over de opbouw van naoorlogs Europa en het bewaren van vrede rezen er spanningen tussen de Sovjet-Unie en de westerse geallieerden. 

In de sovjetzone wilde Stalin communistische regimes installeren. 

SOVJETISERING OOSTBLOK

* Stalin: volgens afspraken Jalta

* Poces: - uitschakelen rechtse oppositie,

              - daarna de linkse.

              - volksdemocratieën.

* Westen: (te) weinig oog voor veiligheidsstreven SU.

  Groot onderling wantrouwen.

Met de Trumandoctrine, het Marshallplan en het stimuleren van Europese eenwording wilden de Verenigde Staten een dam opwerpen tegen communistische expansie

TRUMANDOCTRINE / CONTAINMENTPOLITIEK (1947)

* dam opwerpen tegen communisme

* hulp bieden aan 'vrije volken'

* breuk met isolationisme

Aan het Marshallplan lagen economische, maar zeker ook politieke motieven ten grondslag

Door acceptatie Marshallhulp moesten de Europese landen gaan samenwerken

Geen Marshallhulp voor Oost-Europa.

Gevolg: toenemende splitsing oost en west (politiek en economisch)

Tijdens de Blokkade van Berlijn in 1948 wisten de Amerikanen West-Berlijn door een luchtbrug te behouden

BLOKKADE VAN BERLIJN (1948)

* eerste grote crisis in Koude Oorlog

* Berlijn 'etalage van het kapitalisme'

Filmpje.

School TV.

Berlijn en de Koude Oorlog

Kijken tot 5:45 min

In de westelijke bezettingszone werd in 1949 de Bondsrepubliek Duitsland opgericht, met West-Berlijn als onderdeel ervan. In de sovjetzone werd hierop in hetzelfde jaar de Duitse Democratische Republiek opgericht, een volksdemocratie naar het model van de Sovjet-Unie. 

GEVOLGEN BLOKKADE VAN BERLIJN:

* Ontstaan BRD, in hetzelfde jaar gevolgd door DDR (1949)

* Ontstaan NAVO (1949), later gevolgd door het Warschaupact (1955)

 Door het beleid van Adenauer, gericht op snelle integratie in het Westen, en door het Wirtschafstwunder ontwikkelde West-Duitsland zich in de jaren 1950 tot een stabiele democratie. Het land werd lid van internationale organisaties zoals de NAVO en de EGKS. Adenauer erkende de DDR niet en hield vast aan het ideaal van Duitse eenheid.

ADENAUER, DER ALTE

* kanselier van 1949-63

* integratie in het Westen

  (Westbindung)

   - drijvende kracht achter

    Europese samenwerking

    (EGKS)

   - deelname aan de NAVO

* Geen erkenning DDR

Van Stunde Null tot Wirtschaftswunder

* 1945: DU in puin. Industrie en infrastructuur vernietigd. Honger en armoede

* Jaren '50: razendsnel herstel.

* Oorzaken: Marshallplan / goede arbeidsmoraal 

Onder Ulbricht werd de DDR in de jaren 1950 een totalitaire dictatuur naar voorbeeld van de Sovjet-Unie. Vooral na de mislukte opstand in 1953 stond haar bevolking onder strenge controle van de Staatssicherheitsdienst. Door deelname aan het Warschaupact en de Comecon werd de DDR een integraal deel van het Oostblok. Herstelbetalingen aan de Sovjet-Unie en een slecht functionerende planeconomie zorgden voor economische malaise

ULBRICHT

* stroman van Stalin

* leider DDR 1949

* afgezet in 1971

  - economische malaise

  - onenigheid met Moskou over

   nieuwe koers BRD (Ostpolitik

   Brandt)

OPSTAND BERLIJN 1953

Let op:

* tijd (overlijden Stalin)

* draagvlak ontwikkelingen (weinig)

* gevolgen (Stasi)

STAATSSICHERHEITSDIENST / STASI

* Opgericht om de DDR te beschermen: tegenstanders van het regime en personen die naar het Westen wilden vertrekken opsporen, in de gaten houden en oppakken

* Naar schatting was 1 op de 50 inwoners direct of indirect verbonden met de Stasi

DDR MAAKT DEEL UIT VAN HET OOSTBLOK

* Lid van het Warschaupact (militair)

   Reactie op (lidmaatschap BRD) NAVO

  

* lid van de Comecon (economisch)

   Reactie op westerse organisatie die werd opgericht na

   invoering Marschallhulp (huidige: OESO) 

PLANECONOMIE EN ECONOMISCHE MALAISE

* Russen (veel schade WO II) roofden hun zone leeg.

  Herstelbetalingen

* DDR kreeg planeconomie.

* Opstand 1953 legt ontevredenheid bloot

* Na 1953 werd het iets beter: lage prijzen voor

   consumptiegoederen en goede sociale voorzieningen

  (socialistische verworvenheden)

* Economische achterstand op BRD bleef groot

Op zoek naar politieke en economische vrijheden vluchtten DDR-burgers naar het Westen, hetgeen met de bouw van de Berlijnse muur in 1961 stopte. De Verenigde Staten erkenden de invloedsfeer van de Sovjet-Unie en grepen niet in

BERLIN: DAS SCHAUFENSTER DES WESTENS

* De Blokkade en de Muur zijn verschillende gebeurtenissen

* Republikflucht: tot 1961 vluchtte zo'n 15% van de DDR

  bevolking (3 miljoen)

* Dreigende leegloop

* In de nacht van 12 op 13 augustus 1961 sloot de DDR in

  overleg met Chroesjtsjov de grenzen binnen de stad 

* ‘antifascistische beschermingsmuur’

* VS grijpen niet in (containmentpolitiek)

                                 DENAZIFICATIE

BRD

* aanvankelijk een start mee gemaakt, maar vooral na uitbreken

  Koreaoorlog keerden veel ex-naties weer op hun oude post

  terug (industriëlen bij Krupp en IG Farben)

DDR

* hier lag het percentage in ere herstelde nazi's een stuk lager. 

   Overigens werden ook veel andere klassevijanden

   weggezuiverd.