Sterrenkunde voor de basisschool met quiz

• Natuurkunde
• Astronomie
• Basisschool
• Groep 7,8

Sterrenkunde

voor de basisschool

Een korte toelichting over dit thema met een verhaal over het heelal naar eigen invulling.

Even voorstellen

Ernst Roelofs en Jos Houbers

amateur of vrijetijds astronomen

Naam: Ernst Roelofs, 69 jaar

Geboren in Rotterdam

Studie: lager en middelbare technische school, psychiatrisch verpleegkundige en later filosofie en verplegingswetenschap

2 zonen (26 en 28)

Eerste kennismaking met astronomie: JWG Rotterdam

Vragen n.a.v. de bijeenkomsten over astronomie?

Waar denk je aan bij het woord heelal?

Laat de kinderen hier hun eigen ideeën bij het thema heelal delen.

Het zonnestelsel

Even kort alle planeten langs en aangeven dat we hier later nog op terug komen, maar dat we vandaag in het ontstaan van de aarde duiken, de zon, de maan en de sterren.

De hoeveelste planeet is Aarde in ons zonnestelsel?

1. eerste
2. tweede
3. derde
4. vierde

Mercurius is de 1e planeet van ons zonnestelsel, gevolgd door Venus. De aarde is de derde planeet en Mars de 4e.

Wat heeft de Aarde
waardoor er leven is?

Ga hier een gesprekje over aan als de kinderen er niet uitkomen. Dit komt door de ozonlaag / atmosfeer waardoor de zuurstof van de planten op Aarde blijft hangen. Verder is er ook water aanwezig op Aarde.

Belangrijk is de aanwezigheid van water (als 'oplosmiddel') en de afstand tot de zon waardoor de temperatuur vloeibaar water mogelijk maakt. De ozonlaag en het magnetisch veld van de aarde beschermen het leven tegen de gevaarlijke straling van de zon.

Is er leven buiten de aarde?

De maan

Wat zie je?

Waardoor komt dit denk je?

Bespreek de vragen kort met de kinderen, hierna zullen ze de antwoorden in het filmpje te horen en zien krijgen.

Waarmee kun je naar de Maan kijken

Geeft de Maan licht van zichzelf?

1. Nee
2. Ja

De Maan geeft zelf geen licht van zich zelf maar reflecteert het licht van de zon. In ons zonnestelsel geeft alleen de zon licht. Omdat het Maan oppervlak grijs is wordt veel licht gereflecteerd en daardoor is onze maan zo fel. Daarnaast staat onze maan relatief dicht bij de aarde. De Maan is een van de grootste manen in ons zonnestelsel.

Dag en nacht en de jaargetijden

- Waardoor komt het dat het dag en nacht wordt op aarde?

- Hoe komt het dat we jaargetijden hebben op aarde? (lente, zomer, herfst en winter)

Bespreek de vragen weer kort met de kinderen. Ook hiervan krijgen zij zo meer uitleg via een filmpje.

Hoe komt het dat we dag en nacht ervaren op Aarde?

Waardoor hebben we jaargetijden op Aarde?

De jaargetijden ontstaan door de **tilt** van de aardas en de **baan** van de aarde rond de zon. Laten we dit even in detail bekijken:

1. **Axiale Tilt**: De aardas, een denkbeeldige lijn die van de Noordpool naar de Zuidpool loopt, staat onder een hoek van ongeveer 23,5 graden ten opzichte van het vlak van de aardbaan rond de zon. Deze kanteling betekent dat verschillende delen van de aarde gedurende het jaar meer of minder zonlicht ontvangen.

2. **Baan rond de Zon**: Terwijl de aarde om de zon draait, verandert de hoeveelheid zonlicht die elk halfrond ontvangt. Wanneer een halfrond naar de zon is gekanteld, ervaart het zomer. Wanneer het van de zon is weggekanteld, ervaart het winter.

Dit is waarom we seizoenen hebben: lente, zomer, herfst en winter. Elke keer dat de aarde één volledige baan om de zon maakt, voltooien we een kalenderjaar met vier seizoenen.

Hoe komt het dat onze maan niet altijd 'vol' is; schijngestalten heeft?

De Maan heeft 'schijngestalten';
zijn er planeten die, vanaf de aarde gezien, ook schijngestalten hebben?

1. Nee, alleen de Maan heeft schijngestalten
2. Ja, alle planeten van het zonnestelsel
3. Ja, alle binnenplaneten (Mercurius en Venus)
4. Ja, alleen de planeten die verder weg staan van de aarde

Alleen de binnenplaneten, dus Venus en Mercurius, hebben vanaf de aarde gezien schijngestalten. Dit omdat zij tussen de aarde en de zon instaan. Dit is afhankelijk van de plaat van die planeet ten opzichte van zowel de Aarde als de zons. Alle planeten die zich verder van de aarde bevinden worden vanaf de aarde gezien volledig verlicht door de zon.

Hoe warm kan het op de Maan worden (maximum temperatuur)

1. - 27 graden Celcius
2. + 127 graden Celcius
3. + 77 graden Celcius
4. + 200 graden Celcius

De temperatuur op de Maan schommelt tussen de 127 graden Celsius overdag en de min 173 graden in de Maan nacht.

De zon en sterren

Hoe vaak kun je naar de zon kijken (zonder bescherming; strikvraag)

1. Niet
2. 2 x
3. 1 x
4. Altijd

De zon is veel te fel om zonder bescherming naar te kijken. Met een verrekijker en telescoop versterk je dat zonlicht nog eens en dat is héél gevaarlijk. Je kunt dat 2x doen: 1x met je linker en 1x met je rechteroog. Daarna ben je blijvend blind!! Ook bij een zonsverduistering kun je niet zonder bescherming naar de zon kijken; gebruik bijvoorbeeld een eclips bril brilletje. Met het kijken naar de zon moet je heel erg voorzichtig zijn! Je kunt op naar de zon kijken met een speciaal filter, een speciale filter of dor zonlicht op een wit vel papier / karton te projecteren

De poolster (polaris)

• Helderste ster van sterrenbeeld de 'Kleine Beer'
• Staat bijna precies op de noordelijke hemelpool
• Zien wij altijd tussen de sterren staan, omdat wij op het noordelijk halfrond wonen.
• Om de Poolster staan sterrenbeelden die wij dus ook altijd zien.

Circumpolaire sterren

"Sterren en sterrenbeelden die
het gehele jaar zichtbaar zijn aan
de hemel."

Cassiopeia

Kleine Beer

Grote Beer

planeet

... geen eigen "energie" 

...worden belicht door de ster waar zij omheen staan

...draaien zelf ook

... fonkelen minder dan sterren

... "geven" meer licht (eigenlijk niet, maar dat lijkt zo aan de hemel)

ster

... geeft zelf "energie"

... geeft zelf licht

... staan altijd samen in dezelfde positie, maar wij draaien.

... fonkelen meer dan planeten

Hoeveel planeten heeft ons zonnestelsel sinds 2006

1. 7
2. 9
3. 8
4. 10

Ons zonnestelsel heeft acht planeten. Hier zijn ze op volgorde van hun afstand tot de zon:

1. Mercurius

2. Venus

3. Aarde

4. Mars

5. Jupiter

6. Saturnus

7. Uranus

8. Neptunus

Pluto was ooit beschouwd als de negende planeet, maar in 2006 werd het herclassificeerd als een dwergplaneet door de Internationale Astronomische Unie.

Wat is een asteroïde?

1. Relatief kleine rotsblokken tussen Mars en Jupiter
2. Naam van een planeet tussen Mars en Jupiter
3. Een Pokemon
4. Ronde, kleine, planeten tussen Mars en Jupiter

Een asteroïde is een klein, rotsachtig object dat om de zon draait. Ze worden vaak "planetoïden" of "kleine planeten" genoemd. Asteroïden variëren in grootte van enkele meters tot honderden kilometers in diameter. De meeste asteroïden bevinden zich in de asteroïdengordel, een gebied tussen de banen van Mars en Jupiter.

Asteroïden bestaan uit restanten van het vroege zonnestelsel, toen planeten werden gevormd. Ze zijn samengesteld uit verschillende materialen, zoals metalen (voornamelijk nikkel en ijzer) en silicaten (rotsachtige materialen). Sommige asteroïden bevatten ook organische verbindingen.

Hoewel de meeste asteroïden zich in de asteroïdengordel bevinden, kunnen sommigen banen hebben die hen dichter bij de aarde brengen. Deze worden "aardscheerders" genoemd en kunnen een potentieel risico vormen als hun baan hen te dicht bij de aarde brengt. Wetenschappers bestuderen asteroïden om meer te leren over de vorming van het zonnestelsel en om mogelijke bedreigingen voor de aarde te identificeren.

Wat is het verschil tussen een meteoor en een meteoriet

1. Er is geen verschil
2. Meteorieten draaien om de aarde
3. Een meteoor kan een meteoriet worden; als deze op het aardoppervlak inslaat
4. Een meteoriet is altijd van ijzer

Het verschil tussen een meteoor en een meteoriet heeft te maken met de locatie en fase van hetzelfde object:

1. **Meteoroïde**:  

   Dit is een klein stukje ruimtesteen of puin (vaak afkomstig van een asteroïde of komeet) dat door de ruimte zweeft. Het is de term die wordt gebruikt voordat het object de atmosfeer van de aarde bereikt.

2. **Meteoor**:  

   Wanneer een meteoroïde de atmosfeer van de aarde binnenkomt, veroorzaakt het wrijving met de lucht, waardoor het verhit en een lichtspoor aan de hemel creëert. Dit lichtspoor wordt een meteoor (of "vallende ster") genoemd. De meeste meteoren verbranden volledig in de atmosfeer.

3. **Meteoriet**:  

   Als een meteoroïde groot genoeg is om niet volledig te verbranden in de atmosfeer en het oppervlak van de aarde bereikt, wordt het overgebleven stuk een meteoriet genoemd. Meteorieten kunnen variëren in grootte en samenstelling en zijn vaak van wetenschappelijk belang.

### Samenvatting:

- **Meteoroïde**: Het object in de ruimte.

- **Meteoor**: Het lichtspoor wanneer het object door de atmosfeer gaat.

- **Meteoriet**: Het stuk dat de aarde bereikt. 

De weg zoeken aan de hemel?

Gratis voor de meeste computers: Stellarium: https://stellarium.org/nl/

Div. gratis apps (o.a. SkyLife, Skyview Life, Sky Guide, Star Chart en Star Walk) en betaalde app's zoals Sky Safari Pro

Maans- en zonsverduistering

Op Vrijdag 14 maart is er een Maansverduistering waarvan in Nederland alleen het begin te zien is vroeg in de ochtend.

2 weken later is er op zaterdag 29 maart een gedeeltelijke zonsverduistering zichtbaar.

Bij een maansverduistering staat een volle maan staat de aarde tussen de zon en de maan; bij een zonsverduistering staat de nieuwe Maan tussen de zon en de aarde

Op **14 maart 2025** vindt er een **maansverduistering** plaats, specifiek een **totale maansverduistering**. Dit is een astronomisch fenomeen waarbij de aarde tussen de zon en de maan in komt te staan, waardoor de maan volledig in de schaduw van de aarde verdwijnt. Hier zijn enkele details over deze gebeurtenis:

### Belangrijke informatie over de maansverduistering op 14 maart 2025:

1. **Type verduistering**:  

   Het is een **totale maansverduistering**, wat betekent dat de maan volledig in de kernschaduw (umbra) van de aarde terechtkomt.

2. **Zichtbaarheid**:  

   De verduistering zal zichtbaar zijn in grote delen van de wereld, waaronder:

   - Noord- en Zuid-Amerika

   - Europa

   - Afrika

   - Een deel van Azië

3. **Tijden (ongeveer)**:  

   - **Begin gedeeltelijke verduistering**: Rond 04:10 UTC (05:10 Nederlandse tijd).

   - **Begin totale verduistering**: Rond 05:26 UTC (06:26 Nederlandse tijd).

   - **Maximum verduistering**: Rond 06:00 UTC (07:00 Nederlandse tijd).

   - **Einde totale verduistering**: Rond 06:34 UTC (07:34 Nederlandse tijd).

   - **Einde gedeeltelijke verduistering**: Rond 07:50 UTC (08:50 Nederlandse tijd).

   (Let op: deze tijden kunnen iets variëren afhankelijk van je locatie.)

4. **Kleur van de maan**:  

   Tijdens een totale maansverduistering kan de maan een rode of oranje tint krijgen, vaak een "bloedmaan" genoemd. Dit komt omdat een klein beetje zonlicht door de aardatmosfeer wordt gebroken en rood licht naar de maan wordt gestuurd.

5. **Waarom is dit bijzonder?**  

   Totale maansverduisteringen zijn indrukwekkende gebeurtenissen omdat de maan volledig donker wordt en vervolgens een mysterieuze rode gloed krijgt. Het is een geweldige kans om de dynamiek van het zonnestelsel te observeren.

Als je van plan bent om de verduistering te bekijken, zorg dan dat je een heldere hemel hebt en een plek met weinig lichtvervuiling. Een verrekijker of telescoop kan het ervaren nog spectaculairder maken, maar het is ook prima met het blote oog te zien. 

De Maan gaat op 14 maart rond 7.00 onder; dan is er een hapje uit de Maan te zien

Zie ook: https://hemel.waarnemen.com/maan/eclipsen/maansverduistering_20250314.html

Zijn er nog vragen?

Astronomie in Limburg

Astronomie vereniging Galileo en Sterrenwacht Brunssum

Regelmatig lezingen op de zaterdagmiddag

Elke vrijdagavond een publieksactiviteit; ook voor jullie

Sterrenwacht in Genk

JWG > wat verder weg