B1 en B2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, havo, vwo
• Leerjaar 2,3

H2 Erfelijkheid

B1 Genotype en fenotype

B2 Genen

Deze les

Toets nabespreken als iedereen deze heeft gemaakt.

Uitleg planner

Woordenlijst

Uitleg B1 en B2

Aan de slag

Afsluiting

''Dat rode haar heb je van oma''

''zij heeft de ogen van haar vader'' 

''Wat lijk je toch op je moeder''

''Jij en je broer hebben dezelfde neus''

Maak een woordenlijst en vul aan tijdens de uitleg

1. Chromosomen - Chromosomenparen        7. Homozygoot            2. Gen - Genen                                                             8. Heterozygoot

3. Allel - Allelen                                                             9. Dominant

4. Genotype                                                               10. Recessief

5. Fenotype                                                                  11. Intermediair

6. Genenparen

DNA ligt in chromosomen

Chromosomenparen

De chromosomen van één lichaamcel. 

46 chromosomen die paren vormen 

Chromosomenparen

23 chromosomenparen.

Laatste paar: Geslachtschromosomen 

Gen

Een stukje DNA dat de code voor een  erfelijke eigenschap draagt noemen we een GEN.

Allel = invulling van gen.

Voorbeeld van erfelijke eigenschappen:

haarkleur (blond, zwart, rood)

haarstijl (krullend of steil)

oogkleur (blauw, bruin, groen)

Genen kunnen aan of uit staan

• Genen kunnen aan of uit staan. 
• Staat een gen in eencel aan dan maakt deze cel een eiwit.
• Bij een cel in de iris staat het gen voor oogkleur aan. In de cel van je oogwit staan deze cellen uit.
  

Afbeelding blz 168

Chromosomen met genen en allelen

Je genotype bestaat uit duizenden eigenschappen

Genotype

De informatie van erfelijke eigenschappen.

 Ligt in het DNA in de celkernen.

Fenotype 

Zichtbare eigenschappen van het organisme.

Het fenotype kan altijd veranderen door invloeden uit de omgeving:

*haren verven 

*bruin worden in de zomer 

*kleurlenzen dragen 

Hoe komt verandering van het fenotype tot stand?

Wat is het genotype?

1. Alle eigenschappen
2. Je innerlijk
3. Alle erfelijke eigenschappen
4. Je uiterlijk

Is het genotype van de larve hetzelfde als het genotype van het volwassen dier?

1. Ja
2. Nee

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Welke van de twee kan je in je leven veranderen?

1. Genotype
2. Fenotype

Welk eigenschap heeft te maken met het fenotype?

1. Blond geverfd haar
2. Kort geknipt haar
3. Rossig haar
4. Zowel A, B als C

Check opdrachten B1

Nog vragen over?

Geen rode bolletjes, max. 2 orangje

Genenparen

• Van elk chromosoom heb je er twee.
• Op 1 chromosoom zitten meerdere genen.
• Genen komen zoals chromosomen dus ook

     voor in paren.

Heterozygoot: 2 verschillende allelen voor een erfgelijke eigenschap

Homozygoot: 2 dezelfde allelen voor een erfelijke eigenschap

Homo = het zelfde 

2 x gen voor haarkleur = HOMOZYGOOT

gen: rood haar

gen:

rood haar

1x gen voor donker haar 

1x gen voor rood haar

HETEROZYGOOT

gen: donker haar

gen:

rood haar

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde genen

Heterozygoot: 2 verschillende genen

Dominant: gen dat overheerst over een ander gen.

Recessief: gen dat onderdrukt wordt.

Eigenschappen doorgeven

Homozygoot: 2 dezelfde allelen

Heterozygoot: 2 verschillende allelen

Dominant allel: allel dat overheerst, zie je altijd terug in fenotype

Recessief allel: allel dat onderdrukt wordt, zie je alleen terug in fenotype als er geen dominant allel aanwezig is

Dominante en recessieve genen

Dominant gen: een gen dat een ander gen overheerst (A)

Recessief gen: een gen dat onderdrukt wordt door andere genen (a)

Dominant = hoofdletter

Recessief = kleine letter 

Intermediar fenotype
Bij sommige erfelijke eigenschappen is het onderscheid tussen een dominant en recessief allel niet zo duidelijk.

Een organisme die in zo’n situatie heterozygoot is, heeft een intermediair fenotype.

 

intermediare overerving

Er is geen dominant of recessief allel, beide zijn even "sterk"

Heterozygoot heeft een eigen fenotype en kun je dus  herkennen. 

                                          

Dominant/recessief

Genen paar:

Dominant

homozygoot: AA

heterozygoot: Aa

Recessief:

aa

Intermediar

Witte bloem: AwAw

Rode bloem: ArAr

Roze bloem: AwAr

Symbolen voor genen

Homozygoot &  heterozygoot

• De ouders zijn heterozygoot, ze hebben twee verschillende genen voor haarkleur. Bruin haar is het dominante gen.

• De jongen is homozygoot, hij heeft twee dezelfde genen voor haarkleur. 1 van pa, 1 van ma.
  Rood haar is het recessieve gen.Alleen bij 2 van deze genen zichtbaar

Homozygoot of heterozygoot?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Wat is het symbool voor heterozygoot?

1. AA
2. aa
3. Aa
4. aA

Homozygoot of heterozygoot?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Wat is homozygoot dominant?

1. Aa
2. aa
3. AA
4. Aa

Wat is het symbool voor intermediair?

1. ArAr
2. ARAR
3. AraR
4. ARar

Bij een runderen is het roodharige allel recessief en het zwartharige allel dominant.
Wat is het genotype van een roodharige koe?

1. AA
2. Aa
3. aa
4. AA of Aa

Aan de slag

Opdrachten t/m 3.2 en een opdracht van de achterkant.

Bijvoorbeeld: youtube of mindmap