Leerjaar 2, Hoofdstuk 2 Naar een industriële samenleving

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 2

schooltv.nl

2.1 Naar een ander soort leven

Frans Europa

• Overige Europese landen worden verslagen en veroverd door Napoleon
• 1798: Bataafse Revolutie --> Willem V vlucht
• 1804: keizer Napoleon
• Bataafse Republiek ontwijkt Continentaal Stelsel: broer Napoleon wordt koning
• Alle veroverde gebieden voeren Code Napoleon en burgerlijke stand in

Lodewijk Napoleon (1804)

De Bataafse Republiek moet luisteren naar Frankrijk

Code Napoleon: wetten en regels die voor alle gebieden gelden

Code Napoleon

Wat veranderde Napoleon?

- Burgerlijke stand

- metriek stelsel

- dienstplicht

- wetten gelijk voor iedereen

1813 - 1815

Koning Willem I komt aan in Scheveningen

Eerste grondwet van Nederland > dit heeft grote 

gevolgen voor koning Willem I

koning Willem I (1815)

*Grondwet met ministers en vertegenwoordiging

* De koning wil zich helemaal niet aan een grondwet houden, daar is hij toch geen koning voor?!

*Koopman-koning

1848 Rellen

Wat veranderde er met de grondwet van 1848?

> Maker van de grondwet: Thorbecke

> Koning mocht niet meer besluiten nemen zonder goedkeuring van de ministers

Liberalen en conservatieven

• Willem I zoveel macht...
• Rijke mannen kiezen
• Liberalen: "Wij willen meer inspraak in de politiek!"
• Conservatieven: "De macht moet bij de koning en de adel blijven!"

Thorbecke schreef een nieuwe grondwet in 1848

1. juist
2. onjuist

Jaartal van de nieuwe grondwet?

1. 1840
2. 1850
3. 1846
4. 1848

In 1848 veranderde Thorbecke in opdracht van de koning de grondwet.
Wat was een verandering in de grondwet van 1848?

1. koning kreeg minder macht
2. minister kregen minder macht
3. koning kreeg meer macht
4. Ministers werden onschendbaar

Wat veranderde er door de grondwet van 1848?

De sociale kwestie

Oefenvragen 'de Sociale kwestie'

> Beschrijf wat er wordt bedoelt met de sociale kwestie

> Leg uit wat het kinderwetje van Houten (1874) inhield

> Zorgde het kinderwetje ervoor dat kinderarbeid stopte? Waarom was de Leerplichtwet van 1901 zo belangrijk voor kinderen?

> Leg de relatie tussen de grondwet 1848 en het oprichten van vakbonden

> Waarom leefden er begin 1900 meer mensen in sloppen dan in 1800?

De Nederlandse samenleving werd een industriële samenleving. De mensen:

• woonden in steden
  
• werkten in fabrieken
   

Arbeiders en hun kinderen hadden slechte:

• werkomstandigheden
• leefomstandigheden
   

Hoe wordt het hebben van deze slechte omstandigheden genoemd?

de sociale kwestie

De Sociale Kwestie

• Een kwestie is een probleem
  

• Het probleem van de slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders.

• Armoede probleem
  

•  Rond 1860 kwam er meer aandacht voor de sociale kwestie: 
  
•  - onderzoek naar werk- en leef-omstandigheden 
• - wetten die het leven van arbeiders beter maakten
•    - kinderen mochten niet meer werken (Kinderwetje van Van Houten en leerplichtwet)
• Vakbonden (recht op vereniging)

Kinderwetje van van Houten

• Eerste sociale wet 1874

• Kinderen onder de 12 jaar mochten niet meer werken in fabrieken 

• Begin van sociale wetgeving in Nederland.

Van liefdadigheid naar sociale wetten

• Armenwet (1854)
  
• 'Kinderwetje van Van Houten' (1874)
  
• Leerplichtwet (1900), 
• Woningwet (1901),
• Ongevallenwet (1901)

Kinderwetje

Klik op de link en bekijk de filmpjes en maak de vragen (digitaal)

Spotprent tegen kinderarbeid, Albert Hahn

Titel: 'het onverzadelijke monster' (hij die alleen maar meer wil), tekenaar Albert Hanh, rond 1900.

Albert Hahn (1877-1918)

In Groningen geboren, socialist en politiek tekenaar. Bestuurders ergerden zich wild aan zijn prenten, maar arbeiders liepen met hem weg. Hij streed tegen onderdrukking en onrecht met  de politieke prent als wapen.    

Spotprent Hahn

Wat wilde Hahn duidelijk maken met deze tekening over de directeur van de fabriek en zijn werknemers?

De pestholen der menschheid

Woningwet 1901

Woningwet: tegengaan van ergste sloppen waar heel veel mensen in woonden. Nederland verandert na 1850 in een krottenland: een gesegregeerde maatschappij waarin de halve bevolking verkommert in tochtige sloppen, kelders en mensenpakhuizen, met jenever als enige afleiding. Rond 1900 wonen twee van de totaal vijf miljoen Nederlanders in krotten.

Sloppenwijk begin 20e eeuw

1929, woning in Drente: bedstee met 'wc

Wonen op het platteland begin 20e eeuw

2.2 Stromingen in de samenleving

Uitbreiding van het kiesrecht

1815: klein deel van de bevolking had kiesrecht mannen die veel belasting betaalden - bepaalden ook wat er met overheidsgeld gebeurde

1845 en 1917 werd de belastinggrens verlaagd. Steeds meer mannen kregen kiesrecht

1917 algemeen mannenkiesrecht  en vrouwen passief kiesrecht. 

1919: alle burgers kiesrecht = .....

Algemeen kiesrecht: parlementaire democratie

Voor 1919 mochten alleen mannen in Nederland stemmen. Onder leiding van Aletta Jacobs hebben vrouwen hier jarenlang tegen gedemonstreerd. In 1919 kregen vrouwen ook het recht om te stemmen (algemeen kiesrecht)

Aletta Jacobs 

Bekijk dit filmpje en dit filmpje. 

beantwoord deze vragen

1. Noem de twee dingen  die Aletta wilde bereiken.
2. Wie worden bedoelt met feministen? 
3. Waarom is Aletta Jacobs erg belangrijk? 

Klaar? 

Klik hier op deze link. Wat weet jij nu van Aletta Jacobs? 

De eerste vrouw in de politiek: Suze Groeneweg

Suze Groeneweg is de eerste vrouw in de Tweede Kamer (SDAP). In 1918 kiezen de Nederlanders - dat is - de Nederlandse mannen - haar tot volksvertegenwoordiger. 

- De verkiezing van Suze Groeneweg is het begin van emancipatie in de Nederlandse politiek:

- * Vrouwen burgemeester kunnen 

  * Wil betaald zwangerschapsverlof

bekijk hier het fragment

bron: NOS journaal  2018

Leuk detail: In de Tweede Kamer weten ze eigenlijk niet wat ze met deze vrouw aan moeten. Er is niet eens een wc voor haar, die moet apart gemaakt worden. 

Emancipatie 19e eeuw

• Emancipatie = het krijgen van gelijke rechten en inhalen van achterstanden
• 1917 nieuwe onderwijswet, overheid financierde alle scholen.
• Socialisten en communisten

Welke strijd werd er over het onderwijs gevoerd?

• 19e eeuw: Veel kinderen niet naar school.
• De overheid wil dat kinderen wel naar
    school gaan → leerplichtweg (1901) en
    oprichting openbare scholen. 
• Emancipatie: het krijgen van gelijke kansen
    en wegwerken van achterstanden.
• Confessionelen wilden lesgeven in
    godsdienst en richtten eigen scholen op.
  
• Politieke partijen werden opgericht met als
    doel financiering van bijzondere scholen.
• 1917: Nieuwe onderwijswet

Blz. 60

Stromingen in de politiek

3 stromingen 

• liberalen
• confessionelen
  
• socialisten

De stromingen

• Socialisten  (Sociaal, vóór elkaar)
• Liberalen (Liberty/vrijheid - Niet teveel bemoeien)
• Confessionelen (gelovigen)

Toetsvragen maken

Jullie gaan in groepjes zelf toetsvragen maken!

1 meerkeuzevraag

1 open vraag

Vraag + antwoord

2.3 De regering en de volksvertegenwoordiging

> Hoe werkt de Tweede Kamer?

> Hoe wordt de regering gevormd?

> Hoe werken regering en parlement samen?

> Welke invloed hebben burgers op de landelijke politiek?

Stemmen...

Stemmen: wie, wanneer, waarvoor, partij kiezen

Wie: Nederlanders 18 +

Wanneer: Elke 4 jaar

Waarvoor: 150 leden voor de Tweede Kamer

Partij kiezen: Hoe meer leden van 1 partij = meer macht voor de partij

Fractie = Kamerleden van 1 partij in de Tweede kamer

De Tweede Kamer

Om de vier jaar zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer.

Taken van de Tweede Kamer:

- Ze stemmen over nieuwe wetsvoorstellen (meerderheid van stemmen). Ze kunnen dus een wet tegenhouden!

- Controleren van de regering 

The winner is

> politieke partij met de meeste stemmer is de winnaar

> de prijs: bepalen wie er in de regering komt

>regeringspartijen vormen regering

> oppositiepartijen = partijen die niet in het regering zitten

Regeringspartijen

• Regeringspartijen zitten in de regering
• Ministers komen uit de regeringspartijen 
• Oppositiepartijen niet in de regering

Belangrijkste minister =  minister-president / premier  /

Regeringsleider

Ministers hebben ook onderministers (staatssecretaris)

> Regeringspartijen vormen = formatie

Kabinet bestaat uit:

• minister-president 
• ministers 
• staatssecretarissen
• Koning (staatshoofd)

Wat doet het kabinet?

Het kabinet bestuurt het land. Nieuwe wetten invoeren

Bestaande wetten veranderen

Invloed van burgers

> Stemrecht

> Burgerinitiatief;  petitie met + 40.000 handtekening dan wordt het behandeld door de Tweede Kamer

Stemmen vanaf 16. Waarom niet?

> In welke landen mag je op je 16e naar de stembus?

> Stemmen op je 16e, waarom wel? (2 argumenten)

> Stemmen op je 16e, waarom niet? (2 argumenten)

> Wat kun je doen om dit op de politieke agenda te krijgen?

Stemmen vanaf 16 jaar

Nieuw-Zeeland            Estland    Enkele Duitse deelstaten

Griekenland   Oostenrijk       Argentinië   Wales

Ecuador             Malta        België    Schotland

2.4 Provincies en gemeenten

overslaan

Leerbrief maken

> klassikaal