1.3 Europa en de wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Regenten en vorsten

1.3 Europa en de wereld

In deze paragraaf leer je:

• Hoe de handel tussen alle werelddelen groeide in de 17e eeuw
• Hoe Europeanen hun activiteiten in Azië uitbreidden
• Hoe Europeanen hun activiteiten in Amerika en Afrika uitbreidden

Kenmerkende aspecten bij deze paragraaf:

Ontstaan van handelskapitalisme en begin van een wereldeconomie

Wat gaan we doen deze les?

Vragen over het huiswerk?

Uitleg par. 1.3

Huiswerk volgende les: lz + m 1.3
TB blz. 14 - 16

Online opdracht 1 t/m 9 (WB blz. 13 - 15)

Nederland was rijk in de 17e eeuw

• De Tachtigjarige oorlog (1568 - 1648) werd vooral in de Zuidelijke Nederlanden uitgevochten.
• Haven van Antwerpen afgesloten, schepen wijken uit naar Amsterdam.
  
• Door gebrek  aan producten/grondstoffen ontwikkelt zich een stapelplaats.
  
• Amsterdam wordt één grote marktplaats voor Europese producent

Stapelmarkt

Een schip dat vanuit Amsterdam naar de landen rond de Oostzee vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

Een schip dat vanuit de landen rond de Oostzee naar Amsterdam vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

Republiek wordt handelscentrum van Europa

Specerijen

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn.

• Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

De verschillende handelsroutes vanuit Azië

Europese landen willen zelf winst maken

• De Portugezen ontdekken de route naar Azië
  

• Vasco da Gama maakt als eerste Europeaan de zeereis naar India (1498)

• Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim

Nederlanders, (Fransen en Engelsen) willen dat ook!

• Er worden compagnieën (handelsbedrijven) opgericht
• Er ontstaat een wereldeconomie 

• Spionage!

• Jan Huygen van Linschoten reist mee en beschrijft de reis in zijn Itinerario

De Itinerario, of Voyage ofte schipvaert, naer Oost ofte Portugaels Indien (...enz. enz.), was meer dan alleen een routekaart.

Er stonden heel veel tekeningen in van vreemde kusten, dieren, mensen en hun rituelen. De Nederlanders keken hun ogen uit.

Eerste Nederlanders in Azië

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederlander in Oost-Indië (Zuidoost-Azië) aan
  

• Opbrengst net voldoende om de kosten eruit te krijgen, vooral door verkeerde ruilmiddelen en zware tegenvallers tijdens de tocht.

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop is bewezen

Nieuw probleem!

• Steeds meer Nederlandse bedrijven (compagnieën) gaan naar Indië varen.

• Hierdoor ontstaat veel concurrentie tussen Nederlanders onderling

• De prijs van de specerijen daalt hierdoor snel, de winst dus ook

Verenigde Oostindische Compagnie (1602)

• Nederlandse regering (Staten-Generaal) grijpt in.

• Compagnieën moeten samengaan in één bedrijf.

• Hierdoor gaan ze concurrentie tegen en winsten kunnen ook gebruikt worden in de oorlog tegen Spanje

• De VOC wordt het grootste bedrijf ter wereld < 20.000 werknemers
• De VOC is in de Republiek de grootste werkgever.

Doel: monopolie op de specerijenhandel ten oosten van Kaap de Goede Hoop

Hoe?

• Uitschakelen van concurrenten

• Bouwen van handelposten

• Contracten met inheemse vorsten

• Opbouwen van handelsnetwerk in Azië

• Indien nodig: veel geweld

Jan Pieterszoon Coen

• Berucht vanwege het gebruik van geweld

• Vermoorden of verbannen van de bevolking van de Molukse Banda-eilanden

• Hongitochten, speciale strafexpedities om smokkelen tegen te gaan

Kolonialisme

• Ook andere Europese handelscompagnieën stichtten handelsposten en kleine kolonies in Azië.
• In Azië kwamen zo steeds meer gebieden onder Europese heerschappij: kolonialisme

De VOC verhandelde vooral

1. Slaven
2. Aardappels
3. Kruiden
4. Maïs

In welk jaar werd de VOC opgericht?

1. 1601
2. 1602
3. 1701
4. 1702

VOC staat voor

1. Vereniging Oost-Indische Compagnie
2. Verenigde Oost-Indie Compagnie
3. Verenigde Oost-Indische Compagnie
4. Verenigde Oost-Indische Campagne

Video

Canonclip: De VOC

(4 min)

Europese expansie in Amerika en Afrika

• Spanje en Portugal hadden grote kolonies in Midden- en Zuid-Amerika

• Engelsen, Fransen en Nederlanders gingen ook handelsposten stichten in Amerika en West-Indië (Caribisch gebied en landen er omheen) 

• In 1621 richtten de Staten- Generaal de WIC (West-Indische Compagnie) op voor de oorlog tegen Spanje en de driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika

De WIC

• De West-Indische Compagnie gaat handelen in Amerika
  
  
• WIC was economisch niet zo succesvol als de VOC, ze lijden zelfs verlies
  
• De WIC-schepen kwamen vaak Spaanse schepen tegen, toen de Republiek nog in oorlog was met Spanje kwamen ze vaak met elkaar in gevecht
• Piet Hein verovert de zilvervloot. Dat zorgt indirect voor de overwinning voor de Republiek

Slavenhandel

• De WIC start de driehoekshandel
  
  
• Ze halen, in ruil voor Europese producten, slaven op in West-Afrika en brengen ze naar Zuid-Amerika
  
  
• In Zuid-Amerika moeten de slaven op plantages werken, de opbrengsten van de plantages neemt de WIC mee naar Europa
  

Video

Mensen te koop!

(2 min)

Waarom verkochten de Afrikanen slaven?

1. Teveel stamleden om te voeden
2. Ze voerden stammenoorlogen
3. Ze wilden Europeanen te vriend houden

Waarmee kopen de Nederlanders slaven?

1. Wapens
2. Goudstukken
3. Zuivelproducten

Hoeveel slaven gaan er in een
WIC-schip?

1. 100
2. 300
3. 1000

Maak de driehoekshandel compleet door de plaatjes naar de juiste pijltjes te slepen

Waarom deden de Nederlanders aan slavenhandel?

Video

De WIC en de slavenhandel

(2 min)

Waarom werd de WIC opgericht?

1. Nederland zoekt een kortere route naar Indië
2. Om de Spanjaarden op zee te verslaan
3. Nederland wil meer geld, macht en land

Wat probeerden de Nederlanders te veroveren?

1. New York
2. Brazilië
3. Suriname

Welke oude kolonie van Nederland in Noord-Amerika groeide later uit tot een wereldstad?

1. Batavia
2. Suriname
3. Nieuw-Nederland
4. San Francisco

Huiswerk eerste les na de vakantie

Huiswerk volgende les: lz + m 1.3

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen