Jagers & Boeren en Grieken & Romeinen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Jagers & Boeren 

Leefwijze jagers

• Nomadisch
• Jagen en vissen
• Verzamelen: noten, zaden, vruchten en planten
• Kleine groepen
• Geen sociale verschillen
• Tenten, hutten en grotten
• Carrying capacity = meer mensen, minder voedsel --> wegtrekken

Verandering leefwijze

Combinatie factoren:

- kennis wilde granen

- groei bevolking

- verandering klimaat

Gevolg:

- voldoende voedsel

- reden tot blijven = sedentair

- ontstaan van dorpen

Mesopotamië

• Rivieren zorgen voor vruchtbaar land
• Landbouw en veeteelt
• Sedentair
• Sociale verschillen
• Voedselvoorraad
• Ambachten & handelaren
  
• Natuurreligie 
• Hierdoor ontstaat stedelijke gemeenschap

Stadsmuur --> verdedigen

Tempel --> vereren god + offers brengen

Schepen --> handel

Landbouw 

Schrift 

Mesopotamië

- spijkerschrift (kleitabletten)

Egypte

- hiërogliefenschrift 

Reden --> wetten, regels, afspraken, overeenkomsten opschrijven

Mesopotamië

Stadstaat = kleine staat

Vorst --> macht van god gekregen

             Ambtenaren --> schreven wetten en regels + controleren

             Soldaten --> vechten om staat te verdedigen + macht vorst handhaven

             Priesters --> werken in tempels

Hammurabi

• Babylonische koning
• Codex (wetten) op steen
  

•  Rechtspraak  en bestuur in wetten geregeld.
  

Rijk in Mesopotamië

• = meerdere stadstaten veroverd 
• Koning Sargon is voorbeeld 

Babyloniërs

• Rond 1900 v.Chr. Babyloniërs 300 jaar lang de baas in Mesopotamië 
• Vorst Hammoerabi: monument met wetten
• 600 v.Chr. opnieuw groot rijk gesticht: Mesopotamië + Syrië + Palestina
• Babylon opnieuw opbouwen: tempeltoren, paleizen en stadspoorten

Babyloniërs

• Nebukadnezar
  
• Verovering Jeruzalem: hoofdstad van de Joden 
• Joden als gevangene naar Babylon --> Babylonische ballingschap

Induscultuur

• Weten weinig van de bewoners langs de Indus --> schrift is nooit ontcijferd
• Landbouw en handel (ruilhandel)
• Weinig oorlog --> geen verdedigingsmuren

Noem drie dingen die je geleerd hebt tijden deze les.

Grieken & Romeinen

3000 v. Chr. tot 500 na Chr.

Griekenland

• Stadstaten (stad met gebied eromheen)
  
• Door bergen, het ruige landschap en de zee waren steden van elkaar gescheiden. Hierdoor ontstonden onafhankelijke stadstaten.
• Belangrijke stadstaten waren: Attica (Athene en omgeving), Thebe en Sparta.
  

Athene

• Ligging aan zee.
• Op een heuvel met muur eromheen --> Goed te verdedigen
• Bergen om Athene (vanuit land niet aan te vallen)

Griekenland

Gemeenschappelijke cultuur

Verschillende stadstaten, maar ook gemeenschappelijke cultuur:

•  Spraken dezelfde taal (hetzelfde schrift)
  
• Vereerden dezelfde goden
• Dezelfde mythen (Odyssee en de Ilias van Homerus)
  
• Samen sporten (Olympische Spelen)

Politiek bij de Grieken: staatsvormen

Macht was niet afkomstig van de goden volgens de Grieken.

Wel dankte men de goden voor voorspoed.

Verschillende staatsvormen:

Democratie ( Regering door het volk)

Tirannie (alleenheerser)

Aristocratie (regering door edelen)

Monarchie (Regering door vorst/koning)

Athene democratie

Athene kennen we van de democratie

Mannen met burgerrecht mochten stemmen

Vreemdelingen, vrouwen en slaven niet.

Volksvergadering waarin door stemmen werd beslist.

Directe democratie (meerderheid v.d. burgers bepalen door stemmen).

Nederland democratie

In Nederland hebben kunnen wij niet stemmen over besluiten van de regering.

We zijn met teveel mensen om samen te beslissen.

Nederland is een indirecte democratie.

In Nederland kiezen we de Tweede Kamer.

Deze Kamerleden zijn volksvertegenwoordigers, zij mogen namens het Nederlandse volk stemmen over belangrijke besluiten.

Tweede Kamer, volksvertegenwoordiging

Perikles politicus in democratie

Damocles Tiran

Zoek met Google "Zwaard van Damocles" op.
Maak duidelijk dat macht kwetsbaar is

Gebruik de begrippenlijst Forum

Blz. 25 Begrippenlijst en betekenis van de begrippen kennen (de omschrijvingen).

Namen kennen.

Kijk ook naar de keerpunten.

Noem drie dingen die je geleerd hebt tijdens deze les.

Romeinen

• 146 V. Chr. Werd Griekenland veroverd door de Romeinen

•  Griekenland werd een Romeinse provincie
  

Romeinse rijk

• Tot 500 v. Chr. koninkrijk. De koning werd verjaagd.

•  Daarna republiek  met senatoren
  
• 27 v. Chr. Romeinse rijk wordt een keizerrijk onder leiding van keizer Augustus (keerpunt)
  

Romeinse rijk een republiek

Rome een republiek

Belangrijk beslissingen werden in de senaat genomen.

Senatoren kwamen voort uit de aristocratie

Er was een volksvergadering, maar die had weinig macht.

Rome was daarom meer een aristocratie dan een democratie

Romeinse rechtspraak

• Bij de Romeinen was er tijdens de rechtszaak een aanklager en verdediger.

•  De aanklager probeerde de schuld te bewijzen.
• De verdediger kwam op voor de verdachte.
• Rechter bepaalde schuld/onschuld.
  
• Romeinse rechtspraak lijkt veel op Nederlandse rechtspraak.
  

Groei Romeinse rijk

• Door gewonnen oorlogen groeide het Romeinse rijk.
• Generaals populair door de oorlogen.
• Soldaten meer trouw aan de generaal, dan aan het rijk. Dit is een oorzaak voor de burgeroorlogen.
• Generaals stonden in de burgeroorlogen tegenover de senaat.
• Julius Caesar populair bij zijn manschappen, hij had Gallië (Frankrijk) veroverd.
• Het lukte hem dictator te worden.
• Senaat kwaad en vermoorde Julius Caesar
  

Moord op Julius Caesar

Romeinse rijk een keizerrijk

• Na de moord op Caesar opnieuw burgeroorlog.

•  Octavianus (Augustus) won en werd keizer.
  
• Keerpunt: Republiek wordt monarchie
• De eeuwen daarna keizers.
• Twee eeuwen voorspoed in het Romeinse rijk (Pax Romana)
• Door volksverhuizingen ging het bergafwaarts met het Romeinse rijk.
• In 476 ging het Romeinse rijk ten onder.
• Einde tijdvak Grieken en Romeinen.
  

Ondergang Rome

Gebruik de begrippenlijst Forum

Blz. 35 Begrippenlijst en betekenis van de begrippen kennen (de omschrijvingen).

Namen kennen.

Kijk ook naar de keerpunten.

Noem drie dingen die je geleerd hebt tijdens deze les.