1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Examenonderwerpen

Historische Contexten

1. Het Britse Rijk (1585-1900)
   
2. Duitsland in Europa (1918-1991)
3. Nederland (1948-2008)

Tijdvak 5 t/m 10

Kenmerkende Aspecten 15 & 17-49

1.1 Van jager-verzamelaars naar boeren

Kenmerkende aspecten

1.  De levenswijze van jager-verzamelaars.

2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

3. Het ontstaan van stedelijke gemeenschappen.

Archeologie

Een archeoloog zoekt overblijfselen van de menselijke samenleving, zoals gebruiksvoorwerpen. Oude voorwerpen kunnen je iets vertellen die over het leven van honderden dan wel duizenden jaren geleden.

Prehistorie

Prehistorie is voorgeschiedenis. Vroeger bestonden er geen letters en boeken. Om toch te weten hoe het leven er toen uitzag moeten we het opzoeken, Niet op het internet, maar in de grond! 

Wat je vindt...

...mag je houden? Nee, dat is eigendom van de degene van wie de grond is. Heel voorzichtig onderzoeken acheologen de grond, laagje voor laagje. Net als jij vroeger, in de zandbak...

Artefact

Een artefact is iets wat je vindt in de grond. Een bot, stukje gereedschap of een gebruiksvoorwerp. Zoals een kleibeker.

https://schooltv.nl/video/jagers-en-verzamelaars-mensen-in-de-steentijd/#q=jagers

De koninklijke standaard van Ur

Vraag?

• Waar ligt Ur?
• Wat kun je uit de afbeelding afleiden over: - het bestuur van Ur? - de sociale verschillen in Ur? - de economie van Ur?
• Bij welke van de drie kenmerkende aspecten past deze bron het best? 

Wat weet je al over dit tijdvak?

videofragment uit game: Far cry primal

Vraag: Wat kun je uit dit fragment afleiden over de leefwijze van de jager-verzamelaars?

Wat kon jij over het leven van jager-verzamelaars afleiden?

Ötzi als ijsmummie

Reconstructie van Ötzi

De eerste mensen

• Homo betekent mens
• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)
• Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu
• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden)

leerdoelen:

Lees de tekst van par 1.1. 

Zoek de leerdoelen van 1.1  / 1.2 en 1.3 op (blz 27)

Maak van de leerdoelen een vraag en beantwoord deze.

Australopithecus

Homo habilis

Homo erectus

Homo neanderthalensis

Homo sapiens

Antwoorden leerdoelen 1.1 onderdelen 1 en 2

Antwoorden leerdoelen 1.1 onderdelen 3 en 4

Antwoorden leerdoelen 1.2 onderdeel 1

Antwoorden leerdoelen 1.2 onderdeel 2

Antwoorden leerdoelen 1.3 onderdelen 1 en 2

Antwoorden leerdoelen 1.3 onderdeel 3

Kenmerkende aspecten

1.  De levenswijze van jager-verzamelaars.

2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

3. Het ontstaan van stedelijke gemeenschappen.

Geef van elke bron aan bij welk kenmerkend aspect deze past.

En leg het uit.

De eerste mensen

• Homo betekent mens
• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)
• Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu)
• 
  

• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
  

Australopithecus

Homo habilis

Homo erectus

Homo neanderthalensis

Homo sapiens

15.000 v. Chr.

• Laatste stuk van de laatste IJstijd

• Nederland was voor een groot deel toendra: gras, mos en lage struiken

• Wilde dieren: mammoeten, wolven, paarden en rendieren

• Er woonden ongeveer 1000 mensen in Nederland

Jager-verzamelaars

• Leven in kleine groepen (ongeveer 30-50 mensen)

• Geen vaste woonplaats: nomaden

• Trekken achter hun eten aan
  
• Eenvoudige woningen: hutten/grotten

• Weinig bezittingen

oude steentijd

• gereedschap van steen
• niet mooi bewerkt
• weinig verschil met gewone stenen

Landbouwrevolutie

• Revolutie betekent verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt

nieuwe steentijd

• Mooier gereedschap
• Gaatjes 
• Gebruikten ook koper

1

2.

3

4

5

6

7

8

Jagers en verzamelaars trekken voor het eerst door het Midden-Oosten.

Het klimaat wordt kouder en droger

Dorpen ontstaan

Mensen kunnen sedentair gaan leven

In de natuur komen minder eetbare gewassen en dieren voor

Het klimaat in het Midden-Oosten wordt warmer.

De groepen jagers-verzamelaars worden groter.

Jager-verzamelaars worden gedwongen om te gaan experimenteren met landbouw.

1.2 DORPEN EN STEDEN

Bij dorpen en stadstaten wordt gekeken naar Nederland en het Midden-Oosten

Ziggurat