Les 4.4 Gram 5.1 en 5.2 (hh. Leestekens en tekens bij woorden)

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Les 4.4 Leesteken en tekens bij woorden

Wat gaan we doen?

- korte terugkoppeling "Ondergedoken als Anne Frank"

- bespreken theorie Grammatica hfdst. 5.1 en 5.2

Huiswerk:

- Grammatica hoofdstuk 5 af!

- woensdag 26 mei: toets Grammatica hoofdstuk 5!!

"Ondergedoken als Anne Frank"

Grammatica hfdst. 5

Waarom zijn leestekens belangrijk?

• Zonder leestekens kan een tekst slecht leesbaar zijn
• Zonder leestekens kan een zin verkeerd begrepen worden

Voorbeeld zonder leestekens

hallo hoe gaat het met jou goed en met jou met mij gaat het ook goed op welke dag zullen we afspreken of hebben we al een afspraak nee ik geloof het niet is maandag goed maandag is goed

Maandag is goed.

Voorbeeld met leestekens

Hallo, hoe gaat het met jou?

Goed, en met jou?

Met mij gaat het ook goed. Op welke dag zullen we afspreken? Of hebben we al een afspraak?

Nee, ik geloof het niet. Is maandag goed?

Maandag is goed!

Doel van deze les

Aan het eind van de les kun je in eigen woorden aangeven wanneer je welk leesteken gebruikt.

welke leestekens ken je?

LEESTEKENS

- aan het eind van een zin

- aan het eind van een vraagzin

- aan het eind van een zin met extra nadruk

- tussen twee persoonsvormen / tussen delen van een opsomming / na een naam of uitroep aan het begin van een zin / vóór verbindingswoorden

PUNT

VRAAGTEKEN

UITROEPTEKEN

KOMMA

Punt

• aan het eind van de zin
• soms bij afkortingen
  
• niet na afkortingen van maten en gewichten
  

Dus:

• We berekenen geen bezorgkosten.
  
• We sturen het pakket z.s.m. op.
  
• Maar: Is het bedrag inclusief btw? 3 m (meter), 10 kg (kilogram)

Vraagteken

Na een vraag, komt een vraagteken.

Hoe hard mag je hier rijden?

Uitroepteken

• Bij een bevel:       Hou daar onmiddellijk mee op!
• Bij een uitroep:   Dat is belachelijk!
  

Let op! Als je teveel uitroeptekens in een tekst zet, komt het schreeuwerig over.

uhm dat weet ik niet zeker

1. Uhm, dat weet ik niet zeker.
2. Uhm dat weet ik niet zeker.
3. Uhm, dat weet ik niet zeker?
4. Uhm ... dat weet ik niet zeker.

ik wil dat jullie nu een antwoord geven

1. Ik wil dat jullie nu een antwoord geven?
2. Ik wil dat jullie nu een antwoord geven.
3. Ik wil dat jullie nu een antwoord geven!
4. Ik wil dat jullie nu een antwoord geven!.

Komma

• in op­so­m­min­gen: Voor deze saus heb je uien, kno­flook, to­maten en       olij­folie nodig.
• tussen twee werkwoorden (persoonsvormen) die niet bij elkaar horen: Als we je roep­en, mag je binnen­ko­men.
  
• voor en/of na een aans­prek­ing of een tussen­werpsel: Joey, help je die mev­rouw even?  en ook    Nou, ik weet het niet, Jacco.

• tussen hoofd- en bijz­in:  De hard­loop­wed­strijd gaat niet door, om­d­at er nood­weer voor­speld is.
  

Komma 

Ook zorgt de komma voor rust en verschil in toonhoogte:

• Ik was het niet het was volgens mij Joris die jongen die       gisteren ook mee voetbalde.

• Ik was het niet, het was volgens mij Joris, die jongen die  gisteren ook mee voetbalde.

oma kunt u mij de stroop aangeven

1. Oma? Kunt u mij de stroop aangeven?
2. Oma. Kunt u mij de stroop aangeven?
3. Oma, kunt u mij de stroop aangeven.
4. Oma, kunt u mij de stroop aangeven?

Dubbele punt

• na een aankondi­ging van een op­so­m­ming : Dit zijn de na­men van de stu­den­ten die zijn in­geloot: El­len, Wouter, Amina, Bruce en Peter.
• om een citaat aan te kondi­gen : De train­er riep: ‘Kom op, vol­houden!’
• voor een uitleg: Zo laad je de accu op: ...
  

Puntkomma

Om zinnen te verbinden die bij elkaar horen of die bijna hetzelfde zeggen:

Het is vijf uur; we stop­pen er­mee.

De reis naar Parijs duurde erg lang; we waren bijna de hele dag onderweg.

Aanhalingstekens

• bij een citaat : Li­anne verzocht: ‘Wil iedereen zijn mo­biel uitz­etten?’
• als je een woord iron­isch bedoelt: Echt ‘knap’ dat je een twee hebt.
  
• als het om het woord of de groep woorden zelf gaat: ‘Fa­ci­liter­en’ betek­ent: iets mo­gelijk maken.
  

wat heerlijk zeg het regent pijpenstelen

1. Wat "heerlijk" zeg. Het regent pijpenstelen.
2. Wat "heerlijk" zeg, het regent pijpenstelen.
3. Wat heerlijk zeg; het regent pijpenstelen.
4. Wat heerlijk zeg, het regent pijpenstelen.

je kunt twee dingen doen wel of niet leren voor je examen

1. Je kunt twee dingen doen: "Wel of niet leren voor je examen."
2. Je kunt twee dingen doen; wel of niet leren voor je examen.
3. Je kunt twee dingen doen: wel of niet leren voor je examen.
4. Je kunt twee dingen doen. Wel of niet leren voor je examen.

Opdrachten

Op de volgende slides staat tekst waarin de leestekens weggelaten zijn. Schrijf de tekst op een blaadje of in Word over en plaats leestekens waar dat nodig is.

koploper

met een stijging van 13,3 procent is limburg koploper in de stijging van het aantal autobranden landelijk gingen er afgelopen jaar een kleine 5600 auto's in vlammen op dat is ruim zes procent meer dan in 2019 hoewel zuid-holland in absolute aantallen de koploper is was de stijging daar net iets lager dan in limburg in zuid-holland telden de onderzoekers 1201 autobranden het aantal autobranden in de provincies friesland groningen utrecht en zeeland liep juist terug

Koploper

Met een stijging van 13,3 procent is Limburg koploper in de stijging van het aantal autobranden. Landelijk gingen er afgelopen jaar een kleine 5600 auto's in vlammen op. Dat is ruim zes procent meer dan in 2019. Hoewel Zuid-Holland in absolute aantallen de koploper is, was de stijging daar net iets lager dan in Limburg. In Zuid-Holland telden de onderzoekers 1201 autobranden. Het aantal autobranden in de provincies Friesland, Groningen, Utrecht en Zeeland liep juist terug.

oorzaak

over de oorzaak van de stijging in limburg is nog niets bekend een deel van de branden is aangestoken maar ook spontane autobranden door bijvoorbeeld kortsluiting zijn in de statistieken verwerkt een sittardse bejaarde man zei nou die hangjeugd zal er wel weer eens achter zitten deze uitspraak is natuurlijk belachelijk

Oorzaak

Over de oorzaak van de stijging in Limburg is nog niets bekend. Een deel van de branden is aangestoken, maar ook spontane autobranden door bijvoorbeeld kortsluiting zijn in de statistieken verwerkt. Een Sittardse, bejaarde man zei: “Nou, die hangjeugd zal er wel weer eens achter zitten.” Deze uitspraak is natuurlijk belachelijk!

Opdrachten Nu Nederlands

• Maak de opdrachten in Nu Nederlands online van hoofdstuk:
  

• Grammatica hoofdstuk 5: 5.2 Leestekens 

Heb je een apostrof nodig in 'Bas zusje'?

1. Ja
2. Nee

Kies de juiste spelling: met of zonder apostrof.

1. cadeau's
2. cadeaus

Trema?
financieel

1. ja
2. nee

Trema?
poeziealbum

1. ja
2. nee

Wat is goed?

1. ruine
2. ruïne

Wat is juist geschreven?

1. broodje sate
2. broodje saté

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. in voor- en tegenspoed
2. bestuurs- en strafrecht
3. in voorspoed en tegen-
4. straf- en bestuursrecht

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. voor- en nadelen
2. voor en na-delen
3. voor en -nadelen
4. voor en nadelen

Waar is het weglatingsstreepje correct gebruikt?

1. binnen en buitenkant
2. binnen- en buitenkant

Opdrachten Nu Nederlands

• Maak de opdrachten in Nu Nederlands online van hoofdstuk:
  

• Grammatica hoofdstuk 5: 5.2 Leestekens 
• Grammatica hoofdstuk 5: 5.3 Tekens bij woorden
• De dagopgaven van Beter Spellen
  

+ als je de praktijkopdracht van voor de vakantie nog niet hebt ingeleverd, moet je dit in BZW inhalen (= 40% rapportcijfer).

vragen

VRAGEN?