Steden en handel in Europa KA 11,13,14,18

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Steden en handel in Europa

lesdoelen

1.  je kunt beschrijven door welke oorzaken West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een autarkische-landbouwsamenleving werd.
2. Je kunt uitleggen wat het hofstelsel is en welke voordelen en nadelen het heeft voor de horigen/boeren.
3. Je weet welke standen er in de middeleeuwen zijn.

kenmerkend aspect 11: De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Hoewel dit een enkelzijdig opgelegd systeem lijkt was er sprake van wederzijdse afhankelijkheid.

Eten in ruil voor veiligheid

Maar of deze deal helemaal eerlijk was...

In hoeverre is dit systeem kenmerkend voor de vroege middeleeuwen?

kenmerkend aspect 13. De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.

3.2 Het christendom in Europa

leerdoelen:

1. Je kunt met enkele voorbeelden uitleggen waardoor de landbouwopbrengsten in de elfde eeuw toenamen.

2. Je kunt uitleggen hoe bevolkingsgroei, specialisatie in beroepen en de opkomst van steden gevolgen waren van de toenemende voedselproductie.

3. Je weet in welke gebieden in Europa de overgang van een landbouwsamenleving naar een landbouwstedelijke samenleving begon.

landbouw verbetering 1 = ijzerenploeg

landbouwverbetering 2=arabisch juk

1

2

Belangrijke landbouwverbetering: Drieslagstelsel

gevolgen toename handel

1. groei nieuwe steden
2. ontwikkeling geldeconomie > geldwisselaars en banken
3. ontstaan van handel over grote afstanden in luxekoopwaar ( oa zijde, specerijen met Midden-Oosten)
4. samenwerkingsverbanden zoals de Hanze (12e - 17e eeuw)

aantekening

3.2 Het christendom in Europa

Stadsbestuur

De stedelingen probeerden om invloed te krijgen op het bestuur van de stad en de rechtspraak.

In ruil voor de belastingen of voor geld dat werd geleend aan de edelman, eisten ze stadsrechten = Privileges

Door deze stadsrechten mocht een edelman bijvoorbeeld geen recht meer spreken in een stad.  Patriciërs gingen rechtspreken en werden schepen.

Burgers hadden door deze rechten meer invloed op het bestuur dan mensen in dorpen.

kenmerkend aspect 14De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

Lesdoelen

Je kunt uitleggen hoe steden stadsrechten krijgen

Je kent ht verband tussen de opkomst van de handel en de toegenomen zelfstandigheid van steden.

Je weet welke rechten burgers hebben.

Je kunt uitleggen wat gilden zijn en hoe ze de handel in de stad beschermen.

Vraag: 

kijk naar de bevolkingspiramide. Welk nieuw element zie in vergelijking met de Middeleeuwen?

antwoord: de burgers!

Stadsrechten verkrijgen door:

vechten

kopen

onderhandelen

zelfbestuur

- privileges

- los(ser) van adelijke macht

Burgerrecht kun je kopen

eis: jaar en 1 dag in stad wonen

Geestelijken  waren ook beschermd door het stadsrecht

Burgerschap werd verkregen via koop en in bepaalde gevallen door schenking: iemand werd dan met het burgerschap vereerd. Het burgerrecht was vererfbaar. Buiten de stad gaan wonen maakte een eind aan het recht.

De burger genoot de bescherming van de stad en had het recht zijn beroep als zelfstandige uit te oefenen en lid te worden van een gilde. Hij kon functies bekleden in het bestuur van de stad en werd naar het recht van de stad berecht, ook bij strafbare feiten elders begaan. En hij had recht op steun.

De machtigste burgers hadden burgerrecht en waren vaak kooplieden

Beroepsgroepen worden gilden.

(Overigens, je kon hier pas lid van worden als je het burgerrecht bezat.)

Werken in een gilde

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten
• Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde.
• Het gilde controleerde ook de kwaliteit van de producten en stelde de verkoopprijs vast.
• Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde.

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

kenmerkend aspect 18: Het begin van de Europese overzeese expansie.

Lesdoelen

je kunt verschillende motieven noemen voor de ontdekkingsreizen.

Je weet hoe de nieuwe wetenschappelijke belangstelling bijdroeg aan de ontdekkingsreizen.

nieuwe wetenschappelijke belangstelling

• Door informatie uit boeken uit Oudheid ontstond nieuwsgierigheid naar nieuwe gebieden.
  
• De wetenschappelijke belangstelling zorgde voor nieuwe uitvindingen als beter kompas en schepen.