lange samenstellingen 3-4-5 blz 179

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

over taal blok 4

Lange samenstellingen

Doel van deze les

• Aan het einde van de les weet je wat driedelige samenstellingen zijn en wanneer je lange samenstellingen wel en wanneer je ze niet aan elkaar schrijft. 

Lange samenstellingen

Bij een lange samenstelling is het belangrijk te kijken wanneer het aan elkaar geschreven wordt en wanneer je iets los schrijft.

Belangrijk voor de betekenis van het woord!

meergranenbrood

meer granenbrood

lange samenstellingen

Samenstellingen die uit drie delen bestaat, noem je driedelige samenstellingen. 

Zulke woorden schrijf je helemaal aan elkaar:

Dodehoekspiegel = spiegel voor de dode hoek.

Achtuurjournaal = journaal van acht uur

Als je hier een spatie tussen zet, verandert de betekenis:

Blauwekaassaus = saus die van blauwe kaas is gemaakt.

Blauwe kaassaus = kaassaus die blauw is. 

Samenstellingen en afleidingen

Een samenstelling --> door twee bestaande woorden samen te voegen

( room + ijs --> roomijs, lange + termijn + planning --> langetermijnplanning)

Een afleiding --> maak je door een voor- of achtervoegsel aan een grondwoord toe te voegen. (beleefd + heid --> beleefdheid, her + ontdekken --> herontdekken)

Driedelige samenstellingen

tuin + hek = tuinhek

voorbeelden driedelige samenstellingen :

achtuurjournaal

dodehoekspiegel

Driedelige samenstellingen

gele truidrager of geletruidrager

Bedenk zelf nog twee driedelige samenstellingen of woordgroepen

Driedelige samenstellingen

Samenstellingen die uit 3 delen bestaan, noem je driedelige samenstellingen. 

Zulke woorden schrijf je helemaal aan elkaar :

vb.

achtuurjournaal

dodehoekspiegel

Driedelige samenstellingen

voorbeelden driedelige samenstellingen :

achtuurjournaal

dodehoekspiegel

MAAR als je in zo'n samenstellingen een spatie schrijft, verandert de betekenis.

Kijk maar naar de voorbeelden :

Driedelige samenstellingen

groteteennagel

grote teennagel

Een groteteennagel is de nagel van een grote teen, 

een grote teennagel is een teennagel die groot is;

Leg het verschil uit.

Engelsedropliefhebber of Engelse dropliefhebber

 Grotestadbewoner of een grote stadbewoner

Naaktmodellenschilderen of naakt modellenschilderen

Wat is geen samenstelling?

1. dierentuin
2. waterfles
3. computer

Wat is een samenstelling?

1. Een woord dat uit twee of meer aparte woorden bestaat.
2. Een woord dat uit minimaal drie aparte woorden bestaat.
3. Een lang woord.
4. Een tegenstelling.

Dit is geen samenstelling

Dit is wel een samenstelling.

 Chocolade

     Bestek

   Schatkist

 

   Schoolreis

Sleep de samenstellingen naar de juiste plaats.

Samenstelling met tussenletter -s-

Samenstelling met tussenletter  -(e)n-

Samensteling met tussenletter -e-

plant + bak

lamp + kap

maan + schijn

groente + boer

lieveling + stad

bakker + room

Je schrijft geen tussen-n als het eerste deel van de samenstelling geen zelfstandig naamwoord is.

Je schrijft geen tussen-n als het eerste deel van de samenstelling geen meervoud heeft.

Je schrijft geen tussen-n als het eerste deel van de samenstelling de betekenis van het tweede deel versterkt.

Je schrijft geen tussen-n als het woord niet (meer) herkenbaar is als een samenstelling.

beresterk

platteland

pierewaaien

tarwebrood

stekeblind

karnemelk

bruidegom

melkglas

Het eerste deel van de samenstelling is geen ZN 

Het eerste deel van de samenstelling is uniek

Het eerste deel van de samenstelling heeft ook een meervoud op -S

Het eerste deel van de samenstelling heeft geen meervoud

Het geheel is een BN en het 1e deel versterkt het 2e deel

jongeman 

zonnebank

keuzestress

rijstepap 

beregoed 

Huiswerk 

1. in teams staan de antwoorden van opdracht 1 en 2. Deze kijk je na. 

2. Maken opdr. 3-4-5, dit is huiswerk. 

 blz. 178-179