KA 2: het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

KA 2 Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

Na de ijstijd krijgt Nederland langzaam zijn huidige vorm. Door klimaatverandering moeten de eerste bewoners zich aan hun nieuwe leefomstandigheden aanpassen. De cultuur van de jagers en verzamelaars verandert in een boerensamenleving.

1 Waarom leefden er eerder dan 15.000 jaar geleden geen mensen in Nederland?

2 Welk land zat voor de zeespiegelstijging nog aan Nederland vast?

3 Zet de volgende woorden in chronologische volgorde van verschijnen:  Jagers / ijs / loofbomen / naaldbomen

1. ………………………….. 2. …………………………..

3. ………………………….. 4. …………………………..

4 Welke drie predatoren moesten de wilde zwijnen en edelherten vrezen?

5 Waar werden voor het eerst wilde granen en peulvruchten gekweekt en vee gefokt?

A. In Zuid-Limburg

B. In Zuid-Italië

C. In het Midden-Oosten

6 Vul in: De overgang van jagen naar landbouw was niet op alle vlakken een ………………… . Jagers hoefden maar enkele uren per dag te jagen voor een ………………….. maaltijd, terwijl ………………… veel harder moesten werken en steeds ……………….. aten.

Antwoorden

1 Het was te koud en er groeide niks

2 Engeland

3 IJs/ naaldbomen/ loofbossen/ jagers

4 Lynxen, wolven en de mens

5 In het Midden-Oosten

6 Verbetering/ gevarieerde/ boeren/ hetzelfde

Welke invloeden van de jagers-samenleving en van de boerensamenleving zie je vandaag de dag nog terug in onze samenleving?

Kenmerken

Verkorte versie: Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

Tijdvak: Tijd van Jagers en Boeren

Jaartallen: Tot ca. 3000 v. Chr.

Periode: Prehistorie

Samenleving: Van jagers-verzamelaars samenleving naar landbouwsamenleving

Invalshoek: politiek, economie, sociaal, cultuur

Mindmap: landbouw (en ambachten), sedentair, autarkie, agrarische (neolithische) revolutie, kleine mate van arbeidsverdeling en specialisatie

Leerdoel

Invalshoek: politiek, economie, sociaal en cultuur

De leerling kan uitleggen hoe en waar de landbouw is ontstaan.

De leerling kan uitleggen hoe de eerste boeren in Nederland (bandkeramiekers & trechterbekercultuur) leefden

De leerling kan de agrarische revolutie en de gevolgen ervan uitleggen

De leerling kan de kenmerken van de landbouwsamenleving benoemen en uitleggen

In Nederland waren de bandkeramiekers de eerste boeren. Hun naam geeft aan dat we de vroege culturen vernoemen naar de vorm van het aardewerk dat ze maakten en de manier waarop ze het versierden.

Test jezelf

Wat zijn de kenmerken (politiek, economie, sociaal en cultuur) van een landbouwsamenleving?

Uit deze bron trek je twee conclusies:

1 De Klokbekercultuur was een landbouwsamenleving.

2 Uit namen als Klokbeker-, Trechterbeker- of Bandkeramiekcultuur kun je concluderen dat het gaat om prehistorische culturen.

2p Leg per conclusie uit waarom deze juist is.

Vraag 1.

 1. De klokbekercultuur was een landbouwsamenleving, omdat de klokbekers gebruikt werden voor het opslaan van overschotten van de landbouwproducten. 1p 

2. De culturen zijn genoemd naar de voorwerpen die van deze culturen gevonden zijn. Er zijn dus geen geschreven bronnen over gevonden/ deze culturen gebruikten zelf het schrift nog niet. 1p

Vraag 2.

Van jagers-verzamelaars zijn weinig sporen van oorlog of verdedigingswerken gevonden, terwijl van de eerste boeren meer sporen van oorlogsvoering en verdedigingswerken rond dorpen zijn aangetroffen.

 

2p Geef voor beide elementen een verklaring. (dus 1. waarom weinig sporen van de jagers-verzamelaars en 2. waarom wel van de eerste boeren)

Jagers-verzamelaars leefden in kleine groepen in een groot gebied, trokken rond en verbleven slechts tijdelijk ergens. Hierdoor bestonden er minder confrontaties met andere mensen/zijn er minder sporen bewaard gebleven. 1p  

De eerste boeren leefden sedentair, verbouwden voedsel op akkers en sloegen voorraden op. Deze plekken waren kostbaar en voor hen van levensbelang, en moesten dus goed verdedigd worden/waren interessant om te veroveren. 1p