Nederland en Indonesie § I Van VOC tot cultuurstelsel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3,4

Geschiedenis - les 1

Waarom?

Waarom?

1. Gods plan; 

2. Om te herdenken

3. Om van te leren

4. Om niet te vergeten

5. Om beter te begrijpen

5. Ontdekkers & hervormers

6. Regenten & vorsten

Tien Tijdvakken: ken je ze nog?

Indonesië en Nederland

De VOC-tijd (1596-1799)

• 14.000 eilanden
• archipel = eilandenrijk
• 300 volkeren
• 250 talen en dialecten
• islam
  

§ 1.1 Wat deed de VOC in Oost-Indië?

Republiek wordt handelscentrum van Europa

Specerijen

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn.

• Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

Molukken

kruidnagel
nootmuskaat
foelie

De verschillende handelsroutes vanuit Azië

Geschiedenis - les 4

VOC-tijd

Europese landen willen zelf winst maken

• De Portugezen ontdekken de route naar Azië
  

• Vasco da Gama maakt als eerste Europeaan de zeereis naar India (1498)

• Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim

Nederlanders willen dat ook!

• Spionage!

• Jan Huygen van Linschoten reist mee en beschrijft de reis in zijn Itinerario

De Itinerario, of Voyage ofte schipvaert, naer Oost ofte Portugaels Indien (...enz. enz.), was meer dan alleen een routekaart.

Er stonden heel veel tekeningen in van vreemde kusten, dieren, mensen en hun rituelen. De Nederlanders keken hun ogen uit.

Eerste Nederlanders in Azië

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederland in Oost-Indië aan
  

• Opbrengst net voldoende om de kosten eruit te krijgen, vooral door verkeerde ruilmiddelen.

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop is bewezen

Nieuw probleem!

• Steeds meer Nederlandse (compagnieën) bedrijven gaan naar Indië varen.

• Hierdoor ontstaat veel concurrentie tussen Nederlanders onderling

• De prijs van de specerijen daalt hierdoor snel, de winst dus ook

Verenigde Oostindische Compagnie (1602)

• Nederlandse regering (Staten-Generaal) grijpt in.

• Compagnieën moeten samengaan in één bedrijf.

• Hierdoor gaan ze concurrentie tegen en kunnen de winsten ook gebruikt worden in de oorlog tegen Spanje

Doel: handelsmonopolie op de specerijenhandel ten oosten van Kaap de Goede Hoop

Hoe?

• Uitschakelen van concurenten

• Bouwen van handelposten (Batavia)
  

• Contracten met inheemse vorsten

• Opbouwen van handelsnetwerk in Azië

• Indien nodig: veel geweld

Jan Pieterszoon Coen

• Berucht vanwege het gebruik van geweld

• Vermoorden of verbannen van de bevolking van de Banda-eilanden

• Hongitochten, speciale strafexpedities om smokkelen tegen te gaan

1799: Einde VOC

• Engeland krijgt steeds sterkere vloot

• Minder vraag naar producten van de VOC

• Vierde Nederlands-Engelse oorlog (1780-1784)

• Slecht bestuur en corruptie

Nederlands-Indië

• nieuwe naam
• Nederlandse staat neemt bezittingen en schulden van VOC over
  

Na het Failliet 

van de V.O.C. werden de bezittingen van de Nederlandse staat.

Je spreekt sindsdien van de kolonie 

Nederlands Indie.

DAGELIJKS BESTUUR

• MET BEHULP VAN INDONESISCHE FAMILIES EN ADEL
• RESISENTEN-REGENTEN-DORPSHOOFDEN
• VERLIES!
• NIEUWE MANIER VAN BESTUREN : Johannes van den Bosch
• 1830: CULTUURSTELSEL
• CULTUURPRODUKTEN (20%) AFSTAAN ALS PACHT
  
• KOFFIE, SUIKER, TABAK, INDIGO
  

Bestuur tijdens het cultuurstelsel

• Nederland laat het bestaande, inlandse (Javaanse) bestuur intact

• Nederland plaats boven en naast dit inlandse bestuur, een eigen, binnenlands, bestuur met Nederlandse ambtenaren van de NHM (Nederlandsche Handelsmaatschappij)

Gouverneur-Generaal

Gouverneur

Resident

Binnenlands bestuur

Assistent-resident

Regent

Inlands bestuur

Districtshoofd

Onderdistrictshoofd

Dorpshoofd

Verdeelt het werk en betaalt het plantloon uit

Hoogste ambtenaar in Nederlands-Indië

Hoofd van een provincie

Controleur

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

↓

Javaanse vorsten

§ 1.3 Honger voor de Indonesiërs

Negatieve gevolgen voor cultuurstelsel

• Beste land moest voor het cultuurstelsel worden gebruikt
• Meer dan 20% afstaan + belasting (corruptie regenten)
• Door cultuurproducten minder rijst: gevolg: Hongersnoden                             
  
• 66 dagen per jaar werken voor het Nederlands bestuur: GRATIS!
  

Begrippen uit deze les

• VOC
• HANDELSMONOPOLIE
• GOUVERNEUR-GENERAAL
• REGENTEN
• RESIDENTEN
  
• CULTUURSTELSEL
• CULTUURPRODUCTEN

Jaartallen uit deze les

• 1602
• "18e EEUW"
• 1830
  

Personen uit deze les

• Cornelis Houtman
• Johannes van den Bosch