PreventieVGZ

Preventie VGZ

Programma

• Verstandelijke gehandicaptenzorg (VGZ)
• Algemene problematiek in de VGZ
• Problematiek bij LVB

Verstandelijke gehandicaptenzorg (VGZ)

VGZ

De DSM-5 spreekt van 'intellectual disability'. Dit houdt in dat de geestelijke vermogens zo zwak zijn dat dit het functioneren in het dagelijks leven bepaalt. De cognitieve, sociale en praktische ontwikkeling blijft achter en daardoor is het vermogen om zich aan te passen verminderd

Cijfers

Cijfers

Oorzaken

• Prenatale aandoeningen
• Genetische afwijkingen
• Perinatale problemen
• Hersenletsel

Problematiek in de VGZ

Lichamelijke problemen

Refluxziekte

• De kringspier in het onderste deel van de slokdarm (de lage oesofageale sluitspier) functioneert niet goed.
• Tast het slijmvlies van de slokdarm aan.
• Significante relatie tussen gastro-oesofageale refluxziekte en spasticiteit, een IQ < 35, scoliosis, het gebruik van anti-epileptica of sedativa en niet-mobibiel zijn.

Symptomen

• Braken (met bloed)
• Bloedarmoede
• Rumineren
• Aantasting tandglazuur
• Terugkerende luchtweginfecties
• Ondergewicht
• Weigeren van voedsel
• Gedragsproblemen of gedragsveranderingen

Obstipatie

• Herkenning is vaak lastig
• Oorzaken: immobiliteit, te weinig (vezelrijke) voeding, stress, trauma of medicatiegebruik
• Kan leiden tot: lichamelijke problemen, zoals buikpijn, misselijkheid, braken en gastro-oesophageale refluxziekte, of gedragsproblemen

Psychische problemen

30%-50% van de mensen met een verstandelijke beperking heeft psychische problemen. 

Veelvoorkomende psychiatrische stoornissen:

• Psychose
• Schizofrenie
• Stemmingsstoornis
• Angststoornis
• Dwangstoornis
• Eetstoornis
• ADHD
• Hyperseksualiteit
• Autisme

Veel voorkomende risicofactoren voor psyschische stoornissen bij mensen met een verstandelijke beperking

• Lichamelijke risicofactoren; ongezonde leefstijl, zoals problematisch alcohol- en drugsgebruik, moeite met houden van vast dag- en nachtritme, genetische kwetsbaarheid, etc.
• Psychologische en psychosociale risicofactoren; hechtingsproblematiek, laag zelfbeeld, problemen met reguleren van emoties, etc.
• Maatschappelijke risicofactoren; stigmatisering, discriminatie, gebrek aan passend onderwijs, etc.

Verstandelijke beperking en gedragsproblemen

Probleemgedrag, ook wel onbegrepen of moeilijk verstaanbaar gedrag genoemd, komt regelmatig voor bij mensen met een verstandelijke beperking. 

Er zijn geen harde criteria om gedrag als problematisch te definiëren; agressief, zelfverwondend, teruggetrokken of angstig gedrag.

Oorzaken problematisch gedrag

• Eigenschappen van de persoon zelf
• Woonomgeving
• Sociale omgeving; overvraging, ondervraging, etc. 
• Bezigheden

Gedrag – en dus ook probleemgedrag – heeft bijna altijd te maken met de omgeving

Overvraging

 Het stellen van te hoge eisen op cognitief, emotioneel

en sociaal gebied, waarbij men het ontwikkelingsniveau

van de persoon hoger veronderstelt dan in werkelijkheid het

geval is. 

Overvraging

 Gevolgen:

Gedragsproblematiek, zoals agressie, automutilatie, terugtrekken

Stress, laag zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen

Ondervraging

Te weinig verwachten; De cliënt krijgt dan onvoldoende kansen om nieuwe vaardigheden aan te leren. Dit beperkt de mogelijkheid om zijn gevoel

van zelfvertrouwen en onafhankelijkheid te vergroten.

Gevolgen: gedragsproblemen (zoals agressie), frustraties, verveling, passiviteit, stress, rusteloosheid, onderpresteren, laag zelfbeeld, weinig zelfvetrouwen

Richtlijnen probleem gedrag

Multidisciplinaire Richtlijnen probleemgedrag en

gedragsstoornissen bij volwassenen met een verstandelijke

beperking: een traject naar alternatieven voor psychofarmaca

Kennisbundel probleemgedrag van Vilans

Interventies probleemgedrag

• Interventies gericht op het gedrag van de cliënt: Uitleg geven, aanspreken op gedrag, begeleiding, etc.
• Interventies gericht op de omgeving: zowel fysieke als sociale omgeving.

Gedrag – en dus ook probleemgedrag – heeft bijna altijd te maken met de omgeving!

Problematiek bij mensen met een licht verstandelijke beperking

Definitie

Iemand heeft een licht verstandelijke beperking (LVB) als hij aanzienlijke beperkingen heeft op het gebied van cognitieve ontwikkeling en adaptieve vaardigheden (IQ: tussen de 50 en 70)

Zwakbegaafd: IQ-score tussen de 70 en 85

Cijfers LVB en ZB

LVB

• Kenmerken worden vaak gemist
• Aan de 'buitenkant' is niks te zien
• Mensen kunnen hun beperking goed 'verbergen' 

Herkennen van LVB

• Buitenproportioneel boos worden
  
• Heel teruggetrokken reageren of heel meegaand zijn in een gesprek
  
• Slecht de aandacht bij een gesprek kunnen houden
  
• Afspraken niet goed nakomen
  
• Moeite met meekomen op school/werk
  
• Afwezigheid van een sociaal netwerk
  
• Problemen met geheugen

Problematiek bij LVB

'Mensen met een LVB vormen in veel opzichten een kwetsbare groep. Gedrags- en psychische stoornissen komen relatief vaak voor, net als verslavingen en grensoverschrijdend gedrag.'

Problematiek bij LVB

'Kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking lopen een relatief groot risico op bijvoorbeeld gedragsproblemen, psychiatrische problemen, middelenmisbruik, delinquentie,schooluitval, traumatisering en hechtingsproblematiek.' 

Oorzaken problematiek

• Het gebrek aan sociale- en probleemoplossende vaardigheden dat gepaard gaat met een lvb 
• Beperkingen in het cognitief functioneren van lvb
• Beperkingen in de emotionele ontwikkeling kunnen leiden tot onwenselijke reacties of gedragingen
• De beperkte impulscontrole en grote beïnvloedbaarheid

LVB en psychische problematiek

Mensen met een LVB lijden drie tot vijf maal vaker aan een psychische aandoening dan de doorsnee populatie. Bij jeugdigen met een LVB wordt in 30 tot 50% van de gevallen een psychiatrische stoornis geconstateerd

LVB en psychische problematiek

Veel voorkomende stoornissen:

• ADHD
• Angststoornis
• Autisme: (40-60% van de mensen met autisme heeft ook een verstandelijke beperking)
• Dwangstoornis
• Depressie
• PTSS
  
• Psychose

Signaleren seksueel misbruik

1. Medische signalen
2. Gedragssignalen
3. Omgevingssignalen (gezing en/of instelling) 

LVB en seksueel misbruik

'Jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) lopen minimaal vier keer meer kans op het meemaken van seksueel geweld dan andere jongeren. Zij maken ook meer ernstige vormen ervan mee.' 

LVB en social media

LVB en social media

'Jongeren met verstandelijke beperking eerder slachtoffer online misbruik'

Cyberpesten, 

manipulaties en seksueel misbruik

LVB en verslaving

Mensen met een LVB zijn vatbaarder voor middelenafhankelijkheid dan anderen en de gevolgen van een alcohol- of drugsverslaving bij deze doelgroep zijn vaak groot.

Verslavingsproblematiek

Oorzaken:

moeite met het overzien van de gevolgen van hun acties op langere termijn en ze beschikken vaak over een laag probleemoplossend vermogen waardoor ze moeilijk kunnen stoppen

Sociale druk

Compenseren

LVB en schuldenproblematiek

'De financiële weerbaarheid van mensen met een LVB is vaak laag. Een verlaagde financiële weerbaarheid houdt in dat zij een hoger risico lopen om in de schulden te komen.'

Schuldenproblematiek

Oorzaken:

Kenmerken van deze groep maken dat zij vaak bij de dag leven, moeilijk nee kunnen zeggen en het lastig vinden verleidingen te weerstaan.

LVB en kinderwens

Veel discussie over; We vinden in Nederland dat iedereen vrij is om zijn eigen leven in te richten en het recht heeft om daarbij zelf keuzes te maken. Maar we vinden ook dat alle kinderen recht hebben op een goede opvoeding, een prettige omgeving en een onbezorgde jeugd. 

LVB en kinderwens

'In de praktijk en uit onderzoek blijkt dat dit goed kan gaan, waarbij een verstandelijke beperking geen bepalende factor is voor falend ouderschap. Belangrijke beschermende factoren zijn het durven vragen en kunnen accepteren van ondersteuning, goede ondersteuningsprogramma’s, en een steunend sociaal netwerk.' 

LVB en kinderwens

 Minder dan 5% van de 110.000 mensen met een verstandelijke beperking in Nederland kinderen. 

Van de 1549 gevonden mensen die wel kinderen kregen wordt 33% als ‘goed genoeg ouderschap’ gezien. Over 16% maken zij zich zorgen. Meer dan de helft (51%) doet het als ouder niet goed genoeg.

LVB en ouderschap

Handreiking Goed genoeg opvoederschap – ouders met een LVB

Bronnen

Nederlands Jeugdinstituut

Kenniscentrum KJP

Kennisplein gehandicaptensector

Vilans