9.2 Goed geregeld HAVO 2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

HAVO 2

9.2 De lever

Wat gaan we doen vandaag:

- Nieuwe uitleg paragraaf 9.2 - eerste helft

- Gelegenheid tot vragen stellen.

- Zelfstandig werken met de opdrachten van 9.2. 

Het 'biologische momentje' van de dag...

Waarom worden blauwe plekken geel?

• Blauwe plekken ontstaan ​​wanneer heel  kleine
   bloedvaten breken vanwege een trauma aan de huid.
  
• Rode bloedcellen komen vrij en komen tussen de cellen
   (weefsel) terecht.
  
• Hemoglobine, bevat ijzer, komt vrij in het lichaam na de
   afbraak van de rode bloedcellen.
  
  
  
• Hemoglobine wordt uiteindelijk afgebroken tot bilirubine,
   dat geel is. Het geel verdwijnt langzaam omdat je lichaam
   die stoffen verder afbreekt.
  

Voorkennis:
Deze paragraaf gaat vooral over de lever en de nieren.

Welke functies hebben de lever en de nieren?

Wat gebeurt er in je lichaam? 

• Lichaamsprocessen (bijv. gaswisseling, aanmaak cellen, verbranding).
  
  
• Lichaam wil 'constant' zijn = hetzelfde.
• Graadmeter is je bloed (continu gecheckt). 
  
  
• Reageren op veranderingen door veranderingen op te heffen.
  
• Evt.  via hormonen (regelstoffen). 

• Gebruik van uitscheidingsorganen
    - afvalstoffen kwijtraken. 

Zuurstof gaat hier de lever in

Veel voedingsstoffen komen de lever binnen

Hier mondt de galgang in uit

Bloed stroomt de lever uit

Poortader

Leverader

Leverslagader

Twaalfvingerige darm

De lever:    bron 8 blz. 78 KK

• ± 500 functies in 4 soorten processen;
  
•   -  opbouwen en omzetten,                  - afbraak,
      - afvoer,                                                        - opslag
  
• Lever checkt continu je bloed. 
• Aanvoer bloed via: leverslagader + poortader 

                                                           ↓                            ↓

                                                         O2                 voedingsstoffen

• Transplantatie: gedeelte lever kan weer uitgroeien tot een hele. 
  

Om je glucose hoeveelheid te regelen werkt je lever samen met een ander orgaan. Welk orgaan is dit?

1. Galblaas
2. Dunne darm
3. Alvleesklier
4. Maag

Opslag:

• Ijzer opgeslagen → uit hemoglobine (oude rode bloedcellen).
• Glucose opslaan als glycogeen.
• Zie glucose wip-wap LR blz. 77!!!
  
  
• Glucose = brandstof.
• Geregeld via 2 hormonen gemaakt in alvleesklier.
  - insuline
  - glucagon
• LR Bron 4 en 5 blz. 76 KK 
  

Werking glucose wip-wap: Stijging glucose:

1. Normaal hoeveelheid glucose.
   
2. Eten – glucose stijgt – alvleesklier geeft insuline af.
   
   
   
3. Insuline: opname glucose in cellen voor verbranding
   + opslag (overige) glucose in lever en spieren.
   
   
   
4. Glucose wordt omgezet in glycogeen voor opslag.
   
   
   
5. Glycogeen is lange ketting van glucose (zetmeel).
   
6. Glucose daalt tot normaal.
   

Als de glucoseconcentratie in je bloed te laag is, wordt....

1. minder glucagon afgegeven en minder insuline afgegeven
2. meer glucagon afgegeven en minder insuline afgegeven
3. minder glucagon afgegeven en meer insuline afgegeven
4. meer glucagon afgegeven en meer insuline afgegeven

Werking glucose wip-wap: Daling glucose:

1. Glucose daalt onder ‘normaal’ – alvleesklier geeft glucagon af.
   
   
   
2. Door glucagon wordt glycogeen omgezet in glucose.
   
   
   
3. Lever geeft glucose af.
   
   
   
4. Hoeveelheid glucose stijgt tot ‘normaal’.
   
   
   
5. LR Blz. 77 KK!!! + Bron 4 en 5 blz. 76

Als je diabetes hebt wordt dit niet gemaakt?

1. Glucagon
2. Insuline
3. Glucose
4. Hormonen

Suikerziekte/diabetes

• Type 1: te weinig of geen insuline aangemaakt.
    - Cellen alvleesklier werken niet (goed).
  
• Type 2: cellen ongevoelig voor insuline.
    - Hormoon werkt niet goed meer.
  
• Te veel glucose.
  
• Nieren filteren glucose eruit → urine.
  
• Tussendoor glucosetekort → moe, flauwvallen.
  
  
  
• Hyper = bij teveel glucose in het bloed.
    Hypo = bij te weinig suiker in het bloed.
  

Wie heeft diabetes?
Michel of Monique?

1. Michel
2. Monique

Een symptoom van diabetes mellitus is veel urineren.

1. Juist
2. Onjuist

Afvoer: 

• Afbraak rode bloedcellen in milt en lever.
  
  
• Hemoglobine → bilirubine (gele stof).
  
  
• Bilirubine in lever gemengd met gal.
   (zorgt voor kleur ontlasting).
  

Welke stoffen kan een lever opbouwen en omzetten?

1. aminozuur naar eiwit ijzer naar rode bloedcel
2. aminozuur naar eiwit glucose naar vet
3. aminozuur naar eiwit alcohol naar glucose
4. aminozuur naar eiwit gal naar hemoglobine

Opbouwen en omzetten:

• Eiwitten (maag) → aminozuren (lever) → nieuwe eiwitten.
   (aminozuur is bouwsteen eiwit)
• Teveel aan glucose → vet.
• Vet → cholesterol.
  
  
  
• Verstopte bloedvaten
  (hartinfarct/beroerte/atherosclerose

Het volgende proces is 'afbraak'.

Waarom is het goed en handig dat je lichaam giftige stoffen (alcohol, medicatie etc.) kan afbreken?

Afbreken:

• Giftige stoffen: alcohol, drugs, medicijnen
    (tijdelijke effecten).
  
  
• Teveel aan aminozuren afbreken → ureum.
  
  
• Ureum → uitscheidingsstelsel → nieren.
  

De nieren

• LR Bron 11 en 12 blz. 80 KK.
• Filteren/zuiveren bloed.
  
• Afvalstoffen (leverproducten zoals:
   ureum, overtollige, overbodige stoffen) + water = urine.
  
• Nierslagader – nefronen in niermerg – haarvaten als filter – bloeddruk drukt bloedplasma uit haarvat = filtratie – voorurine – nierkanaaltje – resorptie stoffen / osmose water – urine – verzamelbuisje – nierbekken – urineleiders – blaas – urinebuis.

En nu?

Nog vragen?

Zelfstandig online werken aan de opdrachten van paragraaf 9.2