4.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4

4.4 Kerk en staat

Lesdoelen:

In deze paragraaf leer je:

- hoe het conflict tussen pausen en Duitse keizers zich ontwikkelde.

- hoe de verhouding was tussen pausen en Franse koningen.

- hoe de kerk haar geestelijke macht in de samenleving vergrootte.

KA: -het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat begoorde te hebben.

4.4 Kerk en staat

Pausen en Duitse keizers 

Wie heeft het primaat?

Volgens de tweezwaardenleer waren er twee machten.

1. wereldlijke macht                                   2. geestelijke macht

Koningen - keizers                                   Pausen

--> In werkelijkheid hadden leken veel te zeggen.

- Machtige leken regelde dat familieleden bisschop of abt werden.

- Romeinse edelen en de keizer zetten de pausverkiezing naar hun hand.

- In Duitsland kregen bisschoppen de geestelijke waardigheid  (staf & ring) van de keizer. (= investituur)

Keizer Hendrik IV

4.4 Kerk en staat

Pausen en Duitse keizers 

Duitse keizers konden zo meer grip krijgen op grote delen van het Duitse rijk.

- Door de investituur werden bisschoppen trouw aan de keizer.

- Bisshoppen kregen geen kinderen. Het geleende stuk land zou na zijn dood weer terugkomen bij de keizer.

Door de lekeninvloed leefden veel geestelijken niet volgens de normen van de kerk.

--> gevolg, ontstaan hervormingsbeweging.

- 1059 nieuwe verkiezingsregels voor de pausverkiezing. Kardinalen -> Paus

- 1075 stelde paus Gregorius VII dat hij de hoogste macht had op aarde(Dictatus papae). 

1. Hij mocht als enige keizers en bisschoppen afzetten.

2. Geen mens mochten over hem oordelen.

3. Vorsten moesten zijn voeten kussen.

Paus Gregorius VII

4.4 Kerk en staat

Pausen en Duitse keizers 

Gevolg: Investituurstrijd – wie mocht de Duitse bisschoppen benoemen?​

 

Conflict tussen Duitse keizer Hendrik IV en paus Gregorius VII over pausbenoeming:​

paus deed de keizer in de ban: excommunicatie, kerkelijke straf waarbij iemand uit de kerk wordt gezet​. 

Adel in opstand, Hendrik geeft toe​. 

​Later laaide de Investituurstrijd weer op met tegenbenoemingen van keizers en pausen.​

 In 1122 doet de keizer afstand van de investituur:​

 Bisschoppen bleven wereldlijke leiders, keizer mocht ze niet meer benoemen​.

 Mede daardoor geen goede staatsvorming​.

Hendrik IV vraagt om vergeving bij paus Gregorius VII.

Gang naar Canossa.

4.4 Kerk en staat

Pausen en Franse koningen

De Franse koning kon de steun van de paus goed gebruiken in de strijd tegen zijn leenheren. 

​

Toch voerden paus Bonifatius VIII en Filips de Schone een harde strijd :​

de paus eiste de hoogste macht in de wereld, de koning is het daarmee oneens​.

De steenrijke kerk hief belastingen, maar weigerde belasting aan de staat te betalen​

​

Filips wilde Bonifatius gevangen nemen met de dood van de paus als gevolg. Hierna was de Franse koning te machtig: geen paus probeerde nog de koning aan zich te onderwerpen.​

Fillips de Schone

Paus Bonifatius

Franse koning Lodewijk IX met Franse edelen en geestelijken.

4.4 Kerk en staat

De macht van de kerk

In de 4e eeuw hadden bisschoppen onder leiding van keizers tijdens concilies de christelijke geloofsleer vastgelegd. ​

​

Vanaf de 11e eeuw werden die zonder keizers opnieuw gehouden. De paus bepaalde wat besloten werd. Hij erkende sommige nieuwe geloofsgemeenschappen, maar vervolgde andere. Hij richtte daarvoor de inquisitie op.​

​

Monniken spoorden ketters op, maar de macht van de inquisitie was beperkt omdat de wereldlijke macht de straffen uitvoerde.​

​

Later vervolgde de inquisitie ook heksen.​

Heksenverbranding

Ketterverbranding

Ondervraging door de kerkelijke inquisitie.

4.4 Kerk en staat

Roermond wil inwoners die vier eeuwen geleden zijn vermoord omdat ze als heks werden gezien alsnog eren. De burgemeester Rianne Donders noemt de gebeurtenissen “afschuwelijk”. “Onschuldige mensen, voornamelijk vrouwen, werden volledig ten onrechte vervolgd en ter dood veroordeeld voor iets (hekserij) wat ze nooit hadden kunnen doen. Het is een onderdeel van ons verleden waaraan we niet voorbij kunnen en mogen gaan.” Op twee plaatsen moet aandacht worden gegeven aan deze “zwarte bladzijde uit de geschiedenis van de stad”. De gemeente Roermond gaat met erfgoedorganisaties in gesprek over hoe het eerherstel eruit moet gaat zien.

Lees het artikel op Nu.nl
Noteer op welke manieren de gemeente aandacht zou willen gaan geven aan de heksenvervolgingen.

Nu.nl

4.4 Kerk en staat

Maak de opdracht door een collage te maken. Gebruik daarin de volgende omschrijvingen.

- hoe mensen heksen meenden te kunnen herkennen.

- redenen die mensen hadden om anderen te beschuldigen van hekserij.

- manieren om vast te stellen of iemand een heks was.

-de periode waarin het grootste deel van de heksenvervolging plaatsvond.

-de rol van de kerk bij de heksenvervolging.

-vier oorzaken voor de toename van heksenvervolging.

Achtergrondinformatie:

Schooltv.nl: Wanneer was iemand een heks? Heksen werden vervolgd vanaf de middeleeuwen

Schooltv.nl: Heksenjachten vanaf de Middeleeuwen – Eeuwenlang vervolgd door de katholieke kerk

Historiek.net: De Heksenhamer – Handboek voor de vervolging van heksen

Mijn geschiedenis.be: Heksenvervolging

Wikipedia.org: Europese heksenvervolging

Wikipedia.org: Heksenjacht

Voeg de collage toe.

4.4 Kerk en staat

Aan de slag!

-Kijk de eindopdrachten 4.3 na.

- Maak de eindopdrachten via Teams.