M&M H1

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

H1 industrie wereldwijd

Vandaag 

• Beginnen aan 1.1
• Hoe ontstond de industrie?
• Maken huiswerk 1.1  

• Wat zien we op de afbeelding?
• Waarom zijn er maar zo weinig mensen in deze fabriek?

Thuis aan het werk 

• Winter weinig werk op boerderij 
• Katoen van plantages moest bewerkt
• Kooplieden brachten grondstoffen naar boeren
• Ook spinnenwiel en een weefgetouw 

• Wat als de lappen klaar waren? 

Wat als de lappen stof klaar waren?

1. Dan verkocht de boer ze op de markt.
2. De boer maakte er kleding van.
3. De koopman haalde de lappen stof op.
4. De boer mocht de lappen stof houden.

Thuis aan het werk

• Daarna textiel door ambachtslieden verven.
• Koopman verkocht de gekleurde stof aan kleermakers.

• Eerst alleen in de winter, later het hele jaar 
• Ontstonden kleine bedrijfjes
• Leven van mensen werd moderner -> moderne tijd
• Grote verandering was de stoommachine

Een nieuwe kracht

• Op de boerderij spierkracht of dieren
• Ook windkracht of waterkracht 
• 1780 in Verenigd Koninkrijk een nieuwe energiebron
• Water verwarmen boven hete steenkolen ontstaat er stoom
• Stoommachine
  
  
• Grotere weefgetouwen, spinnenwielen en andere apparaten werken. 

Fabrieken

• Stoommachine past niet in huis
• Fabrieken gebouwd in de buurt van plekken waar ijzer en
  steenkool werden gevonden.

• Van ijzer: stoommachine bouwen
• Steenkool = de energiebron
• Ook bedachten de britten de stoomtrein
• Vervoer grondstoffen en mensen

Huiswerk

Van cursus 1.1:

• Basis:  1 t/m 5
• Kader/mavo: 1 t/m 6

Vandaag 

• Afronden 1.1
• Huiswerk 1.1  
  

Op de werkvloer

• Industrialisatie =  uitbreiding van de industrie, meer fabrieken.
• Zorgde voor veel verandering

• Ondernemer van de fabriek werd werkgever
• Werkgever = iemand die mensen werk geeft (baas).
• Werknemer = iemand die het werk uitvoert. 

Werkgevers betaalden lage lonen aan werknemers. Waarom?

Industriële revolutie

• Fabrieken waren grote bedrijven met veel werknemers.
• Het leven van mensen veranderde
• Revolutie = een grote verandering voor veel mensen.

• Industriële revolutie = grote verandering in de  productiemethoden, waarbij handarbeid wordt vervangen door machines
• Continuïteit = als dingen hetzelfde blijven
• Bijvoorbeeld: mensen bleven arm. 

Hoe noemen we de grote verandering waarbij handarbeid werd vervangen door machines?

Huiswerk 1.1

• Basis:  1 t/m 12
• Kader/mavo: 1 t/m 11

• Daarna: herhaling maken.

Vandaag 

• Starten 1.2
• Huiswerk 1.2 
  

1.2 Westerse wereldrijken

• Steeds meer fabrieksproducten verkocht
•  Grondstoffen nodig, zoals: suiker, katoen..
• Veel kwam uit andere werelddelen
• Ondernemers wilden grotere afzetmarkten
• Ook steeds meer kolonies

Europeanisering

• Europeanen vonden zichzelf beter ontwikkeld dan andere werelddelen
• Wilden dit overbrengen op volken in andere werelddelen
• Ook taal, geloof en infrastructuur
• Dit noemen we Europeanisering

Imperialisme

• Europeanen dankzij industrie beste wapens en stoomschepen. 
• Zo konden ze meer gebieden veroveren
• 1870 - 1914 breidden EU landen koloniale gebieden in Azië en Afrika uit. 
• Europeanen steeds meer macht in kolonies
• Deze uitbreiding van gebied en van macht = imperialisme. 
• Ontstonden grote wereldrijken.
  

Huiswerk

Nakijken 1.1

• Basis:  1 t/m 12
• Kader/mavo: 1 t/m 11

Maken 1.2

• Basis/kader/mavo: 1 t/m 3
  

Vandaag 

• Verder met 1.2
• Huiswerk 1.2 controleren 
  
• Huiswerk afmaken. 

Imperialisme in Azië

• Vanaf 1500 hadden Europeanen handelsposten en kleine kolonies in Azië.
• Later hun gebieden erg uitgebreid. 
• 1900 Fransen, Nederlanders, Amerikanen, Britten grote kolonies,
  Zoals: Brits-Indië.
• Japan nooit gekoloniseerd door een Europees land 
• 200 jaar waren alleen handelsschepen van VOC en van China welkom.
• Japan zelf landen veroveren, zoals Korea.

afbeelding zie je bestuurders uit het Verenigd Koninkrijk,

Duitsland, Rusland, Frankrijk en Japan praten over de verdeling van

China. China werd uiteindelijk geen kolonie, maar Europese staten

kregen er wel veel invloed. 

Nederlands wereldrijk 

• Nederland veroverde kolonies in Azië en Amerika
• Slaven werkten op katoenplantages
• In Nederland verwerking tot kleding
• Met handelsschepen naar kolonies voor verkoop
  Bijvoorbeeld in Nederlands-Indië

• Eind 19e eeuw was Nederlands-Indië uitgebreid met Sulawesi en Sumatra
• Op Sumatra had Nederland rubber- en tabaksplatages
• Ze legden ook (spoor)wegen aan. 

Inwoners van kolonies in Azië en Amerika

• Verzetten zich tegen de overheersing
• Wilden geen onderdeel meer zijn van Koninkrijk der Nederlanden
• Streefden naar een eigen staat voor eigen volk = natie
• Streven noemen we = nationalisme 
• Vanaf 18e eeuw  meer abolitionisten = mensen die mensenhandel/slavernij willen afschaffen
• Engelsen schaften mensenhandel af in 1807, in NL 1814
• 1863 slavernij pas afgeschaft

Huiswerk

1. Maken 1.2

• Basis: 1 t/m 9
• Kader/mavo: 1 t/m 10

2. Nakijken 1.2

Vandaag 

• Starten 1.3
• Huiswerk 1.2 controleren 
  
• Huiswerk maken 1.3. 

Waar komen de grondstoffen vandaan?

In de 19e eeuw was steenkool een belangrijke grondstof, als energiebron voor stoommachines. Maar waar komen steenkool en andere grondstoffen vandaan? Die stoffen zitten niet overal in de bodem, want de opbouw van de aardbodem verschilt per plek. 

Het ontstaan van de aarde

• Aarde is 4,5 miljard jaar geleden ontstaan 
  
• Was een gloeiend hete bol
• Door afkoeling ontstond een aardkorst
• Door vulkanen (gaten) kwamen waterdamp en CO2 in de lucht terecht.
• In de oceanen ontstonden langzaam kleine levensvormen
• Nederland heeft meerdere plekken op de aarde gehad 

Soms waren we bedekt met zee, soms niet. Soms was het warm en nat, soms juist droog.

Nederlandse ondergrond

• Nederlandse ondergrond geven aanwijzingen over vroeger 
• Afdrukken van varens uit tropische moerassen

• De wetenschap die onderzoek doet naar het ontstaan van de

aarde, de samenstelling van de aardkorst en de

ontwikkeling van het leven is de = geologie.

De geologische geschiedenis

• Geologische tijdschaal = indeling van geschiedenis van aarde in tijdperken en perioden 
• 4 tijdperken  
  
• Geen even lange tijd. 
• Begint of eindigt vaak met de komst van een nieuwe levensvorm
• Bijv: komst van zeedieren in het Paleozoïcum, perioden Carboon, Perm, Jura en Krijt zijn voor Nederland belangrijk geweest. 
• Bodemlagen met grondstoffen ontstaan die we nog steeds veel gebruiken, zoals aardolie, zout en kalk.

Huiswerk

Nakijken 1.2

• Basis: 1 t/m 9
• Kader/mavo: 1 t/m 10

Maken 1.3

• Basis/kader/mavo: 1 t/m 5

Vandaag 

• Nakijken 1.3
• Starten 1.4

1.4 Aan het werk

Heb jij al een baantje? Misschien ben je een vakkenvuller, werk je in een kas of bouw je websites vanuit je slaapkamer. In de 19e eeuw waren veel kinderen al jong aan het werk: op het land, in de mijn of in een fabriek. Deze paragraaf gaat over werk, vroeger en nu, over verschillende beroepen en

waar je die het meest tegenkomt.

Veel handwerk

Vroeger veel op het land

landbouw, mijnbouw en visserij

= Primaire sector

Huisnijverheid, spinnenwiel was hard werken. 

Spierkracht en handwerk was nodig = arbeidsintensief

De komst en kosten van machines

• Handwerk overgenomen door machines
• Voor de machines waren ijzer en steenkool nodig
• Ijzer = metaal
• Steenkool = brandstof
•  Dagbouw = delfstoffen in openlucht opgraven
• Schachtbouw = uitgraven via mijn

Werken in de fabriek

• Kapitaal = geld en middelen
• Kapitaalintensief = voor de productie is vooral veel geld/kapitaal nodig
• Secundaire sector of industrie =  beroep in de industrie

Dienst verlenende producten

• Diensten = iets doen
• tertiaire sector
• Nederland kenniseconomie
• Voorbeelden?

Huiswerk

Nakijken 1.3

• Basis: 1 t/m 8
• kader/mavo: 1 t/m 10

Maken 1.4

• Basis/kader/mavo: 1 t/m 9
• Herhaling +  Verdieping