5.7: DNA-technieken

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Thema 5 BS 6 Geschiedenis van het leven op aarde

Wat?             We bespreken het huiswerk van BS 6 (t/m 10)

Hoe?         In groepen van 4 --> 1 iemand neemt docentrol op zich

Tijd?              +- 10 min

Vragen?       Probeer er samen uit te komen

Klaar?            Scan BS 7 alvast (vooral de afbeeldingen)

Uitkomst?    Waar je niet uitkomt, bespreken we klassikaal

Thema 5 BS 7 DNA-technieken

  Welkom in de toekomst

Leerdoelen

-Je kunt het verschil beschrijven tussen biotechnologie en recombinante-DNA-technieken

-Je kunt enkele DNA-technieken in de biotechnologie beschrijven, zoals: genetische modificatie en genomics, 

-Je kunt beschrijven hoe Crispr-Cas wordt gebruik voor gene-editing

Biotechnologie

Biotechnologie:

organismen worden gebruikt om producten voor de mens te maken

Recombinant-DNA-technieken:

technieken om nieuwe erfelijke informatie in het DNA van een organisme te plaatsen

Biotechnologie

-DNA van de organismen blijft onveranderd!

bijvoorbeeld:

-gist in brood & bier

-speciale bacteriën in yoghurt

Recombinant-DNA-technieken

-DNA van organismen wordt aangepast!

-Het nieuwe DNA kan van een ander organisme komen

Bijvoorbeeld:

-Productie insuline

-Gen voor productie insuline uit een mens gehaald en in het DNA van een bacterië gestopt -> bacterie maakt insuline

2e is eigenlijk nieuwere vorm van biotechnologie

Voorbeeld: verschil tussen biotechnologie en recombinant-DNA-technieken

Nu

Vroeger

Organismen aanpassen

Genetische modificatie:

aanbrengen van gewenste erfelijke eigenschappen in een organisme

-> transgeen 

Nieuwe techniek:

Crispr-cas: brengt specifieke wijzingen aan in genen van organismen (=gene editing)

Genetische modificatie

-Voor GM worden vaak micro-organismen gebruikt, soms ook planten/dieren

Toepassing GMO's: geneeskunde, landbouw, industrie, milieu 

Crispr-Cas

Wat: Mechanisme is oorspronkelijk van bacteriën

Hoe: 'Cas' kan specifiek een stukje DNA 'zoeken', het enzym 'Crispr' kan deze er vervolgens uit 'knippen'

Resultaat: gen wordt weggehaald of vervangen

Toepassing: Gentherapie (=kapotte genen repareren)

Gebruik van genen van andere soorten wordt vervangen door Crisprcas

Genomics

Genomics: 

De studie van het gehele DNA van een organisme met alle genen die daarop liggen

Toepassing:

-Ziektes (vroegtijdig) opsporen

-Behandeling/medicatie op maat

-Fokkerijen/veeteelt

e(nvironmental)-DNA

a(ncient)-DNA

Opdracht: 

Moord oplossen

Opdracht: Aan wie van de 4 test-personen is de verdachte waarschijnlijk het meest verwant? 

Uitwerking

Aan de slag

Wat?              Maak opdracht 1 t/m 8 en 10, 11

Hoe?              Werk in tweetallen, op fluistertoon

Tijd?               Tot +- 5 minuten voor tijd

Vragen?        1. Boek 2. Docent

Klaar?            Maak samenhang 

Uitkomst?    Huiswerk dat we volgende les bespreken