Hoofdstuk 7 Ademen en eten

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

H7 Ademen en eten

Leerdoelen 7.1

Je kan uitleggen hoe de ademhalingsstelsel en de verteringsstelsel met elkaar samenwerken

Je kan uitleggen hoe de bloedsuikerspiegel op pijl wordt gehouden (eilandjes van Lagerhand (alvleesklier))

Je weet welke hormonen invloed hebben op de glucose gehalte in het bloed.  (insuline, glucagon, adrenaline)

7.1 Alles werkt samen

Orgaanstelsels

7.1 Alles werkt samen

Organenstelsel werken samen

Voorbeeld samenwerking orgaanstelsels bij bewegen:

• Spierstelsel heeft glucose en zuurstof nodig om
  spieren te laten bewegen!
  - Verteringsstelsel > brengt glucose in bloed
  - Ademhalingsstelsel > brengt zuurstof in bloed
  - Bloedvatenstelsel > vervoert zuurstof en glucose
  naar spieren

7.1 Alles werkt samen

Verbranding

7.1 Alles werkt samen

Bijnieren

Maken adrenaline 

Meer suiker in je bloed, snellere hartslag en ademhaling

Leerdoelen 7.2

Je kan uitleggen hoe ademhaling bij de mens plaats vindt 

Je kent de organen van het ademhalingsstelsel 

7.2 Ademen

7.2 Ademen

7.2 Ademen

Door je neus ademen is beter dan door je mond ademen

1. Waar
2. Niet waar

Ademhalen, slikken en stikken

Wat gebeurt er bij verslikken?

1. Er komt voedsel in de luchtpijp
2. Er komt lucht in de slokdarm

Deze afbeelding hoort bij...

1. Ademhalen
2. Slikken
3. Verslikken

Deze afbeelding hoort bij...

1. Ademhalen
2. Slikken
3. Verslikken

Leerdoelen 7.3 

Je kan uitleggen welke weg voedsel afneemt van mond tot anus

Je kent de organen van het verteringsstelsel 

Je kent de 6 voedingsstoffen en hun functie 

7.3 Eten

Voedingsstoffen in drie groepen

• Brandstoffen > energierijke stoffen (koolhydraten en vetten)
• Bouwstoffen > voor groei en onderhoud (eiwitten, vetten, mineralen en water)
• Beschermende stoffen > bescherming (mineralen en vitaminen)

Voedingsvezels > geen voedingsstof,
maar goed voor werking van darmen!

7.3 Eten

Wanneer eet je gezond?

Schijf van vijf!

• Vijf vakken, elk vak een groep voedingsmiddelen
  
• Gevarieerd eten
  
• Uit een groter vak eet je meer dan uit een kleiner vak
• Voldoende drinken (water)

Waarom is het verstandig elke dag iets uit elk vak van de schijf van vijf te eten?

1. Je kunt dan beter gapen
2. Je eet gevarieerd en krijgt alles binnen
3. Je kunt dan beter zien
4. Je krijgt dan obesitas

7.3 Eten

Voedingsmiddelentabel

• Hierin staat hoeveel en welke voedingsstoffen per 100 gram in een voedingsmiddel zitten
• Hiermee bereken je de voedingswaarde van een maaltijd

Na het eten gaat je bloedsuikerspiegel

1. omhoog
2. omlaag

Leerdoelen 7.4

Je kan uitleggen wat vertering is en hoe voedsel door je verteringsstelsel wordt vervoert

Je weet waarom vezels in je voeding belangrijk zijn voor de peristaltische bewegingen

Je kan uitleggen hoe enzymen helpen bij verteren 

Voedsel in het versteringsstelsel

De weg van voedsel door je verteringsstelsel is:

  

mondholte → slokdarm → maag → twaalfvingerige darm → dunne darm → dikke darm → endeldarm

Voedsel wordt met peristaltische bewegingen voortgeduwd.

Verteringssappen

• Vertering gebeurt met verteringssappen
• Die verteringssappen worden gemaakt in de verteringsklieren
• Verteringssappen bevatten enzymen

Verteringssappen bevatten enzymen

Even oefenen

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Verteringssappen/verteringssappen.htm 

het voortduwen van eten door de darmen heet

1. kneedgedrag
2. kneedmatig
3. darmperistaltiek
4. darmporiestaliek

Leerdoelen 7.5

Je kent het verschil tussen planteneters, vleeseters en alles eters (darmkanaal, tanden, dieet) 

Je weet hoe vissen, dieren en insecten ademhalen 

Je weet kent de verschillende levensfases van een kikker 

Planteneters, alleseters, vleeseters

Het Gebit

Vleeseters = knipkiezen

Planteneters = plooikiezen

Alleseters = knobbelkiezen

planteneters, vleeseters of alleseters?

vleeseter

vleeseter

planteneter

vleeseter

planteneter

planteneter

alleseter

alleseter

alleseter

planteneter

Varkens eten planten en dieren. Wat voor soort kiezen hebben ze?

1. knipkiezen
2. knobbelkiezen
3. plooikiezen

Ademhaling bij dieren

alle organismen doen aan stofwisseling en dus ook aan gaswisseling

Vissen ademen met

1. Kieuwen
2. Longen

Hoe ademen vissen?

1. via de celmembraan
2. door tracheeën
3. door kieuwen
4. door longen

Kieuwen

• Vissen hebben geen longen maar kieuwen.

• Een kieuw bestaat uit een kieuwboog met daaraan kieuwplaatjes. Op de kieuwplaatjes zitten kieuwlamellen.

Hoe haalt een vis zuurstof uit het water?

• geen longen maar kieuwen

kieuw = kieuwboog met kieuwplaatjes. 

in kieuwplaatjes zitten plooien = kieuwlamellen

Als water langs deze kieuwlamellen stroomt dan nemen de bloedvaatjes hierin daar zuurstof uit.

Hoe haalt een vis zuurstof uit het water:

Geen longen maar kieuwen

Kieuw = kieuwboog met kieuwplaatjes

In kieuwplaatjes zitten kieuwlamellen (met daarin bloedvaatjes)

Als zuurstofrijk water langs de kieuwplaatjes stroomt nemen de bloedvaatjes zuurstof op (en geven CO2 af).

Kieuwen

Ademhaling bij insecten

- ademhalingsorganen van insecten bestaan uit sterk vertakte buizen.
  Dit noemen wij tracheeën.

- in het achterlijf zitten aan de zijkanten openingen van tracheeën.
  Dit noemen wij stigma's.

- Een insect beweegt zijn lijf op en neer om adem te halen.

Hoe gaat de ademhaling?

1. spieren in het achterlijf trekken samen, tracheeën

   worden kleiner, lucht perst door stigma's naar 

   buiten.
2. spieren in achterlijf ontspannen, tracheeën worden
    worden wijder, lucht stroomt door stigma's

Bij welke dieren verandert tijdens het leven de manier van ademhalen?

1. reptielen
2. zoogdieren
3. vogels
4. amfibiën

Welk dier kan ademhalen met de huid?

1. Olifant
2. Krokodil
3. Kikker
4. Kip

Hoe ademen kikkers tijdens hun leven?

huid

uitwendige kieuwen

inwendige kieuwen

longen

Dit verandert gedurende hun leven (gedaanteverwisselingen).