Voorlichting, advies en preventie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Voorlichting, Advies en Preventie

Lesopbouw

Wat is gezondheid?
Preventie
Voorlichting

Wat is gezondheid

Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet van louter het ontbreken van ziekte. Want wie bevindt zich ooit in die toestand? (WHO uit 1948)

Gezondheid wordt omschreven als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en

emotionele uitdagingen van het leven. ( Huber et al., 2011)

Het nut van preventie

• Gezondheidsvaardigheden te bevorderen.
  
• (verergering van) Ziekten te voorkomen.
  
• Zelfstandigheid te bevorderen.
  
• Kosten te besparen.
  

Fases van preventie

Primaire preventie

Secundaire preventie

Tertiaire preventie

Voorkomen van ziekte

Opsporen en behandelen van ziekte

Beperken van de gevolgen van een ziekte

Microniveau             Mesoniveau                  Macroniveau

Micro, individu

Meso, doelgroep

Macro, bevolkingsgroep

Preventie op doelgroep

Doelgroep:

Universele preventie

Selectieve preventie

Geïndiceerde preventie

Zorggerelateerde preventie

• Als verpleegkundige stimuleer je een oudere zorgvrager om regelmatig kleine stukjes te lopen.
• Een zwangere vrouw en haar partner geef je voorlichting over het risico van roken en alcohol drinken tijdens de zwangerschap.
• Een kraamvrouw geef je advies en instructie over het voorkomen van een borstontsteking.
• Bij een dementerende zorgvrager ben je extra alert op veiligheidsrisico’s. Je zorgt ervoor dat de familie en mantelzorgers zich hier ook bewust van worden en leren omgaan met iemand die dementerend is.

Een zorgvrager wil zelf zijn wond verzorgen. Je geeft hem dan niet alleen informatie over het materiaal dat hij moet gebruiken en de manier van verbinden. Je vertelt hem ook hoe hij kan voorkomen dat zijn wond geïnfecteerd raakt en hoe hij de wondgenezing kan bevorderen.

Bij een zorgvrager die bedlegerig is, ben je extra alert op het ontstaan van decubitus.

Een zorgvrager met obesitas maak je bewust van het verhoogde risico op smetplekken.

Bij een zorgvrager die blijvend moet katheteriseren, geef je voorlichting over het voorkomen van urineweginfecties en over de mogelijke hulpmiddelen die er zijn.

Wanneer een zorgvrager minder mobiel is, informeer je hem over de mogelijkheden van (openbaar) vervoer en waar hij die informatie kan vinden.

• De griepprik voor ouderen en chronisch zieken om de kans op griep te verkleinen en daarmee gezondheidsschade te voorkomen of te beperken;
• De dtp-prik voor alle kinderen om te voorkomen dat ze kinderverlamming krijgen;
• Het gebruik van de pil om ongewenste zwangerschap te voorkomen;
• Het regelmatig draaien van zorgvragers die lang in bed moeten liggen om decubitus te voorkomen;
• De ‘sproetenbus’ aan het strand waar mensen sproeten of moedervlekken kunnen laten beoordelen om eventuele symptomen van huidkanker te signaleren
• Bevolkingsonderzoek

Universele preventie richt zich op de gezonde bevolking (of delen daarvan) en bevordert en beschermt actief de gezondheid van de bevolking;

Selectieve preventie richt zich op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico. richt zich op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico en voorkomt dat personen met één of meerdere risicofactoren (determinanten) voor een bepaalde aandoening daadwerkelijk ziek worden;

Geïndiceerde preventie richt zich op mensen met beginnende klachten en voorkomt dat beginnende klachten verergeren tot een aandoening;

Zorggerelateerde preventie richt zich op mensen met een ziekte of aandoening en voorkomt dat een bestaande aandoening leidt tot complicaties, beperkingen, een lagere kwaliteit van leven of sterfte.

Resultaten goede preventie

Geeft een zorgvrager inzicht in zijn gezondheidstoestand;

Helpt de zorgvrager verantwoordelijkheid te nemen voor zijn gezondheidstoestand;

Vergroot de gezondheidsvaardigheden van een zorgvrager;

Bevordert gezond gedrag van de zorgvrager;

Helpt gezondheidsproblemen voorkomen;

Bevordert herstel;

Vermindert angst voor opname, operatie en behandeling.

Gezondheidsvoorlichting (GVO)

6 Fases van gedragsverandering

Openstaan

Begrijpen

Willen

Kunnen

Doen

Blijven doen

5 B's

1. Belangrijk, informatie sluit aan bij doelen/intresses van de zorgvrager
2. Bruikbaar, Informatie is concreet en sluit aan bij het dagelijks leven/leefstijl van de zorgvrager
3. Begrijpelijk, De infromatie is helder en in woorden begrijpelijk voor de zorgvrager
4. Boeiend, Je houd de aandacht vast en geeft voorbeelden.
5. Beklijvend, De informatie blijft hangen door bv structuur

SMART

Specifiek

Meetbaar

Acceptabel

Realistische

Tijdgebonden

Fase 1 Openstaan

Pas wanneer een zorgvrager openstaat voor verandering, is hij in staat om zijn gedrag te veranderen of aan te passen. Oprecht openstaan voor nieuwe ideeën en inzichten is een eerste stap in het veranderproces. Bij openstaan gaat het ook om aandacht hebben voor de voorlichting. Geef geen voorlichting als de zorgvrager er geen tijd of aandacht voor heeft. Zorg ervoor dat je ook zelf voldoende tijd hebt en aansluit bij wat de zorgvrager bezighoudt.

Fase 2 Begrijpen

Vervolgens moet een zorgvrager begrijpen en inzien wat het nieuwe gedrag inhoudt. Je stemt je voorlichting af op de kennis en het begripsniveau van de zorgvrager. Hij is tenslotte degene die er iets mee moet doen. Stel controlevragen om te achterhalen of hij de informatie heeft begrepen. Wanneer een zorgvrager in eigen woorden kan omschrijven wat het gewenste gedrag is en welke voordelen het biedt, kan de verandering tot stand komen. Stimuleer ook dat hij zelf vragen stelt. Het is goed om de informatie te herhalen en niet te snel alles in één keer te vertellen. Stem de voorlichting af op de kennis en levenservaring van de zorgvrager. Gebruik alleen medische begrippen als het echt nodig is en leg ze uit. Houd ook rekening met een mogelijk vertraagd begripsvermogen en de achteruitgang van het concentratievermogen.

Fase 3 Willen

Bij willen gaat het om de motivatie van de zorgvrager zijn gedrag te willen veranderen. Verandering in gedrag wordt pas reëel, wanneer een zorgvrager daadwerkelijk wil veranderen. De voordelen van het nieuwe gedrag wegen dan zwaarder dan de nadelen. Door de zorgvrager te motiveren vergroot je de kans dat hij zijn gedrag wil veranderen. Je kunt dat bijvoorbeeld doen door voor- en nadelen van verschillende keuzes op een rijtje te zetten. Het is ook belangrijk om na te gaan wat de mening van familie, vrienden en collega’s is, en hoe die de keuze van de zorgvrager beïnvloedt. Uiteindelijk kiest de zorgvrager of hij wel of niet iets met de informatie doet. Houd er rekening mee dat de mening en overweging van een zorgvrager anders kan zijn dan die van jou. Hij is zelf verantwoordelijk.

Fase 4 Kunnen

Verandering moet men (aan)kunnen. Wanneer een zorgvrager weet hoe hij het nieuwe gedrag kan volhouden, lukt het beter om niet in oude gewoontes terug te vallen. Door duidelijke en uitvoerbare voorlichting te geven zorg je ervoor dat de zorgvrager zijn gedrag ook echt kan veranderen.

Fase 5 Doen

Wanneer de vorige fases zijn doorlopen, zal de zorgvrager het andere gedrag ook gaan uitvoeren (‘doen’). Daarbij kan hij onvoorziene problemen en tegenslagen tegenkomen. Hij moet zich daardoor niet laten afleiden. Vraag de zorgvrager welke problemen hij verwacht bij het nieuwe gedrag en ga daarop in. Als verpleegkundige kun je de zorgvrager de mogelijkheden bieden om het gewenste gedrag uit te voeren. Denk hierbij aan benodigde hulpmiddelen en concrete instructies. Probeer hem ook te stimuleren om terug te komen voor advies, hulp of begeleiding.

Fase 6 Volhouden

Het nieuwe, aangepaste gedrag moet een tweede natuur worden en in het levenspatroon van een zorgvrager worden verweven. Alleen door positieve resultaten en volledige support door de omgeving kan hij het volhouden.

5 Basisstappen voor advies/voorlichting

• Verzamelen van gegevens: gezondheidskundige analyse
• Bepalen van gedragsfactoren: gedragsanalyse
• Opstellen van plan van aanpak: samen met zorgvrager doelen opstellen
• Uitvoeren van de voorlichting en/of het advies
• Evalueren.

• Procesevaluatie, Bekijk of de gekozen middelen geschikt waren en of de inhoud van je boodschap voor de zorgvrager begrijpelijk was.
• Effectevaluatie, Kijk naar het resultaat van je interventie in relatie tot het gezondheidsprobleem van de zorgvrager.
• Kosten-batenanalyse, Bekijk of de kosten opwegen tegen de baten (opbrengsten) en of je gebruik hebt gemaakt van de meest efficiënte middelen en methoden.

Zeven W’s.:

- Wie? Is de voorlichting alleen voor de zorgvrager bestemd of is het beter om bijvoorbeeld zijn familie erbij te betrekken?

- Waarom? Welk doel wil je met de voorlichting bereiken?

- Wat? Wat is de inhoud die je wilt overbrengen?

- Wijze? Hoe ga je de voorlichting geven? Welke methode gebruik je?

- Waar? Wat is de meest geschikte plaats?

- Wanneer? Wat is het meest geschikte moment en hoeveel tijd is er nodig?

- Wie doet wat? Geef je de voorlichting zelf of is het beter als een paramedicus of arts dit doet? Belangrijk hierbij is dat er onderling goede afspraken worden gemaakt en dat wordt vastgelegd wie over wat en wanneer de voorlichting geeft.

Health Field Concept van Lalonde

Structuur van een adviesgesprek

Opening

Probleem verhelderen

Probleem herdefiniëren

Oplossing zoeken

Afsluiten

LSD methode

Luisteren

Samenvatten

Doorvragen

Advies geven

Diagnose-receptmodel

Participatiemodel

Voordeel:

- Snelle oplossing

Nadeel:

- Meer kans op weerstand

Voordeel:

- Minder kans op weerstand

Nadeel:

- Kost meer tijd

Hulpmiddelen

Motiverende gespreksvoering

Richting geven

Volgen

Gidsen

Wat is belangrijk bij motiverende gespreksvoering?

Open vragen

Geef reflecties

Samenvatten

Verandertaal uitlokken

Commitmenttaal uitlokken

Zelfvertrouwen vergroten