Spelling deel 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Vandaag

1. Je weet hoe je meervoudsvormen/verkleinwoorden moet spellen.
2. Je leert wanneer je een tussen-n/-s moet schrijven
3. Je weet wanneer je woorden aan elkaar of los moet schrijven.
4. Je weet wanneer je een liggend streepje, apostrof en een trema moet gebruiken. 
5.  Je weet hoe je getallen moet schrijven.
6. Je weet wanneer je sommige/sommgen moet schrijven.

Meervoudsvorming

Hoe weet je of er een extra 'e' bij komt als je een woord eindigend op een 'e' in het meervoud zet?

Het woord eindigt op een onbeklemtoonde lettergreep, dus -n en trema op de -e toevoegen.

Het woord eindigt op een onbeklemtoonde lettergreep-ik,-es of -et dus verdubbelt de laatste medeklinker niet in het mv. 

Dit is een oorspronkelijk Latijns woord en daarom heeft het twee meervoudsvormen.

Om uitspraakproblemen schrijf je dit woord met 's. 

bacterie

gemenerik

winkelcentrum

wc

Maak opdr. 4, p. 295

Tijd: 5 min. 

Bij welke letter zijn de verkleinwoorden allemaal goed gespeld?

1. piano'tje, jongentje, bikini'tje, logétje, wc'tje
2. pianootje, jongetje, bikinietje, logeetje, wc'tje
3. pianootje, jongentje, bikini'tje, logeetje, wc-tje
4. piano'tje, jongetje, bikini'tje logétje, wc-tje

Verkleinwoorden: -je,-kje, -pje, -tje, -etje

1. Korte klanken worden in het verkleinwoord soms lang: vat-vaatje.
2. Bij een ng-klank-> -kje (kettinkje) of -etje (ringetje)
3. Woorden die eindigen op een klinker: 

-verdubbel de klinker bij a, e, u en o (pianootje, logeetje (vgl. logés)), 

-maak er een ie van bij een i (bikinietje)

- schrijf een ' bij y  (pony'tje)

  4. Na een afkorting -> apostrof (wc'tje)

Noteer het verkleinwoord van:
kring-taxi-café-jury-koning-A4

Maak opdr. 3, p 297

tijd: 5 min. 

Samenstellingen
Goed of fout?
We liepen in de maneschijn.

1. goed
2. fout

Samenstellingen: beroep + schermer
leeuw + deel
spin + web
spin + wiel

Hoofdregel bij tussen-n

Als het eerste woord een zelfstandig naamwoord is èn alleen een meervoud heeft op een -n, dan schrijf je de tussen-n.

In andere gevallen schrijf je alleen een -e

(zie ook schema op p. 299)

Uitzonderingen: 

- eerste deel geeft versterking aan

- eerste deel is enig in zijn soort

- eerste deel is net herkenbaar als woord

Voorbeelden:

wittebrood (eerste deel geen znw)

secretaressedag (twee meervoudsvormen

aspergesoep (meervoud op -s)

elleboog (eerste deel niet herkenbaar als woord)

maneschijn ('onze maan' en daar is er maar 1 van)

Welke woorden zijn allemaal goed gespeld?

1. staatsschuld, liefdesscène, verkeerszuil
2. staatsschuld, liefdesscène verkeerzuil
3. staatschuld liefdesscène verkeerszuil
4. staatsschuld liefdescène verkeerszuil

Bij een tussen-s zoek je een ander woord, waarbij je de letter kunt horen

Bijvoorbeeld: liefdeslied (niet liefdelied, dus ook-> liefdesspel)

Bijvoorbeeld:  staatskas (niet staatkas, dus ook-> staatskas)

Maken: opdr. 7 en 8, p. 300 (10 woorden per opdracht) 

Tijd: 5 min. 

Welke woorden of woordcombinaties zijn goed geschreven?

1. vioolspelen, twee miljoen, goedgehumeurd, erbovenop
2. viool spelen, twee miljoen, goedgehumeurd, er bovenop
3. viool spelen, tweemiljoen, goed gehumeurd, erboven op
4. viool spelen, twee miljoen, goedgehumeurd, erbovenop

Bestudeer de theorie: 5 min.

https://www.youtube.com/watch?v=9BirO3wKiAg (google : aan elkaar of los Anke Swanenberg)

Of 

Lees op p. 301 de theorie

Klaar? Maak opdr. 3, p. 302

Goed of fout?
kant en klaarmaaltijd
hoge - en lage gebouwen

1. goed
2. fout

kant-en-klaarmaaltijd

hoge en lage gebouwen

goed of fout?
Hij pakte rodewijnglazen terwijl we witte wijn dronken.

1. goed
2. fout

Een rodewijnglas is een glas voor rode wijn.

rode wijnglazen zijn wijnglazen die een rode kleur hebben.

Goed of fout?
Vijf-en-twintig collega-onderzoekers verschenen in een minijurk bij de adjunct-chef.

1. fout: vijfentwintig
2. fout: adjunctchef en collegaonderzoekers
3. fout: vijfentwintig en mini-jurk
4. fout :mini-jurk

In welk geval schrijf je een liggend streepje?

Liggend streepje

1. om uitspraakproblemen te voorkomen (klinkerbotsing); zee-eend
2. bij een naam van getrouwde vrouw: mevrouw Eik-van Dam
3.  bij een woord met een voorvoegsel: non-actief, ex-vrouw
4. voor een hoofdletter: anti-Duits
5. in combinaties van titels en beroepen: geneesheer-directeur
6. bij aardrijkskundige namen of woorden die ervan afgeleid zijn: 's-Hertogenbosch
7. bij letters, cijfers, andere tekens en St of Sint/sint:&-teken, 
8. Bij woorden die anders onoverzichtelijk worden: zwart-witfoto

Maak opdr. 3, p. 292

5 min.

Kies de letter met de juist gespelde woorden.

1. geordend, geeerd, buiig, industrieel
2. geördend, geëerd, buiïg, industriëel
3. geordend, geëerd, buiig, industrieel
4. ge-ordend, ge-eerd, buiïg, industrieel

Noem drie gevallen waarin je een apostrof gebruikt.

apostrof

1. bij weggelaten letters: 's winters
2. bij een weggelaten bezits-s: Lies'fiets
3.  voorkomen van uitspraakproblemen bij meervoud en bezitsaanduiding: menu's, Anna's fiets
4. afleidingen van letter- en cijferwoorden: vwo'er (maar havoër, want je spreekt hier de afkorting als woord uit)
5. bij verkleinwoorden op y: pony'tje

Welke woorden zijn allemaal goed gespeld?

1. Jake's jas, Cas fiets, lelie'tje, 20-+, sms'en
2. Jake's jas, Cas' fiets, leli'tje, 20+, sms-en
3. Jakes jas, Cas' fiets, lelietje, 20+, sms-en
4. Jakes jas, Cas' fiets, lelietje, 20+, sms'en

In welke zin is 'oudste' goed gespeld?

1. Jos heeft alleen ruzie met zijn óudste broer niet met zijn jongste.
2. Jos heeft alleen ruzie met zijn óúdste broer niet met zijn jongste.
3. Jos heeft alleen ruzie met zijn oudste broer niet met zijn jongste.

Maak opdr. 5, p. 294

In welke zin is 'een' goed gespeld?

1. Kan één van jullie de deur dichtdoen?
2. Kan een van jullie de deur dichtdoen?

Maak opdr. 1, p. 295 

5 min. 

Wanneer gebruik je letters en wanneer cijfers bij getallen?

Cijfers:

• getallen boven de twintig, behalve ronde getallen (tweehonderd, maar 53)
• maten, gewichten, bedragen, data, adressen, rekeningnummers 

Letters:

• getallen tot en met twintig en tientallen: twintig
• honderd, duizend, miljoen, miljard: vijftien miljard 

Goed of fout?
twee januari 2021

1. goed
2. fout

Goed of fout?
tweederde

1. goed
2. fout

Breuken schrijf je los

Maak opdr. 1, p. 307

Wanneer schrijf je sommigen?

Sommigen

Als het om mensen gaat en het woord zelfstandig in de zin staat. 

Goed of fout?
Enkele leerlingen pakten hun tas al in, terwijl sommigen bleven zitten.

1. goed
2. fout

Goed of fout?
Ze begonnen alle te blaffen, omdat er vuurwerk in de buurt van het asiel werd afgestoken.

1. goed
2. fout

De meesten van de klanten dragen nu een mondkapje in de winkels.

1. goed
2. fout

De afwezigen hadden achteraf spijt dat ze de uitleg van de theorie hadden gemist, want de meeste hadden een onvoldoende voor de toets.

1. goed
2. fout

Maak opdr. 1, p. 309

5 min.

Bestudeer p. 310: je krijgt een dictee