Les 2: De industriële revolutie en politieke stromingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Nederland (1848-1914)

Les 2: De industriële revolutie en politieke stromingen

Welk woord weg en waarom?

grondwet 1848

Willem II

Willem I

Thorbecke

Welk woord weg en waarom?

Vrijheid van godsdienst

klassieke grondrechten

Vrijheid van meningsuiting

ministeriele verantwoordelijkheid

Welk woord weg en waarom?

Tweede Kamer

recht van amendement

Eerste Kamer

budgetrecht

Welk woord weg en waarom?

algemeen kiesrecht

censuskiesrecht

caoutchouc-artikel

parlementaire democratie

Welk woord weg en waarom?

P.J. Troelstra

Luxemburgse kwestie

Tweede Kamer

Willem III

We gaan terug naar de 19e eeuw.

De leerdoelen

1. Je kunt ontwikkelingen in de industriële samenleving in de 19e eeuw uitleggen.

2. Je kunt opvattingen van liberalen en socialisten beschrijven.

3. Je kunt vier voorbeelden geven van sociale wetten uit de 19e eeuw.

4.  Je kunt opvattingen van confessionelen en feministen beschrijven.

Wat weet je al van politieke stromingen?

De opkomst van de industrie

Halverwege de 19e eeuw was de industrie in Nederland nog nauwelijks op gang gekomen. Daar kwam echter verandering in.

Verbeterde infrastructuur

Met de komst van de industriële revolutie verbeterde ook de infrastructuur. Er werden (betere) wegen, spoorwegen en kanalen aangelegd. Belangrijke havens werden uitgebreid.

Waar zou deze bron over gaan?

Waar zou deze bron over gaan?

Modern imperialisme

Vanuit de hele wereld kwamen de grondstoffen die nodig waren voor de industrie naar bv. de haven van Rotterdam. Ook Nederland wilde meer overzeese gebieden (kolonies).

Gevolgen industrialisatie 

De industrialisatie had grote gevolgen voor de Nederlandse samenleving.  Mensen trokken van het platteland naar de steden (verstedelijking) en kwamen terecht in arbeiderswijken.

Zware werkomstandigheden

De omstandigheden waarin de arbeiders in bv. de fabrieken of mijnen moesten werken, waren extreem zwaar:

• lage lonen
• lange werkdagen/geen vakantie
• onveilige fabriekshallen
• onhygiënisch 
• altijd kans op ontslag

Kinderarbeid....

De lonen waren zo laag, dat de arbeiders gedwongen waren hun kinderen al op jonge leeftijd te laten werken.

De sociale kwestie

De ellendige woon- en werkomstandigheden van de arbeiders werd de sociale kwestie genoemd. Pas vanaf 1870 wilden politici iets aan deze kwestie doen, maar hoe....

01:56

Hoeveel procent van de wereldbevolking leefde
rond 1800 in de steden?

1. 1%
2. 3%
3. 10%
4. 20%

02:29

In welk land zorgde wetenschappelijke ontdekkingen voor verandering?

1. Nederland
2. Engeland
3. Duitsland
4. Frankrijk

03:07

Er kwamen steeds meer fabrieken. Naar welk "product"
nam de vraag toe?

1. voedsel
2. textiel
3. grondstoffen
4. machines

03:54

Welke uitvinding speelde een cruciale rol bij de industrialisatie? De uitvinding van de ...

04:43

Wat was de snelste manier van reizen voor de komst van de stoomtrein?

1. zeppelin
2. lopend
3. te paard
4. trekschuit

05:51

Wat haalden de Europese landen
uit hun koloniale gebieden?

1. wapens
2. soldaten voor hun leger
3. grondstoffen
4. textiel

06:52

Welk woord ontbreekt?
Modern imperialisme zorgde ook voor de uitbreiding van de .....markt.

Politieke stromingen

Al rond 1825 ontstonden verschillende politieke stromingen zoals liberalisme en socialisme. Na 1848 en zeker na 1887 steeg de politieke participatie door uitbreiding van het kiesrecht.

Emancipatie

Steeds meer bevolkingsgroepen wilden hun stem laten horen en kwamen op voor (gelijke) rechten. Ze gingen zich organiseren door bijv. het oprichten van politieke partijen.

Nu:                                                                      

De liberalen

Elke politieke stroming had haar eigen denkbeelden over de maatschappij (ideologie) en de rol van de overheid. Liberalen waren voor vrijheid en zo min mogelijk overheidsbemoeienis.

1885

 ---> 

De socialisten

De socialisten wilden juist dat de overheid zo veel mogelijk moest doen om de verschillen tussen arm en rijk te verkleinen. Maar de socialisten waren verdeeld. Revolutie?

                                                                  Karl Marx

                                                                   ---> 

P.J. Troelstra

De gematigde socialisten (sociaaldemocraten) wilden geen revolutie. In 1894 werd de SDAP opgericht o.l.v. P.J. Troelstra. Belangrijkste doel: algemeen (mannen)kiesrecht.

Sociale wetgeving

Als de SDAP de grootste partij zou worden, dan zou deze partij zorgen voor meer sociale wetten om de arbeiders te beschermen. De Armenwet (1854) was niet voldoende.

Kinderwetje van Van Houten

Ook was in 1874 al het Kinderwetje Van Van Houten ingevoerd. Deze beschermde maar een deel van de kinderen tegen kinderarbeid. Er moest echt meer gebeuren...

Vakbonden

De arbeiders probeerden zich steeds vaker te verenigen en zo een vuist te maken tegen de werkgevers. Door de krachten te bundelen stonden ze sterker, maar ook dit kostte veel tijd...

Andere sociale wetten

Buiten de Armenwet en het Kinderwetje werd er vanuit Den Haag nog te weinig gedaan. Het proces verliep traag, maar rond 1900 kwamen nog wel de Ongevallenwet en de Woningwet.

De leerdoelen

1. Je kunt ontwikkelingen in de industriële samenleving in de 19e eeuw uitleggen.

2. Je kunt opvattingen van liberalen en socialisten beschrijven.

3. Je kunt vier voorbeelden geven van sociale wetten uit de 19e eeuw.

4.  Je kunt opvattingen van confessionelen en feministen beschrijven.

De protestanten

Net als de socialisten waren ook de protestanten bezig met emancipatie. Hun leider Abraham Kuyper richtte in 1879 de eerste Nederlandse politieke partij op: de ARP.

De kleine luyden

Aanhangers van de ARP werden de kleine luyden genoemd. Dit waren eenvoudige maar gelovige mensen. De ARP vond dat het christelijk denken meer moest terug komen in de politiek.

de Bijbel                                                                                               

--->                                                                                                

De katholieken

Met de komst van de nieuwe Grondwet van 1848 was er ook vrijheid van godsdienst. Toch voelden de katholieken zich achtergesteld. Ook deze groep kwam voor zichzelf op.

Herman Schaepman

De leider van de katholieken speelde een belangrijke rol in de emancipatie. Toch duurde het vrij lang, voordat de RKSP (Rooms-Katholieke Staatspartij) werd opgericht (1926).

De confessionelen

De katholieken en protestanten botsten veel met elkaar, maar de ongelovige liberalen en socialisten zorgde er toch voor dat ze in de politiek veel gingen samenwerken: de confessionelen.

De schoolstrijd

De confessionelen wilden dat de bijzondere scholen ook werden bekostigd vanuit de overheid i.p.v. alleen de openbare scholen. Deze strijd om geld wordt de schoolstrijd genoemd.

De verzuiling

De verschillende stromingen richtten hun eigen partijen op, maar ook hun eigen (sport)verenigingen, 

kranten, universiteiten/scholen etc. 

De samenleving raakte verzuild.

De Eerste Feministische Golf

Er ontstond ook een beweging voor vrouwenemancipatie 

(feminisme). Alle vrouwen waren ondergeschikt aan de man. Zij hadden geen kiesrecht en mochten geen (hoge) opleiding volgen.

Vrouwenkiesrecht

In 1894 werd de VvVK (Vereniging voor Vrouwenkiesrecht) opgericht o.l.v. Aletta Jacobs. Na jarenlange strijd is in 1919 het doel bereikt: algemeen vrouwenkiesrecht (actief en passief).