Uitscheiding

• Zorg en Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

Uitscheiding

Leerdoelen

• De studenten kunnen benoemen welke soorten uitscheiding er zijn
• De studenten kunnen benoemen welke observeermiddelen er zijn bij het observeren van uitscheiding
• De studenten kunnen benoemen welke hulpmiddelen er zijn voor uitscheiding

Welke soorten uitscheiding zijn er?

Soorten uitscheiding 

• Urine
  
• Feces
  
• Transpireren
  
• Menstruatie
  
• Sputum
  
• Braaksel
  

Welke uitscheidingsorganen zijn er?

Uitscheidingsorganen 

De darm

De huid

De slijmvliezen/lymfe

De nieren

De lever

Observeren van urine 

Lichamelijke aandoeningen kunnen zich uiten in onder meer afwijkende urine.

Observatiepunten van urine zijn:

• Frequentie = aantal keer dat iemand urineert per 24 uur
  
• Hoeveelheid = hoeveel urine per 24 uur.
  
• Kleur = wordt bepaalt door de concentratie van opgeloste stoffen
  
• Helderheid
  
• Geur
  
• Manier van urineren = moet pijnloos zijn, en blaas in 1 keer kunnen ledigen.
  

EN RAPPORTEREN!

Onderzoek van urine: laboratoriumonderzoek 

Kleine hoeveelheid (ochtend) urine

Wassen geslachtsorgaan

Midstream urine 

Bacteriologisch onderzoek -> Direct naar lab en in de koelkast

Test strips 

Een teststrip, ook wel uristick genoemd, is een plastic stripje waarop testblokjes zijn aangebracht.

Let op gebruiksaanwijzing en vervaldatum!

Welke hulpmiddelen zou je kunnen inzetten bij het urineren?

Hulp bij urineren 

Niet kunnen urineren 

Urineretentie: als een cliënt niet kan urineren, terwijl er toch voldoende urine in de blaas zit.

Urineresidu: als een cliënt wel plast, maar er toch nog urine in de blaas blijft zitten.

Oorzaken:

Lichamelijk: vergrote prostaat, dwarslaesie, blaasontsteking

Psychisch: angst of zich ongemakkelijk voelen

Bladderscan

Urine-incontinentie = onwillekeurig verlies van urine

Zorg bij incontinentie 

• Persoonlijke aandacht voor de cliënt voor mogelijke schaamte, sociaal isolement.
• Bescherming bed: door bijv. een zeiltje, een steeklaken en/of een beschermmatje.
• Hygiëne: goede huidverzorging om beschadiging van de huid te voorkomen. En tegen een onaangename geur.

Urine-absorberend materiaal:

Eendelig: pants, de plakmat en inlegverbandjes.

Tweedelig: een wasbaar netbroekje met daarin een los verband.

Urineopvangsystemen:

Condoomkatheter en de blaaskatheter.

Filmpjes

https://www.youtube.com/watch?v=mZOdQRWtSlk

Wat is incontinentie en welke behandeling kun je toepassen? Duur: 4.06 minuten

https://www.youtube.com/watch?v=yJSmr62bm-4

Nieuwste techniek wasbare incontinentie materialen. Duur: 1.57 minuten

https://www.youtube.com/watch?v=lU-ERNTUIlk

Incontinentie hulpmiddelen en helpen bij incontinentie. Duur: 6.58 minuten

Behandeling van incontinentie

Therapeuten die ondersteuning bieden bij incontinentie:

• Urologen, incontinentieverpleegkundige en fysiotherapeuten.
  

Behandelingen:

• Bekkenbodemspieroefeningen
  
• Biofeedback
  
• Elektrostimulatie
  
• Blaastraining
  
• Zelfkatheterisatie
  
• Chirurgisch ingrijpen
  
• Medicatie
  

Feces

Wordt gevormd in het spijsverteringskanaal.

Het is het eindproduct van de spijsvertering.

Ontlasting bestaat uit:

• Ongeveer 75% water
  
• Afgeschilferd darmslijmvlies
  
• Zouten en slijm
  
• Bacteriën
  
• Ongeveer 10% afvalproducten van de voeding
  
• galkleurstof
  

Observeren Feces

Observatiepunten zijn:

• Frequentie = aantal keer dat iemand ontlasting heeft per 24 uur/ per week
  
• Hoeveelheid = normaal is 100 á 200 gram per dag
  
• Kleur = bruin; komt door galstoffen die onder invloed van darmsappen verkleuren.
  
• Consistentie = vastheid van de ontlasting
  
• Geur
  
• Samenstelling = ontlasting is samengesteld uit allerlei bestanddelen.
  

EN RAPPORTEREN

Defecatieproblemen

Wat kan helpen bij obstipatie?

Hulpmiddelen bij obstipatie 

• Voeding: celluloserijke voeding: volkorenbrood, groente, fruit, noten en peulvruchten
  
• Vocht: 1.5 tot 2 liter drinken. Water, koffie en thee.
  
• Bewegen: wandelen, fietsen
  
• Ontlasting niet ophouden
  
• Eten op regelmatige tijden: ontbijt, lunch en avondeten.
  
• Laxantie

Laxerende middelen 

Laxantia: vergemakkelijken de passage van de ontlasting door de darmen. Daardoor verloopt de defecatie ook vlotter.

• Orale laxantia: Worden via de mond ingenomen.
• Irritantia: stimuleren de peristaltiek van de darmen.
  
• Weekmakers: zorgen ervoor dat er meer vocht in de ontlasting komt, zodat de ontlasting zachter wordt en het volume groter.
  
• Glijmiddelen: maken de ontlasting zalfachtig en smeren de darmwand.
  
• Bulkvormers: zijn celluloseachtige stoffen die water opnemen en daardoor uitzetten. Werkt stimulerend op de peristaltiek.
  

Transpiratie 

Transpiratie = een gezonde reactie van het lichaam. 

Doel: afgeven van lichaamswarmte

Transpiratie observeren

• Verhoogde zweetsecretie: bijvoorbeeld door inspanning, warm weer
• Koorts, angst, zwakte, afwijking in het centrale zenuwstelsel
  
• Koud , klam zweet, geur (bacteriën of aceton)
  
• Plaatselijk zweten; zweetvoeten, okseltranspiratie en zweethanden
  

Rapportage: Rapporteer de observatiegegevens en vooral afwijkingen, zodat bij evt. problementijdig ingegrepen kan worden.

Welke verzorgingsmaatregelen kan je treffen bij hevig transpireren

Verzorging bij hevig transpireren:

De omgevingstemperatuur temperen;

Tocht voorkomen;

Regelmatig opfrissen;

Kleding en beddengoed regelmatig verschonen;

Extra drinken geven, bijv, bouillon.

Decubitus en smetten voorkomen;

Begrip tonen voor de onbehaaglijke situatie van de cliënt.

Menstruatie 

• Tussen de eerste ongesteldheid en de overgang gemiddeld eenmaal per maand. Gedurende een periode van één tot acht dagen.
  
• Ongeveer 100 milliliter per periode = 5 tot tien maandverbandjes per dag. Tijdens de overgang kan dat meer zijn.
  
• Menstruatiebloed bestaat uit: slijmvliesrestjes, velletjes, bloed, kleine bloedstolsels en vocht.
  
• Verzorging: persoonlijke hygiëne; wassen schaamstreek met lauwwarm water, zonder zeep! Enkele keren per dag maandverband of tampon verschonen.
  

Sputum

• De slijmvliezen van de luchtwegen produceren slijm.
  
• Sputum is een verhoogde slijmproductie, die meestal ontstaat doordat de slijmvliezen van de ademhalingswegen ontstoken zijn.
  
• Sputum bevat vaak bacteriën.
  
• Sputum wordt opgegeven door hoesten. Hoesten is een reflex van de luchtwegen. Door de luchtstoot worden irriterende stoffen naar buiten gewerkt.
  

Sputum observeren 

Observeren:

• Hoeveelheid
  
• Kleur en consistentie
  

    - slijmerig: helder en draderig

    - taai: kan oranjebruin zijn

    - etterig: groen

    - bloederig

• Geur
  

Sputum opvangen 

Opvangen:

• Sputumpot
  

   - disposable

   - metaal

   - glas

• Steriel potje, voor onderzoek
  

Let op hygiëne! Gebruik wegwerp handschoenen, gebruik wegwerp zakdoekjes en was je handen!

Braaksel

Het naar buiten komen van maaginhoud.

Komt door een tegengestelde peristaltisce beweging van de maag en de slokdarm.

Oorzaken:

• Prikkeling of ontsteking van het maagslijmvlies, bijv. door besmet voedsel
  
• Hersenaandoeningen
  
• Vergiftiging door medicijnen
  
• Nervositeit, angst
  
• Aangeboren afwijkingen
  
• Zwangerschap
  

Braaksel observeren

Altijd rapporteren!

• Tijdstip en frequentie; ochtend? 
• Hoeveelheid;
  
• Manier van braken; explosief braken
  
• Bestanddelen; bloed, gal, darminhoud.
  
• Geur; fecaal braken

Zorg bij braken: bakje geven, zorg dat het bed, de kleding en de haren zo schoon mogelijk blijven.

Let op dat de ademhalingsweg vrij blijft. Let op voeding; geen vette producten en geen zware producten. Vraag naar de wensen van de cliënt. Zorg voor privacy en rust!