Zinsdelen en woordsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Zinsdelen en woordsoorten

2 havo

Wat zijn ook alweer zinsdelen?

Wat zijn ook alweer woordsoorten?

Zinsdelen 

Het verdelen van de zin in stukjes (zinsdelen). Deze stukjes kun je omwisselen in de zin. Ieder stukje krijgt een naam. 

Redekundig ontleden

Woordsoorten

Het benoemen van elk los woord uit de zin. 

Taalkundig ontleden

Nu eerst... zinsdelen

Waarmee start ik bij het ontleden in zinsdelen? Het vinden van ...

1. Het onderwerp
2. De persoonsvorm
3. Het lijdend vw
4. Het meewerkend vw

stap 1: pv

Je vindt de persoonsvorm door de getalproef, vraagproef of tijdproef te doen. Onderstreep de pv en zet strepen aan beide kanten. Schrijf eronder: pv+ wg OF pv + ng

wg = werkwoordelijk gezegde (geen koppelww)

ng = naamwoordelijk gezegde (koppelww!)

LET OP: alles voor de pv = 1 zinsdeel!

stap 2: gezegde -> andere ww

Zoek andere werkwoorden in de zin en zet ook strepen aan beide zijden van dit werkwoord. Schrijf eronder wg of ng.

Voorbeeld:

Thijs / had / dat zeker niet  / kunnen / weten /.

pv + wg                                     wg              wg

Naamwoordelijk gezegde

Is er sprake van een van de volgende ww: lijken blijken schijnen blijven zijn of worden? (ZWOBBELS) Let dan op. Er kan sprake zijn van een koppelwerkwoord, en daarmee is het een naamwoordelijk gezegde. Voorbeeld: Frank had leraar willen zijn. 

Werkwoorden: had, willen, zijn. Het werkwoord ZIJN koppelt hier FRANK aan LERAAR. Dus: ng!

stap 3: onderwerp

Onderwerp: wie/wat + gezegde

Zet ook weer strepen aan beide zijden.

LET OP: alleen pv + ow zijn verplicht aanwezig in een zin. De rest is optioneel. 

stap 4: lijdend voorwerp

Twee manieren:

• Wie/wat + gezegde + ow?
•  wie/wat + WORDT + volt. dw? (Is er geen volt dw? Dan maak je van het ww een volt dw)

Zet weer strepen aan beide zijden

stap 5: Meewerkend voorwerp

Aan wie/voor wie?

stap 6: bijw. bepaling

Geeft antwoord op de vraag: Waar? Wanneer? Waarom? Hoe? 

LET OP: er kunnen meerdere bijwoordelijke bepalingen in een zin zitten! Deze noteer je los van elkaar, dus zet er strepen tussen. Voorbeeld:

De man / gaat / morgen / in Leiden / winkelen

              ow/ pv + wg/     bwb    / bwb         / wg                        

Bijv. bepaling

Geeft extra info aan de kern. Kan voor of achter de kern staan. 

Voorbeeld:

De mooie, kleurrijke tuin op het platteland is van Tom.

Dikgedrukt: de bijv. bepalingen

Onderstreept: de kern

En nu... woordsoorten

Je benoemt elk woord in de zin. Je hakt de zin dus NIET in stukjes. 

Welke woordsoorten zijn er?

Bepaald lidwoord (blw): de en het

Onbepaald lidwoord (olw) een

Zelfstandig naamwoord (zn): mensen, dieren, dingen, plaatsen, eigennamen. Je kunt er (vaak) een lw voor zetten

Bijv. nw (bn): zegt iets over een zn, maar kan ook deel van het naamwoordelijk gezegd zijn. Zij is mooi

Woordsoorten

Werkwoorden: hww, zww, kww. 1 ww in de zin? Dan is dit het kww of zww. Zijn er meer ww in de zin? Het belangrijkste ww in het zww of kww, de rest zijn automatisch hww.

Bijwoord (bw): zegt iets over een bn, de hele zin, een ww, een plaats of tijd. Woorden als niet en altijd zijn ook bw.

Voorzetsel (vz): ... het kooitje (in, op, onder, tussen, etc.)

Persoonlijk vnw

Verwijzen naar levende wezens of zaken:

Ik -  mij

Jij - jou

Hij/zij/het - hem/haar

Wij - ons

Jullie/u - Jullie/u

Zij - Hen

Bezittelijk vnw

Duidt een bezit aan. 

Mijn (fiets)

Jouw

Zijn/haar

Ons/onze

Jullie/uw

Hun

Aanwijzend vnw

Wijst vooruit

Bij het-woorden: Dit of dat (huis)

Bij de-woorden: Deze of die (laptop)

Betrekkelijk vnw

Wijst terug naar het zn dat zojuist genoemd is

Het feestje DAT

De verjaardag DIE

Telwoorden

Vier soorten

Bepaald hoofdtelwoord: Een, twee, twintig, etc. Geeft een exacte hoeveelheid aan

Onbepaald hoofdtelwoord: Noemt een onduidelijke hoeveelheid. Veel, weinig

Bepaald rangtelwoord: Geeft een precieze volgorde in een rang aan. Eerste, negende

Onbepaald rangtelwoord: onduidelijke plaats in de rij. Middelste, zoveelste

Vragend vnw

6x W + H

Wie, wat, waar, wanneer, waarom, welke, hoe

Voegwoorden

Verbindt twee enkelvoudige zinnen --> samengestelde zin

Nevenschikkende voegwoorden (Gelijk niveau, verbindt twee hoofdzinnen): En, of, want, maar, dus

Onderschikkende voegwoorden (verschil in niveau, verbindt een hoofdzin en bijzin): zodat, doordat, omdat, etc.