3. De Opstand breekt uit

Hoofdstuk 2: De opstand
2.3 De Opstand breekt uit
1 / 27
suivant
Slide 1: Diapositive
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 2

Cette leçon contient 27 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 1 vidéo.

time-iconLa durée de la leçon est: 60 min

Éléments de cette leçon

Hoofdstuk 2: De opstand
2.3 De Opstand breekt uit

Slide 1 - Diapositive

Slide 2 - Diapositive

Kenmerkende aspecten
Met andere woorden: Wat is/hoort typisch bij dit tijdvak?

1. Het veranderende mens- en wereldbeel van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
2. De protestantse Reforatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.
3. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse Staat.
4. De bijzondere plaats in staatkundig opzicht van de Nederlandse Republiek.

Welke woorden hierboven ken je niet?

Slide 3 - Diapositive

hoofdvraag: Hoe ontstaond er circa 1550- 1650 een Nederlandse staat?
deelvragen:
1. Hoe leidde kritiek op de rooms-katholieke kerk tot de Reformatie en uiteindelijk tot een splitsing in de christelijke kerk?
2. Waardoor ontstond er in de Nederlanden grote onrust?
3. Hoe leidde de onrust in de Nederlanden tot de Opstand?
4. Hoe kwam het tot een definitieve breuk tussen Filips II en Willem van Oranje?
5. Hoe legde de Opstand de grondslag voor de Nederlandse staat?

Slide 4 - Diapositive

Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe de onrust in de Nederlanden tot de Opstand leidde?

Slide 5 - Diapositive

Slide 6 - Vidéo

Herhaling

Slide 7 - Diapositive

Reformatie is ...
A
Het oprichten van een nieuw geloof
B
De scheiding binnen de protestantse kerk
C
De scheiding binnen de katholieke kerk
D
De scheiding binnen de christelijke kerk

Slide 8 - Quiz

Aanhangers van de Reformatie, de Protestanten, hadden veel aanhang in de Nederlanden
A
Waar
B
Niet waar

Slide 9 - Quiz

De Nederlandse adel vond de Centralisatiepolitiek van Karel V prima
A
Waar
B
Niet waar

Slide 10 - Quiz

Door de uitvaardiging van het Bloedplakkaat nam het aantal Protestanten in de Nederlanden af
A
Waar
B
Niet waar

Slide 11 - Quiz

De Nederlandse adel hoopte met het smeekschrift der edelen te bereiken dat de inquisitie gematigd werd
A
Waar
B
Niet waar

Slide 12 - Quiz

Van Smeekschrift tot Beeldenstorm
  • De onrust wordt tijdelijk minder, maar in augustus 1566 gaat het mis.
  • Inquisitie werd (voorlopig) gematigd > Protestanten komen in het openbaar bij elkaar > Hagenpreken
  • Na een oproep, van protestantse predikanten, om de beelden in de kerken te verwijderen, worden honderden kerken vernield en geplunderd.
  • Deze Beeldenstorm werd overigens niet alleen gedaan door fanatieke protestanten, maar ook door arme en hongerige katholieken en relschoppers.

Slide 13 - Diapositive

Slide 14 - Diapositive


Filips is woedend!



  • Filips stuurt zijn beste generaal, Alva, met 10.000 soldaten, om af te rekenen met de Beeldenstorm
  • Iedereen die schuldig is, zal zwaar worden gestraft, óók de edelen die de Beeldenstorm niet hebben voorkomen.
  • Sommige edelen, zoals Willem van Oranje, vluchtten uit de Nederlanden.
Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Slide 15 - Diapositive


Willem van Oranje



  • Op 11-jarige leeftijd erfde Willem van Nassau (Dld.) het prinsdom Orange (Fr.).
  • Dat maakte hem in één keer een van de machtigste mannen in Europa.
  • De protestantse Willem kreeg een katholieke opvoeding aan het hof van Karel V. Zowel Karel als Filips konden goed opschieten met Willem.
  • Als stadhouder van Holland weigerde Willem hard op te treden tegen protestanten. Hierdoor ontstond een langdurig conflict met Filips II.

Slide 16 - Diapositive


Alva in de Nederlanden
1567




  • Filips II heeft Alva de opdracht gegeven een einde te maken aan de opstand en de 'Beeldenbrekers' te straffen, ongeacht hun rang.
  • Alva dacht hier binnen zes maanden wel klaar mee te zijn...
  • Margaratha van Parma staat niet achter harde optreden van Alva, en treedt af. Alva volgt haar als landvoogd op.
Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Slide 17 - Diapositive


Bloedraad en belastingen




  • Voor het straffen van de schuldigen aan de Beeldenstorm, stelt Alva een rechtbank in: de Raad van Beroerte, die al snel 'Bloedraad' wordt genoemd.
  • Om het Spaanse leger te betalen, voert Alva nieuwe belastingen in, waarvan de 'Tiende Penning' het meest gehaat is.
  • Edelen, die volgens Alva een rol hadden gespeeld, maar niet waren gevlucht, werden opgepakt en geëxecuteerd.
De Raad van Beroerten was een bijzondere rechtbank, ingesteld op 20 september 1567 door de hertog van Alva namens koning Filips II. De Raad had tot doel iedereen te vonnissen die op een of andere manier had deelgenomen aan de opstanden van 1566-1567 die waren uitgelopen in de beeldenstorm. 

De Raad was wettig, de koning had het recht om hoogverraad en wat daaronder viel, door een speciale rechtbank te laten beoordelen. Bij de vonnissen van de Raad, die op degelijk onderzoek berustten, stond vooral het belang van de koning voorop. Op privileges werd bij het vonnissen niet gelet.

De Raad werd door het volk vanwege het grote aantal uitgesproken doodvonnissen ook wel Bloedraad genoemd. 

De Raad van Beroerten werd ingesteld in 1567 en opgeheven in 1576.

Slide 18 - Diapositive

De Nederlandse Leeuw in een drukpers aangedraaid door Alva, Granvelle en Margaretha van Parma terwijl Don Frederik de leeuw vasthoudt. Onder de omstanders die toekijken bevinden zich de paus en de koning van Spanje
Filips II, de koning van Spanje
De Paus
Margaretha van Parma
Don Frederik, Spaanse legeraanvoerder en zoon van Alva
De Nederlandse Leeuw
De 'Pers van Verdrukking'
De hertog van Alva
De verscheurde privileges (rechten) van het land
De kapotte kroon van de leeuw
De 'gebroken vrijheid'
Kardinaal Granvelle, een belangrijke adviseur van Filips II

Slide 19 - Diapositive

Oorlog in de Nederlanden
1568-1573




  • Met terreur maakt Alva de bevolking bang. Dat werkt: vrijwel niemand durft in opstand te komen of geld te geven aan Willem van Oranje.
  • Hij wil de legers van Alva aanvallen en de Nederlanden bevrijden.
  • Hoewel de Slag bij Heiligerlee (1568) een succes is, mislukt de aanval volledig en moet Willem van Oranje verslagen terug naar Duitsland.

Slide 20 - Diapositive

Slide 21 - Diapositive

Alva slaat terug



  • Kiezen voor de Prins was voor de steden gevaarlijk.
  • De legers van Alva deden er alles aan om een stad terug te veroveren voor de koning van Spanje
  • Steden werden maandenlang belegerd en als een stad zich overgaf, vaak uitgemoord, zoals Naarden, Haarlem en Oudewater.
  • Leiden en Alkmaar hadden wel geluk en werden ze ontzet.
Bloedbad van Naarden (2)
Ook kwamen vanuit de naburige dorpen mensen naar Naarden, de straten van Naarden waren gevuld met handelaren om de geroofde buit op te kopen. De plunderende soldaten verkrachtten daarbij de vrouwen en meisjes.

Toen staken ze de hele stad in brand, om verstopte burgers te dwingen hun schuilplaatsen te verlaten. Deze burgers werden met dolken en vleesbijlen vermoord. Diegenen die verzet boden werden doodgemarteld, omringd door lachende soldaten. Men tapte bij de slachtoffers het bloed af en dronk dat als wijn. 

Lambertus Hortensius moest getuige zijn van de moord op zijn zoon, waarbij een Spaanse soldaat zijn zoons hart uitsneed en bij hem in het gezicht wierp. Ongeveer honderd burgers die nog door de besneeuwde weiden wisten te ontsnappen vielen alsnog in Spaanse handen, zij werden naakt aan hun voeten in bomen gehangen om dood te vriezen.

Bloedbad van Naarden (1)
Nadat de stad Naarden zich had overgegeven aan de Spanjaarden, beloofden de Spaanse troepen dat ze de bevolking met rust zouden laten. Dat deden ze niet...

De Spaanse bevelhebber Romero nodigde de inwoners uit in het stadhuis in gebruik. Er hadden zich daar ongeveer vijfhonderd mensen verzameld. Op dat moment sloegen de deuren open en verschenen Spaanse musketiers. Ze vuurden hun musketten op de dichte massa en sloegen de overgebleven mensen neer met het zwaard en degen. 

Veel van hen waren de toren ingevlucht en luidden de klok. De Spanjaarden dreven er de spot mee en staken de kerktoren daarna in brand, de slachtoffers, dood en levend verteerden tot as. De Spanjaarden vermoordden binnen enkele minuten bijna alle inwoners.

Toen drongen de Spanjaarden de huizen binnen. Burgers werden neergeschoten, hun huizen geplunderd, bewoners werden gedwongen de buit naar het Spaanse kamp te brengen, nadien werden zij als "dank" gedood. 

Slide 22 - Diapositive


  • In 1572 probeert Willem van Oranje opnieuw de legers van Alva aan te vallen.
  • Hoewel het niet helemaal volgens plan verloopt, is er succes:
  • Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel > Kapersbrieven verstrekt aan Protestantse piraten.
  • Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen
Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Slide 23 - Diapositive

Aan de slag!
mk WB opdr par 2.3
1 t/m 9
niet: 3c, 4,  8

Gebruik daarbij de teksten uit je TB

Slide 24 - Diapositive

Afronden
nabespreken opdr 2 en 9

Slide 25 - Diapositive

Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe de onrust in de Nederlanden tot de Opstand leidde?

Slide 26 - Diapositive

huiswerk
In principe geen huiswerk, tenzij je in de les niet klaar was.

mk WB opdr par 2.3
1 t/m 9
niet: 3c, 4, 8

Gebruik daarbij de teksten uit je TB


Slide 27 - Diapositive