BS1: Fenotype en genotype

GENETICA
1 / 38
suivant
Slide 1: Diapositive
BiologieMiddelbare schoolhavo, vwoLeerjaar 4

Cette leçon contient 38 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 1 vidéo.

time-iconLa durée de la leçon est: 90 min

Éléments de cette leçon

GENETICA

Slide 1 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 2 - Vidéo

Cet élément n'a pas d'instructions

Welke aangeboren eigenschap(pen) zag je?

Slide 3 - Question ouverte

Cet élément n'a pas d'instructions

Welke aangeleerde eigenschap(pen) zag je?

Slide 4 - Question ouverte

Cet élément n'a pas d'instructions

H3: 
Genetica
BS 1: 
Fenotype en genotype
Begrippen: fenotype, genotype, karyotype, karyogram, homologe chromosomen, geslachtschromosomen, gen, nucleotiden, genoom, basenparing, DNA-sequentie, genexpressie, inactivatie, milieufactoren, modificatie, aangeboren afwijking, erfelijke ziekte/aandoening

Slide 5 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoelen
  1. Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.
  2. Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen.
  3. Je kunt uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van milieufactoren en de omgeving.

Slide 6 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Fenotype 
Genotype
  • De uiterlijke (zichtbare) kenmerken van een organisme
  • Combinatie van genen en milieufactoren (licht, lucht, voeding, etc)
  • Kunnen worden veranderd
  • De informatie voor de erfelijke eigenschappen in het DNA
  • Aangeboren

Slide 7 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Voorbeelden van erfelijke/genetische eigenschap

Slide 8 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Welke duim heb jij?

Slide 9 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Welke variant heb jij? Links of rechts?

Slide 10 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Fenotypische modificatie
Modificatie van het fenotype:
  • Verandering fenotype
  • Genetisch materiaal verandert niet
  • Is niet erfelijk

Slide 11 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Genotype of milieu?
  •  Sommige eigenschappen (vrijwel) uitsluitend bepaald door genotype 
        Voorbeelden? Oogkleur, bloedgroep 
 
  •  Andere eigenschappen (vrijwel) uitsluitend bepaald door milieu 
        Voorbeelden?  Litteken, lengte van de nagels 
  
  •  Bij veel eigenschappen stelt genotype de uiterste grenzen vast en bepaalt      het milieu hoe dicht de grenzen worden benaderd 
        Voorbeeld... 
 
 
 Bij veel eigenschappen stelt genotype de uiterste grenzen vast en 
  bepaalt het milieu hoe dicht de grenzen worden benaderd 
 
Voorbeeld? 

Slide 12 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 13 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Mathilde laat haar haren blonderen bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype?
En haar fenotype?
A
genotype wel fenotype niet
B
genotype niet fenotype wel
C
genotype niet fenotype niet
D
genotype wel fenotype wel

Slide 14 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Heeft een vlinder hetzelfde fenotype als de rups waaruit hij is ontstaan? En hetzelfde genotype?
A
alleen hetzelfde fenotype
B
alleen hetzelfde genotype
C
zowel hetzelfde fenotype als hetzelfde genotype

Slide 15 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoelen 1
Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.

Had je allebei de opgaven goed? Dan heb je alle uitleg van leerdoel 1 begrepen. Had je 1 of meer fouten? Lees dan (als we aan het werk gaan) eerst blz. 168, eerste alinea goed door.

Slide 16 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Chromosomen
  • Zijn lange dunne draden in de celkern.
  • Alleen bij delende cellen zijn ze onder de lichtmicroscoop zichtbaar.
  • Mensen hebben 23 paren homologe chromosomen.
  • Homoloog: gelijk in vorm en lengte.
  • In totaal 46 chromosomen (2n)
  • 22 paar autosomen (=  lichaamschromosomen)
  • 1 paar  geslachtschromosomen  (X en Y niet identiek)

Slide 17 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Chromosomen
  • Karyotype: rangschikking van chromosomen. Ook wel karyogram of chromosomenportret

Slide 18 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Diploïd / haploïd
  • Lichaamscellen zijn diploïd
(chromosomen in paren)

  • Geslachtscellen zijn haploïd
(chromosomen in enkelvoud)

Slide 19 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Samenvatting

Lichaamscel: 23 paar chromosomen (46 totaal)

  • 22 paar 'gewone' chromosomen
  • 1 paar geslachtschromosomen

Geslachtscel: 23 chromosomen

  • 22 'gewone' chromosomen
  • 1 geslachtschromosoom

Slide 20 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Chromosomen

Chromosomen bestaan uit opgerold chromatine.

Chromatine bestaat uit strengen DNA, gewikkeld rond histonen (balvormige eiwitten).




Slide 21 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 22 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

DNA
DNA bestaat uit lange ketens van nucleotiden:
  1. Fosfaatgroep 
  2. Desoxyribose (suiker)
  3. Stikstofbase

4 soorten stikstofbasen:
Adenine, Thymine, Guanine of Cytosine

Complentaire baseparing: 
koppels A-T en C-G 

Slide 23 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Genen
Een gen bevat informatie voor een of meerdere erfelijke eigenschappen.

Bij een erfelijke eigenschap zijn vaak meerdere genen betrokken.







Slide 24 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Genen
Voor elke erfelijke eigenschap geldt:
Je hebt 1 gen van je moeder en 1 gen van je vader gekregen

Slide 25 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

genexpressie
waarom is er genexpressie nodig? voorbeelden
  • gen voor insuline aanmaak in je huid?
  • gen voor haargroei aan in je darmen? 
  • gen voor verteringsenzymen in je maag? 

Slide 26 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

genexpressie
waarom is er genexpressie nodig? voorbeelden
  • gen voor insuline aanmaak in je huid? - nee
  • gen voor haargroei aan in je darmen? - nee
  • gen voor verteringsenzymen in je maag? - ja

Slide 27 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

De genexpressie van de cellen in je hoofdhuid is niet gelijk aan de genexpressie van de cellen van je lever.

Slide 28 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Dit hiernaast is een karyogram van een....
A
zaadcel
B
eicel
C
lichaamscel
D
is niet te zeggen

Slide 29 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Hoeveel chromosomenparen hebben de meeste mensen in hun lichaamscellen?
A
22
B
23
C
44
D
46

Slide 30 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Hoeveel erfelijk materiaal heeft een gameet (geslachtscel), ten opzichte van een gewone cel.
A
Net zoveel
B
1/2
C
1/4
D
2x zoveel

Slide 31 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat is genexpressie?
A
het tot uiting komen van een gen
B
het afgelezen worden van een gen
C
het maken van eiwitten op ribosomen
D
het maken van verschillende celtypen

Slide 32 - Quiz

Genexpressie is het tot uiting komen van genen. Hiervoor moet het gen afgelezen worden, en worden vertaald naar een eiwit. Genexpressie zorgt ervoor dat er verschillende celtypen (kunnen) bestaan. 
Is bij een muis de genexpressie in een levercel gelijk aan de genexpressie in een longcel?
A
Ja
B
Nee
C
Kan je niet weten

Slide 33 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoel 2

Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen.

Had je 5 of meer van bovenstaande vragen goed, dan heb je het doel gehaald. Had je minder goed, lees dan blz. 169 t/m 171 (tot invloed van milieufactoren) voordat je opdrachten gaat maken.

Slide 34 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Aangeboren of erfelijk?
  • Aangeboren: wanneer afwijking, aandoening of ziekte in de baarmoeder ontstaat

  • Erfelijk: wanneer de afwijking, aandoening of ziekte genetisch via de ouders wordt doorgegeven

Slide 35 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Welke stelling is juist?
A
Fenotype = genotype + milieu
B
Milieu = genotype + fenotype
C
Genotype = fenotype + milieu

Slide 36 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoel 3
Je kunt uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van milieufactoren en de omgeving.

Had je de vorige vraag goed? Dan heb je leerdoel 3 gehaald. Had je hem niet goed? Bekijk dan de volgende video: 

Slide 37 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoelen
  1. Je kunt omschrijven wat het fenotype en wat het genotype van een organisme is.
  2. Je kunt omschrijven wat DNA-sequentie en genexpressie betekenen.
  3. Je kunt uitleggen dat een fenotype tot stand komt door de combinatie van milieufactoren en de omgeving.

Slide 38 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions