Hfd 10.1 De Koude Oorlog: 1945 - 1963

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

Kenmerkende aspecten tijdvak Televisie en computer:

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van de wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
• De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
• De eenwording van Europa.
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.
• 
  
• 10.1: Koude Oorlog >>>>>>>>

 

Kapitalisme                          en communisme 

• 1945: Oprichting Verenigde Naties (plan Roosevelt)
• verbeterde versie van Volkenbond o.a:
• 'blauwhelmen'
• Veiligheidsraad:
• 15 leden, permanente leden:VS, SU, Eng, Fr, China >
• vetorecht

Leg het begrip Koude Oorlog uit aan de hand van de cartoon.

Belangrijk I:

• 1. WO II bracht 'De Grote Drie' bij elkaar:     er was een gemeenschappelijke vijand.
• 2. WO II ging over in de Koude Oorlog:
• De periode van 1945 - 1991 waarin twee ideologieën, het communisme olv de SU en het kapitalisme olv de VS, geen directe oorlog met elkaar voeren, maar mekaar wel beschouwen als een geweldige bedreiging, met als gevolg een wapenwedloop.
• kapitalisme                                <>                     communisme 
• verschillen:
•  - pol: parlementaire dem.       <>                     'volksdemocratie'
•   - ec: vrije markteconomie     <>                      geleide staatseconomie
•   - cultuur: godsdienstvrijheid <>                     'opium voor het volk' (Marx)

Belangrijk II:

• K.O. leidde tot bewapeningswedloop
• K.O. indirect gevoerd door grootmachten:
• Berlijnse Blokkade (1948/49)
• Korea Oorlog (1950-1953)
• Vietnam Oorlog (1945-1975) 
• Bouw Berlijnse Muur (1961) 
• Cuba-crisis (1962) 

Kenmerkende aspecten tijdvak Televisie en computer:

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van de wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
• De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
• De eenwording van Europa.
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.

Nog tijdens WO II al spanningen tussen Westen en Oosten:

• Conferentie van Jalta (feb. 1945)
• Churchill, Roosevelt, Stalin
  
• Afspraken:
• Na de oorlog: democratische verkiezingen in Oost-Europese landen
• kwam niets van terecht:
• Oost-Europese landen werden satellietstaten van de SU > IJzeren Gordijn
• Conferentie van Potsdam (juli/aug 1945)
• Churchill/Attlee, Truman en Stalin
• Verdeling Duitsland verder uitgewerkt:
• 4 bezettingszones.

Verdeling Duitsland in 1945:

4 bezettingszones

Verdeling Berlijn in 1945 +

Berlijnse Muur  in 1961 

'De Grote Drie' in Jalta, 

februari 1945

        'De Grote Drie' in Potsdam,

                juli/augustus 1945

Er was tijdens de oorlog geen gezamenlijk plan gemaakt voor de toekomst van Duitsland. Wel kwamen Stalin, Roosevelt en Churchill in februari 1945 in Jalta overeen dat Duitsland in bezettingszones verdeeld zou worden.

Ook werd besloten dat de Poolse grenzen verschoven zouden worden, ten koste van Duitsland. Stalin weigerde het land af te staan dat het Russische leger in 1939 in Polen veroverd had. De Sovjet-Unie moest zichzelf beschermen tegen Duitsland, zo vond hij. De Engelsen en Amerikanen sanctioneerden dit. Polen zou worden gecompenseerd door de grens naar het westen op te schuiven tot de Oder-Neisse. Duitsland verloor zo meer dan 20 procent van zijn landoppervlakte.

Tijdens de conferentie van Potsdam in juli en augustus 1945 kwamen de geallieerden opnieuw bijeen. Nu kregen ook de Fransen een bezettingszone in Duitsland. De vier machten, die elk een bezettingszone bestuurden, de Russen, Fransen, Engelsen en Amerikanen, spraken af dat ze samen aan de economische en politieke wederopbouw van Duitsland zouden werken. In de praktijk kwam hier weinig van terecht. Dwarsligger Frankrijk was er in het begin op uit om Duitsland verdeeld en zwak te houden.

Geef een historische verklaring waarom Frankrijk er met name op uit was om Duitsland te verzwakken na WO II.
Is Frankrijk geslaagd in deze opzet? Geef een toelichting op je antwoord.

Beleid VS na WO II:

Containmentpolitiek

• Onderdelen containmentpolitiek:
• 1.  Trumandoctrine (1947)
• ieder land dat zich bedreigd voelt door het communisme kan rekenen op steun van de VS.
• 2. Marshallplan (1947)
• - financiële hulp voor door WO II getroffen landen

Marshallhulp

De weg terug

Europa

Wat is het oordeel van de maker
over het Marshallplan?
Gebruik twee elementen
uit de bron in je antwoord.

Beleid VS na WO II:

Containmentpolitiek

• Onderdelen containmenetpolitiek:
• 1.  Trumandoctrine (1947)
• 2. Marshallplan (1947)
• - financiële hulp:
• - voor door WO II getroffen landen
• Redenen VS:
• - containmentpolitiek
• - economische belangen voor VS
• - propaganda voor VS
• - vergroting machtspositie

Waarom mochten de Oost-Europese landen de Marshallhulp niet accepteren?

Beleid Sovjet Unie in Oost-Europa: 

• 'Sovjetisering', maatregelen:
• Fabrieken werden staatseigendom
• Collectivisatie landbouw
• Eénpartijstaat, censuur, geheime politie m.a.w.:
• totalitair systeem ingevoerd door Stalin

Chinese Revolutie en Koreaoorlog: 

uitbreiding communisme in Azië

• 1949: Mao (comm) verslaat Chiang Kai-shek (westers) in burgeroorlog>
• Chinese Volkrepubliek uitgeroepen
• China naar communistisch model opgebouwd:
• - collectivisatie landbouw en vijfjarenplannen
• - haatcampagnes tegen het westerse kapitalisme
• Ideologisch verschil met SU: 'Landbouwsector kan dragen revolutie zijn'
• 1958: 'Grote Sprong Voorwaarts':
• - collectieve boerderijen > volkscommunes (autarkisch)
• - decentralisatie industrie
• Resultaat was ramzalig (produktie stortte in, 45 miljoen doden)

documentaire Korea oorlog

(4 minuten)

0

Uitbreiding van het communisme in Azië:

Korea.

• Situatie in Korea in WO II: bezet door Japan (sinds 1907)
  
• 1945: na nederlaag Japan:
  
• - Noorden in invloedssfeer van de de Sovjet-Unie > Kim il-Sung (communist)
  
• - Zuiden gesteund door VS
  
• 1950: Kim il-Sung valt zuidelijk deel Korea aan >
  
• Truman grijpt in met indienen resolutie in Veiligheidsraad (lukt want de Sovjet Unie laat verstek gaan)>
  
• VN troepen (vooral Amerikanen) drijven communisten terug >
  
• Mao steunt Kim il-Sung met troepen > 
  
• 1953: Wapenstilstand (grens: 38e breedtegraad)
  

Schets een beeld van de ins and outs van de Korea-oorlog aan de hand van de volgende namen en begrippen (in willekeurige volgorde).
Truman - Noord-Korea - Zuid-Korea - Japan - VS - VN -
Veiligheidsraad - vetorecht - USSR - VN-troepen - China - Mao - Stalin - wapenstilstand

documentaire Korea oorlog

Voor de liefhebber

1.25 uur en daarna:

originele beelden uit het Polygoonjournaal

0

0

Ander onderdeel van  de containmentpolitiek:

• Militaire samenwerking westen nav:
  
• Berlijnse Crisis (1948/1949) >
  
• nav. invoeren één munt in west. zones >
  
• Stalin blokkeert toegangswegen W-Berlijn >
  
• grote tekorten in West-Berlijn >
  
• Luchtbrug >
  
• na 11 maanden blokkade opgeheven.
  
• Gevolgen crisis:
• - Duitsland opgedeeld in BRD en DDR (1949)
• - Navo opgericht (1949, onderdeel containment) >
• - Warschau-pact (1955)

Cubacrisis (1962)

Cuba-crisis (1962)

• 1959: Castro aan de macht (revolutie)
• communist
• Varkensbaai-invasie (1961) >
• Castro vraagt bescherming aan SU >
• plaatsing raketinstallaties (1962) >
• Kennedy stelt zeeblokkade in >
• Chroesjtsjov en Kennedy sluiten akkoord:
• Russen halen kernwapens weg,
• VS verwijderd kernwapens uit Turkije (navo)
• belang: bijna-kernoorlog > hot line en
• SALT-akkoorden > détente

Documentaire Cuba-crisis

(Engels gesproken, 5 min)

0

De Berlijnse Muur: 

Van de bouw in 1961 

tot 

de val in 1989

Conrad Schumann

Gorbatsjov

Honecker

Berlijn en de Koude oorlog (15 minuten)

0

Berlijnse Muur (1961-1989)

• Laatste 'gat in het 'IJzeren Gordijn'
• Doel: tegengaan vlucht naar West-Berlijn
• 'anti-fascistische beschermingsmuur'
• gezinnen van elkaar gescheiden >
• vluchtpogingen
• filmimpressie

Berlijn en de Koude oorlog (6 minuten)

0

reactie Amerikanen:

• Aanvankelijk een weinig protest:
  
• Muur stond op Oost-Duitse grond
• 1963: J.F. Kennedy
• 'Ich bin ein Berliner' speech
• impressie van de speech >

0

10.3: Naar een nieuwe wereldorde:

De ondergang van het communisme door problemen in SU:

• 1.  Geen economische groei
• 2. Militaire uitgaven werden te hoog. SDI-project VS nieuwe fase in wapenwedloop (Reagan)
• 3. Geen inspraak van de bevolking >
• 1985: Gorbatsjov wijzigt de koers: 
• - Peresjtrojka > vernieuwing productieproces en invoering marktwerking
• - Glasnost: 'Openheid', verruiming vrijheid van meningsuiting > kritiek

Probleem voor de SU was ook de onvrede in Oostbloklanden

• Verzet tegen de communistische dictatuur >
• - roep om democratische vrijheden en
• - recht om in vrijheid te reizen
• Tot Gorbatsjov: hard militair optreden tegen hervormingsbewegingen (DDR in '53, Polen en Hongarije in '56,  Tsjechoslowakije, '68)
• Gorbatsjov: weigert militair in te grijpen in de DDR >
• Val van de Muur (1989) >
• Hereniging Duitsland (1990) >
• Val andere communistische regimes in Oostblok >
• Einde eenpartijstaat in SU > Sovjet-Unie opgeheven (1991)

2 documentaires 

Val van de Muur

1e: 7 minuten (NOS)

2e: 10 minuten (NOS)

0

0

Gevolgen van de Koude Oorlog: samenvattend

• Containmentpolitiek > Truman doctrine, Marshallplan, Navo
• Berlijnse Blokkade 1948/1949


• 'IJzeren Gordijn' > Berlijnse Muur (1961 -1989)
• Cuba-crisis (1962)
• Conflicten in Azië, belangrijk:
• Vietnamoorlog (1945-1975)
• China communistisch (Mao, 1949)
• Aanval Noord-Korea (communistisch) op Zuid-Korea (kapitalistisch) >
• Verenigde Naties grijpt militair in (!!!) > Korea-oorlog (1950-1953) >
• Wapenstilstand? (tot nu toe)

Welke gebeurtenis is volgens
jou het meest bepalend geweest
voor het verloop
van de Koude Oorlog?