Fictie: les 5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom!

Ga rustig zitten, pak je leesboek en start met lezen!

Lesdoelen

Aan het eind van deze les...

• ... je leert genres herkennen.
• ... je leert wat onderwerpen zijn.
• ... je leert uitleggen wat je eigen 'literaire' smaak is.

Samenvatting

 fictie - non- fictie - fantasieverhalen - realistische verhalen 

personages - hoofdpersoon - bijfiguren 

 ik-perspectief - hij/zij-perspectief - wisselend perspectief

 onderwerp - genre

psychologische verhalen - probleemboeken

Smaak & genre

Als iemand jou vraagt van wat voor soort films en series jij houdt, kun je dat waarschijnlijk in een paar woorden uitleggen. Zo is het ook met boeken. Om uit te leggen wat jouw smaak is, kun je iets zeggen over het onderwerp en het.

Onderwerp & genre

Om uit te leggen wat jouw smaak is, kun je iets zeggen over:

- het onderwerp: datgene waarover het verhaal gaat

Bijvoorbeeld: voetbal, pesten of vriendschap.

- het genre: het soort verhaal.

In de bibliotheek staat op de boeken een pictogram dat het genre aanduidt, bijvoorbeeld:

Tekstgrootte is aan te passen wanneer het niet op een pagina past.

Pyschologische verhalen

Psychologische verhalen worden ook wel probleemboeken genoemd. Daarin worstelt de hoofdpersoon met een probleem. Hij is bijvoorbeeld ernstig ziek of zijn ouders gaan scheiden.

Of je een boek wel of niet leuk vindt, hangt vaak ook af van hoe het boek eruitziet en hoe het is geschreven. Daarnaast kun je zeggen of je meer van fictie of non-fictie houdt en of je realistische en fantasieverhalen wel of niet leuk vindt.

Tekstgrootte is aan te passen wanneer het niet op een pagina past.

Zelf aan de slag

Maak Cursus 3,  par. 3,  opdr. 1 t/m 3.

Dit is huiswerk voor a.s. vrijdag.

Ben je klaar?

1. Huiswerk ander vak afmaken.

2. Lezen in je leesboek.

3. Leren voor een toets

Inleven

1. Inleven: je leest wat personages meemaken en hoe zij zich voelen, waardoor je hun gedrag ook beter begrijpt.

2. Meeleven = je wil graag dat het goed gaat met een personage. Je hoopt bijvoorbeeld dat hij beter wordt of niet meer wordt gepest

Ontwikkeling hoofdpersoon

In de meeste boeken maakt de hoofdpersoon een ontwikkeling door.

Vooral in probleemboeken zie je dat goed:

De hoofdpersoon heeft een probleem en probeert dat op te lossen > door dit proces verandert de hoofdpersoon.

Vertelperspectief

Vanuit welk personage wordt het verhaal verteld en op wat voor manier?

Ik-perspectief

Als een verhaal een ik-persoon heeft, is het geschreven in de ik-vorm. Je weet wat de ik-persoon denkt en voelt.

Hij/zij-perspectief

Als er geen ik-persoon in het verhaal voorkomt, is het verhaal geschreven in de hij- of zij-vorm.

Wisselend perspectief

Als je van meerdere personen in een verhaal weet wat ze denken en voelen, is er sprake van een wisselend perspectief.

Inleven & meeleven

Personages roepen vaak gevoelens op bij jou als lezer.
Je vindt het ene personage irritant of juist zielig. 

Dat heeft te maken met meeleven of inleven. 

Inleven = je kunt je voorstellen hoe het is om een personage te zijn of om mee te maken wat hij meemaakt. 

Meeleven = je wilt graag dat het goed gaat met een personage. Je hoopt bijvoorbeeld dat hij beter wordt of niet meer wordt gepest

Zelf aan de slag

Maak Cursus 3,  par. 2,  opdr. 1 en 2.

Dit is huiswerk voor a.s. dinsdag.

Ben je klaar?

1. Huiswerk ander vak afmaken.

2. Lezen in je leesboek.

3. Leren voor een toets

Fictie / non-fictie

Fictie: Verhalen die zijn geschreven om je te amuseren (vermaken) zijn fictie. Ze hebben een hoofdpersoon van wie je weet wat hij of zij denkt en voelt. 

De verhalen zijn bedacht, maar kunnen wel een relatie met de werkelijkheid hebben.

Non-fictie: Alle teksten die zijn geschreven met een ander doel dan je te amuseren (bijvoorbeeld informeren of overtuigen) zijn non-fictie.

Tijd en plaats

Tijd 

De tijd waarin het verhaal zich afspeelt. Historische boeken kunnen zich bijvoorbeeld afspelen in de tijd van de Grieken en Romeinen, ridders en monniken, ontdekkers en hervormers, pruiken en revoluties of burgers en stoommachines.’.

Plaats

Op welke plaats(en)/plek(ken) speelt het verhaal zich af?

Bijvoorbeeld in een ander land of in een eiland, of in een kelder.

Verhaalontwikkeling/opbouw

Wisseling van tijd, plaats, perspectief

De schrijver kan een verhaal spannend maken door regelmatig van tijd (flashbacks/flashforwards), plaats en perspectief te wisselen.

Hij kan je hiermee meer informatie geven, maar je ook een beetje misleiden.

Cliffhanger 

Wanneer een schrijver een hoofdstuk laat eindigen op een spannend moment, wil je als lezer graag weten hoe het verhaal verdergaat. Dit noem je een ‘cliffhanger’.

Genre

Soort verhaal, bijvoorbeeld griezelverhaal of verhaal over geschiedenis.

Sciencefiction

Een verhaal waarin een grote rol is weggelegd voor een (nog) niet-bestaande of gebruikte technologie.

Dystopie

Verhaal dat zich afspeelt in een angstaanjagende, toekomstige wereld. De hoofdpersoon in een dystopie worstelt vaak met één of meer morele dilemma’s: hij wil het goede doen, maar kiezen voor het goede heeft grote nadelen. 

In De Hongerspelen neemt Katniss bijvoorbeeld de plaats in van haar zusje, maar daardoor neemt ze zelf een groot risico.

Letterlijk en figuurlijk taalgebruik 

'Het regent' is een voorbeeld van letterlijk taalgebruik: je zegt precies wat je bedoelt.

‘De hemel huilt’ is figuurlijk taalgebruik: je bedoelt iets anders dan je letterlijk zegt.

Beleving

Realistisch

De personen in een verhaal maken dingen mee die in het echt ook kunnen gebeuren.

Inleven

Je voorstellen hoe het is om iemand anders te zijn of hoe iemand anders zich voelt.

Zelf aan de slag

Maak Cursus 5, par. 12, opdr. 1 t/m 6.

Ben je klaar?

1. Huiswerk ander vak afmaken.

2. Lezen in je leesboek.

3. Leren toets ander vak.

Lesdoelen: behaald?

- Kun je het bijwoord herkennen en benoemen?

- Met welk woordsoort/welke woordsoorten wil je nog oefenen?

Realistische of niet realistische fictie?