3A 5.6 Geschiedenis van het leven op aarde les 2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Programma

• Leerdoelen
• Uitleg basisstof 6 --> Argumenten voor evolutie
• Quizvragen verwantschap
• Opdrachten maken
• Afsluiting --> leerdoelen checken
  

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

5.1 Genotype en fenotype 

5.2 Chromosomen

5.3 Genen en allelen 

5.4 Transcriptie

5.5 De evolutietheorie 

5.6 Geschiedenis, leven op aarde

5.7 DNA-technieken

5.8 Dominant of recessief

5.9 Kruisingen

Leerdoelen 

• Je kunt uitleggen hoe fossielen zijn ontstaan.
• Je kunt uitleggen dat soorten verwant zijn als ze een gemeenschappelijke voorouder hebben. 

Argumenten voor evolutie

Fossielen

Rudimentaire organen

Overeenkomsten in bouw en DNA

Fossielen

Versteende overblijfselen van organismen 

of 

afdrukken van organismen in gesteente

Ontstaan door: resten organismen worden bedekt door sedimenten

Sediment (of afzetting) is door wind, water of ijs getransporteerd materiaal. Voorbeelden van sedimenten zijn grind, klei en zand. 

Ammoniet

Onderklasse inktvis

Archaeopteryx

De oervogel

Fossielen

Door de fossielen die gevonden zijn, blijkt dat in miljoenen 

jaren (evolutie) soorten zijn ontstaan, veranderd en/of verdwenen zijn.

Hoe dieper ze in de grond liggen hoe ouder ze zijn.

De fossielen zijn een argument voor de 

evolutietheorie, ze laten zien dat de 

evolutietheorie waar kan zijn.

Fossielen

• Verandert elk dood dier/plant in een fossiel?
• Waarom sommige wel en sommige niet?
• Hoe komt het dat je vooral fossielen van organismen met schelpen / skelet vindt en niet van bijv. wormen?

Fossielen

Ontstaan fossiel:

1. Zinken, zachte delen verteren.

2. Harde delen bedekt door zand/klei.

3. Verstenen (samenpersen van de harde delen).

4. (Zee)bodem komt omhoog: zichtbaar.

Overblijfsel van een organisme dat vroeger heeft geleefd.

Rudimentaire organen

Door aanpassing aan het milieu kunnen bepaalde organen niet meer nodig zijn. 

Deze organen kunnen na een hele lange tijd verdwijnen. De resten of overblijfselen ervan noem je rudimentaire organen. 

 

Rudimentaire organen van de mens

Overeenkomsten in bouw

Zelfde bouw - andere functie

Verwantschap

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap.

Hoe meer DNA (en eiwitten, fenotype) overeenkomt

bij twee soorten, hoe meer deze soorten aan elkaar 

verwant zijn --> des te korter geleden hebben ze 

een gemeenschappelijke voorvader gehad. 

Dit kan steeds nauwkeuriger bepaald worden.

Stamboom

Door DNA te vergelijken kan je een stamboom maken. Dit heet een evolutionaire stamboom of verwantschapsschema.

Stambomen en verwantschap

• Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap
  
• Hoe korter geleden de gemeenschappelijke voorouder in een stamboom zit, hoe meer verwant groepen zijn.
  

Stamboom

Hoe lees je zo een stamboom af?

Bekijk de stamboom van apen en halfapen.
Met wie hebben de mensapen het meeste verwantschap?

1. halfapen
2. apen van de oude wereld
3. apen van de nieuwe wereld

Hoeveel miljoen jaar geleden begon de ontwikkeling van de apen van de oude wereld als aparte groep?

1. Ongeveer 25 miljoen jaar geleden
2. Ongeveer 35 miljoen jaar geleden
3. Ongeveer 43 miljoen jaar geleden
4. Meer dan 55 miljoen jaar geleden

Wie heeft de meeste verwantschap met de gorilla?

1. Apen van de nieuwe wereld
2. Chimpansees
3. Orang-oetans
4. Gibbons

Leg uit wat fossielen zijn

Stamboom slangen.
Met welk soort vertoont soort 2 de meeste verwantschap?

1. 3
2. 1
3. 5
4. 7

Huiswerk

Lezen 5.6

Maken opdracht 1 t/m 3 en 5 t/m 10

Herhalen en/of extra oefenen

Oefeningen evolutie

Playlist uitlegvideo's (havo)

Effectief leren video's