2: Schatkist aarde (havo)

Toen de aarde ontstond is deze snel afgekoeld.
A
juist
B
onjuist
1 / 50
suivant
Slide 1: Quiz
AardrijkskundeMiddelbare schoolhavoLeerjaar 3

Cette leçon contient 50 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 1 vidéo.

time-iconLa durée de la leçon est: 45 min

Éléments de cette leçon

Toen de aarde ontstond is deze snel afgekoeld.
A
juist
B
onjuist

Slide 1 - Quiz

koelde langzaam af
Als gevolg van vulkanische activiteit kwam er CO2 en waterdamp in de atmosfeer.
A
juist
B
onjuist

Slide 2 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Waterdamp condenseerde en vormde de huidige oceanen.
A
juist
B
onjuist

Slide 3 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Ongeveer drie miljoen jaar geleden ontstonden bacteriën waaruit later complexere levensvormen ontstonden.
A
juist
B
onjuist

Slide 4 - Quiz

3 miljard jaar
Het eerste leven bestond uit bacteriën de CO2 uit de lucht opnamen en zuurstof afgaven. Die zuurstof zou een paar miljard jaar later de mogelijkheden creëren voor complexere levensvormen. Zet deze op volgorde van oud naar jong. 
Oud                                                                                                                                                                                        Jong
vis
weekdier
schelpdier
zoogdier
reptiel
landplant

Slide 5 - Question de remorquage

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§1: Het gezicht van de aarde verandert

Uitleg

Precambrium
  • eerste continenten verschijnen
  • aarde bevroor meerdere malen
  • alleen leven onder water
  • aan het einde ontstonden de eerste levensvormen op het aardoppervlak
Paleozoïcum
  • continenten bewegen naar elkaar toe
  • supercontinent Pangea is gevormd
Mesozoïcum
  • planten en dieren veranderen
  • tijdperk van de dinosauriërs
  • Pangea valt uit elkaar en huidige continenten ontstaan
Kenozoïcum
  • uitsterven van dinosauriërs
  • leven zoals wij dat nu kennen ontstaat (met aan het einde de mens)
jong













oud
Massaextinctie
440 miljoen jaar geleden werd het kouder en werden grote delen land bedekt met landijs
Massaextinctie
65 miljoen jaar geleden zorgde een grote meteorietinslag voor veel stof in de atmosfeer. Hierdoor stierven veel planten en dieren.

Slide 6 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§1: Het gezicht van de aarde verandert

Leerdoelen 2.1 herhaling
  • Je weet hoe de aarde veranderde in de afgelopen 4,5 miljard jaar;
  • Je begrijpt waardoor het leven op aarde grote veranderingen onderging;
  • Je kunt met behulp van de geologische kalender verschillen tussen perioden aflezen.

Slide 7 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§1: Het gezicht van de aarde verandert

Maken






Hoe?
  • Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
  • Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
  • Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.




Wat ga ik doen?
Benodigdheden?
Lezen 2.1
LB 30-31
Opdracht 1-2-3-4-5-6-7
WB 30-31

Slide 8 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 9 - Vidéo

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
Cosmos: the lost worlds of planet earth


buiteNLand 3H
timer
4:00
  • mobiel in telefoontas
  • pak schrift en etui
  • open LessonUp

Slide 10 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
Cosmos: the life of worlds on planet earth

Kijkvragen
  1. Waardoor konden insecten groter groeien dan vandaag de dag?
  2. Hoe wordt het begrip fossiel uitgelegd?
  3. Wat is het gevolg van het verbranden van de Carboon-bossen tijdens het Perm in huidig Siberië?
  4. Wat is Pangea?
  5. Wat was het bewijs voor continental drift?
  6. Hoe lang duurde het voordat een woestijn de middellandse zee werd?
  7. Waarom gingen primaten lopen?

Slide 11 - Diapositive

  1. Er was 2x zoveel zuurstof dan vandaag
  2. Het dode hout wordt cel voor cel vervangen door mineralen
  3. Co2 in de lucht leidde als gevolg van klimaatverandering (afkoeling en opwarming in relatief korte perioden) tot een massaextinctie in het Perm
  4. Een supercontinent tijdens Perm-Trias
  5. Aardbevingen gemeten in het midden van de Atlantische oceaan kwamen overeen met een eerdere tekening van de midoceanische rug (=breuk)
  6. Minder dan 1 jaar
  7. De bomen waarin de primaten leefden stierven uit en werden zij gedwongen om op de grond te overleven
H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde


buiteNLand 3H
timer
4:00
  • mobiel in telefoontas
  • pak leerboek, schrift en etui
  • open LessonUp en online boek

Slide 12 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde

Wat gaan we doen?
  • Herhaling
  • Uitleg 2.2
  • Maken
  • Huiswerk


Leerdoelen
  • Je weet hoe een fossiel in een gesteente terechtkomt;
  • Je begrijpt waarom bodemlagen en fossielen veel kunnen vertellen over de geologische geschiedenis van de aarde;
  • Je kunt met behulp van voorbeelden de relatieve en absolute ouderdom van bodemlagen vaststellen.

Slide 13 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde

Leerdoelen 2.1 herhaling
  • Je weet hoe de aarde veranderde in de afgelopen 4,5 miljard jaar;
  • Je begrijpt waardoor het leven op aarde grote veranderingen onderging;
  • Je kunt met behulp van de geologische kalender verschillen tussen perioden aflezen.

Slide 14 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde

Uitleg
Door gesteenten en fossielen te bestuderen leren we meer over de geschiedenis van de aarde:
  • Fossielen: een (versteend) overblijfsel of afdruk van een dier of plant
  • Gesteenten

Slide 15 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde

Uitleg
Door gesteenten en fossielen te bestuderen leren we meer over de geschiedenis van de aarde:
  • Fossielen
  • Gesteenten
Mammoet op bodem Noordzee
De vondst van een mammoet op de bodem van de Noordzee vertelt dat:
  • het klimaat kouder was;
  • de Noordzee droog lag
Kalksteen
De vondst van kalksteen vertelt dat:
  • er een zee gelegen heeft;
  • in die zee zeedieren met kalkskeletjes zwommen die naar de bodem zakten

Slide 16 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde

Uitleg
Door gesteenten en fossielen te bestuderen leren we meer over de geschiedenis van de aarde:
  • Fossielen
  • Gesteenten
Sedimentgesteenten
Gesteenten (zand en klei) worden laag voor laag afgezet. De onderste laag is het oudst, de bovenste laag het jongst. Na miljoenen jaren zijn de lagen weggezakt en tot sedimentgesteente samengeperst.
Stollingsgesteenten
Stollingsgesteenten zijn gevormd door vulkanische activiteit. Graniet is ontstaan door ondergronds gestold magma. Wanneer je graniet tegenkomt weet je dat er ooit een vulkaan heeft gestaan.
Metamorf gesteenten
Metamorf gesteente is een sediment- of stollingsgesteente dat onder invloed van temperatuur en druk is veranderd. Vb: kalksteen veranderd in marmer.

Slide 17 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde

Uitleg
Door gesteenten en fossielen te bestuderen leren we meer over de geschiedenis van de aarde.
Om te bepalen hoe oud een laag is kun je de relatieve en absolute ouderdom bepalen.


relatieve ouderdom
absolute ouderdom
de laag bovenop is de jongste laag
de laag onderop is de oudste laag
door radioactief materiaal in gesteente te meten kan de ouderdom bepaald worden

Slide 18 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde

Leerdoelen 2.2 herhaling
  • Je weet hoe een fossiel in een gesteente terechtkomt;
  • Je begrijpt waarom bodemlagen en fossielen veel kunnen vertellen over de geologische geschiedenis van de aarde;
  • Je kunt met behulp van voorbeelden de relatieve en absolute ouderdom van bodemlagen vaststellen.

Slide 19 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§2: Het dagboek van de aarde

Maken






Hoe?
  • Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
  • Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
  • Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.




Wat ga ik doen?
Benodigdheden?
Lezen 2.2
LB 32-33
Opdracht 1-2-3-4-5-6-7-8
WB 32-33

Slide 20 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten


buiteNLand 3H
timer
4:00
  • mobiel in telefoontas
  • pak leerboek, schrift en etui
  • open LessonUp en online boek

Slide 21 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Wat gaan we doen?
  • Herhaling
  • Uitleg 2.3
  • Maken
  • Huiswerk


Leerdoelen
  • Je weet dat er afhankelijk van hoe ze zijn ontstaan verschillende soorten delfstoffen zijn;
  • Je begrijpt het verschil in ontstaanswijze tussen ertsen en fossiele brandstoffen;
  • Je kunt met behulp van kaarten belangrijke vindplaatsen van delfstoffen aangeven.

Slide 22 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Leerdoelen 2.2 herhaling
  • Je weet hoe een fossiel in een gesteente terechtkomt;
  • Je begrijpt waarom bodemlagen en fossielen veel kunnen vertellen over de geologische geschiedenis van de aarde;
  • Je kunt met behulp van voorbeelden de relatieve en absolute ouderdom van bodemlagen vaststellen.

Slide 23 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Uitleg
Stoffen die wij uit de grond halen en nuttig zijn voor de mens heten
delfstoffen.








Metalen
Fossiele brandstoffen
Diverse grondstoffen
vb. ijzer, aluminium, goud, indium, tentaal, lithium
vb. steenkool, aardolie, aardgas
vb. keukenzout, grind, kalksteen
gewonnen uit ertsen die meegenomen worden uit de aardmantel door magma:
- ijzererts
- koperts
- zilvererts
- gouderts

Slide 24 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Uitleg
Ertsen worden gewonnen in:







Dagbouw
Schachtbouw
Winning van delfstoffen in de openlucht
Winning van delfstoffen ondergronds

Slide 25 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Uitleg
Stoffen die wij uit de grond halen en nuttig zijn voor de mens heten
delfstoffen.








Metalen
Fossiele brandstoffen
Diverse grondstoffen
vb. ijzer, aluminium, goud, indium, tentaal, lithium
vb. steenkool, aardolie, aardgas
vb. keukenzout, grind, kalksteen
gewonnen uit ertsen die meegenomen worden uit de aardmantel door magma:
- ijzererts
- koperts
- zilvererts
- gouderts
ontstaan door het inkolingsproces

Slide 26 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Uitleg
Het inkolingsproces van:








Steenkool
Aardolie en aardgas
  1. Planten gaan dood;
  2. Plantenresten komen onder water te liggen;
  3. Plantenresten komen onder aarde te liggen;
  4. Druk vormt de planteresten eerst om in veen, dan in bruinkool en dan in steenkool
  5. Aardgas stijgt omhoog (en wordt soms gevangen).
  1. Plankton (kleine zeediertjes) gaan dood;
  2. Dik pakket met dood plankton raakt bedekt onder sedimenten;
  3. Druk en temperatuur neemt toe;
  4. Chemisch proces zet plankton om in aardolie;
  5. Aardgas stijgt omhoog (en wordt soms gevangen).

Slide 27 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Uitleg
Maar delfstoffen raken op, doordat de vraag naar (complexe) producten blijft stijgen. De meest schaarse delfstoffen zijn antimoon, goud, zink en molydbeen.
Let op! Dit is niet hetzelfde als zeldzaam!

Slide 28 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Leerdoelen 2.3 herhaling
  • Je weet dat er afhankelijk van hoe ze zijn ontstaan verschillende soorten delfstoffen zijn;
  • Je begrijpt het verschil in ontstaanswijze tussen ertsen en fossiele brandstoffen;
  • Je kunt met behulp van kaarten belangrijke vindplaatsen van delfstoffen aangeven.

Slide 29 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§3: Delfstoffen in soorten en maten
Maken






Hoe?
  • Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
  • Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
  • Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.




Wat ga ik doen?
Benodigdheden?
Lezen 2.3
LB 34-35
Opdracht 1-2-3-4-5-6-7
WB 34-35

Slide 30 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
Herhaling en verdieping Wereld

buiteNLand 3H
timer
4:00
  • mobiel in telefoontas
  • pak leerboek, schrift en etui
  • open online boek

Slide 31 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
Herhaling en Verdieping Wereld
Wat gaan we doen?
  • Herhaling §1, §2 en §3
  • Maken Samenvatting §1, §2 en §3
  • Maken Herhaling: WB 36-37


Slide 32 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
buiteNLand 3H
timer
4:00
  • mobiel in telefoontas
  • pak leerboek, schrift en etui
  • open LessonUp en online boek

Slide 33 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Wat gaan we doen?
  • Uitleg 2.4
  • Maken
  • Huiswerk


Leerdoelen
  • Je weet welke delfstoffen in Nederland gevonden worden en hoe ze ontstonden;
  • Je begrijpt waarom Nederland wat delfstoffen betreft afhankelijk is van het buitenland;
  • Je kunt met bodemdoorsneden aangeven waar aardolie, aardgas en aardolie in de Nederlandse ondergrond voorkomen.

Slide 34 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Uitleg
In Nederland kennen we verschillende delfstoffen:
  • steenkool
  • aardgas
  • kalksteen
  • zand
  • klei

Slide 35 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Uitleg: aardgas en steenkool
In Nederland zijn we rijk geworden door de grond uit Groningen (aardgas) en Limburg (steenkool). We zijn nog niet van het gas af, maar de laatste Limburgse mijnen hebben 40 jaar geleden al hun deuren gesloten. Steenkool bleek te vervuilend, het mijnen werd te duur en aardgas was een goedkoper alternatief.
Dit aardgas is opgeslagen in het reservoiregesteente,
en is afkomstig uit het moedergesteente.

Slide 36 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Uitleg: kalksteen
Maar Limburg heeft nog een andere delfstof: kalksteen
Dit gebied is tijdens het Krijt een subtropische ondiepe zee geweest waar schelpen en kalkskeletjes van dode diertjes zich ophoopten. Na miljoenen jaren van druk werd dit kalksteen, een sedimentgesteente.

Slide 37 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Uitleg: zand
Een andere nuttige delfstof is zand. Het wordt gebruikt als ophoog- en bouwmateriaal.
 Dit is tijdens het Pleistoceen afgezet door:
  • rivieren in het pleistoceen
  • landijs tijdens ijstijden
  • wind na ijstijden

Slide 38 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Uitleg: klei
Door deze zelfde rivieren wordt ook klei afgezet. Deze kleine korrels dwarrelen neer bij een overstroming. Deze klei wordt gebruikt om bakstenen van te maken.

Slide 39 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Uitleg
Ondanks deze grote hoeveelheid aan delfstoffen is Nederland alsnog afhankelijk van de import:
  • steenkool, aardolie en aardgas
  • alle metaalertsen
  • 28 kritische metalen

Uitstapje: China de nieuwe wereldmacht?

Slide 40 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Ik verwacht dat China in 2049 ...
... de enige wereldmacht is
... naast de VS en Rusland een wereldmacht is
... nog steeds een opkomende economie is
... geen economie meer heeft

Slide 41 - Sondage

Cet élément n'a pas d'instructions

Hoe kan Nederland toch minder afhankelijk worden?

Slide 42 - Question ouverte

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Uitleg
Hoe oud is de grond onder je voeten?
  1. Ga naar https://www.dinoloket.nl/ondergrondmodellen
  2. Zoek je huis op de kaart
  3. Vink in de legenda 'BRO DGM v2.2' aan
  4. Zet een boring op de plaats van de huis
  5. Blijf met je muis boven een kleur staan om te lezen hoe oud de laag is. Tip: soms moet je daarvoor even Google openen! 
  6. Maak een tijdlijn van je bevindingen met een legenda hoe oud de lagen zijn.
  7. Extra vraag: waarom zou jij wel of niet rijk worden als je de grond onder je huis verkoopt?
timer
10:00

Slide 43 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Uitleg
Nederland kan recyclen, hergebruik
en substitutie door een beter productonderwerp te ontwikkelen. Dit kan in de vorm van een circulaire economie.

Slide 44 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Leerdoelen 2.4 herhaling
  • Je weet welke delfstoffen in Nederland gevonden worden en hoe ze ontstonden;
  • Je begrijpt waarom Nederland wat delfstoffen betreft afhankelijk is van het buitenland;
  • Je kunt met bodemdoorsneden aangeven waar aardolie, aardgas en aardolie in de Nederlandse ondergrond voorkomen.

Slide 45 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
§4: Delfstoffen in Nederland
Maken






Hoe?
  • Zelfstandig of samenwerken in tweetallen op zachte toon of fluistertoon
  • Kom je er (samen) niet uit? Lees eerst het LB nog eens door.
  • Kom je er nog steeds niet uit? Steek je vinger op.




Wat ga ik doen?
Benodigdheden?
Lezen 2.4
LB 38-39
Opdracht online
WB 42-43

Slide 46 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
Herhaling en Verdieping

buiteNLand 3H
timer
4:00
  • mobiel in telefoontas
  • pak leerboek, schrift en etui
  • open LessonUp en online boek

Slide 47 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
Herhaling en Verdieping 
Wat gaan we doen?
  • Herhaling
  • Maken Herhaling: WB 44
  • Maken Verdieping: WB 44
  • Maken Samenvattingsopdracht Nederland en Algemeen: WB 47
  • Maken Samenvatting §4


Slide 48 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
PO 1: Big history product
buiteNLand 3V
timer
4:00
  • mobiel in telefoontas
  • pak leerboek, schrift en etui
  • open LessonUp en online boek

Slide 49 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

H2: Schatkist aarde
PO 1: Big history product
Les 1
  • Introductie PO1 + klein voorbeeld PO1
  • HOMI-planning op laptop maken en inleveren op Magister voor het einde van de les

Les 2 en 3
  • Werken aan PO1
  • Planning bijwerken
  • Presentatie voor feedback inleveren op Magister, voor het einde van les 3

Les 4
  • Feedback verwerken en dezelfde dag voor 23:30 PO1 inleveren



timer
4:00

Slide 50 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions