IBS 1: hoofdstuk 9 Muizen & Ratten

• Dierverzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Hoofdstuk 9:

Muizen en Ratten

IBS 1: Dierverzorger op een recreatiepark

MBO niveau 2

Muizen

Huismuis is een cultuurvolger:

 = heeft zich over de hele wereld verspreid

Vrolijke, actieve beestjes, ieder een eigen karakter, nieuwsgierig en leuk om naar te kijken

Herkennen hun eigenaar, tam kun je er heel veel mee

Hoe noem je een jong van een muis?

1. whity
2. pinky
3. muisje
4. muizen jong

Een muis is een omnivoor. Wat wil dit zeggen?

1. ze eten alleen vlees
2. ze eten alleen planten
3. ze eten zowel vlees als planten

Een muis is een nachtdier. Wanneer zijn ze dan het meest actief?

1. in de schemering / begin van de nacht
2. midden van de nacht
3. einde van de nacht
4. overdag

De huismuis in het ‘wild’ – uiterlijk 

• Zachte, bruingrijze vacht (op de buik iets lichter dan de rug)
  
• Grote ogen en oren
  
• Een muffe geur
  
• Staart heeft een geringde, geschubde structuur
  

               - ongeveer net zolang als de muis zelf

• Grootte is afhankelijk van zijn leefgebied
  

         - op eilanden groter dan op het vasteland

         - volwassen:

             kop-romp lengte 7-10 cm

            staartlengte 6-10 cm

• Gewicht 10-45 gram (vrouwtjes meestal zwaarder dan mannetjes)
  

Waarom vinden muizen het prettig om in de buurt van mensen te
wonen?

De huismuis in het ‘wild’

Groot aanpassingsvermogen aan de omgeving

Voornamelijk ‘s nachts actief:

 - in korte periodes rust en activiteit wisselen

 - in de schemering en eerste helft van de nacht het meest actief

 - overdag verschuilen zij zich in hun nesten

Hol in de grond met ingang verbonden met een nestkamer (20 cm diep)

Soms voedselvoorraden (in heuveltjes tot 50 cm hoog)

In gebouwen: leven onder de vloer of tussen opgeslagen artikelen

Hoe kan het soms dat een muis enkele dagen zonder water kan leven?

1. omdat ze zo klein zijn
2. dan stoppen ze met plassen
3. omdat ze geen water nodig hebben
4. ze halen water uit voedsel

De huismuis in het wild - voedsel

• Echte alleseters
  

       - Voorkeur voor granen, zaden, noten, wortelen, insecten, 

           larven en wormen

      - Kunnen ook papier, zeep en lijm eten (bij gebrek aan beter)

      - Eten het liefste vet- en eiwitrijk voedsel (koolhydraatrijk voedsel als fruit 

         en groene planten worden minder vaak gegeten)

• Per dag eten ze zo’n 3,5 gram
  

• Kunnen overleven zonder water te drinken:

           zolang het voedsel uit minstens 15% water bestaat

veeltepelmuis

kleurmuis

huismuis

De kleurmuis

Meer dan 50 verschillende kleurslagen, haartypen, tekeningen en uitmonsteringen.

 - langharig, met krullen, erfelijke vlekken

 - naaktmuizen: gevoelig voor kou

 - japanse dansmuizen bewegen zicht voort of ze dansen

   (komt door een erfelijke afwijking in het evenwichtsorgaan)

De veeltepelmuis

Vrouwtjes hebben tot 12 paren van mammae (=borst met tepel)

Kan zich zeer snel vermenigvuldigen

   - voortplanting het hele jaar door

   - 23 dagen drachtig

   - krijgen 6-12 jongen (kan zelfs oplopen tot 22)

   - vrouwtje kan na 11 weken al haar eerste nest krijgen

‘s nachts actief

Huisvesting muizen

Makkelijk te houden, wel neemt tam maken tijd in beslag

 

Leven in groepsverband: beste houden per 2 of kleine groepen:

     - vrouwtjes bij elkaar

     - mannetjes bij elkaar zonder vrouwtjes!

Een creatief en uitdagend ingerichte kooi voorkomt verveling en stress

Waarom heeft een geschikte kooi horizontale spijlen?

Soort huisvesting

Tralie kooi	Glazen bak
let op: spijlen niet verder dan 6 mm van elkaar af	Op warme dagen kan de temperatuur hoog oplopen
Hoge bodembak (rommel binnen houden)	Geen rommel buiten de kooi
Goede ventilatie	Slechte ventilatie

Benodigdheden huisvesting muizen

• een goed absorberende en stofvrije bodembedekking: 

      - houtkrullen, op basis van oud papier en maïs

      - Geen zaagsel: beval teveel stof

• 2-3x per week hele verblijf zuiver maken (ook drinkfles en voerbak)
  

      - Toilethoek elke dag

• Dagelijks vers water en etensresten die bederven weghalen
  
• Voldoende knaag- en nestmateriaal
  

Noem een voorbeeld van een extraatje
wat je jouw muis zou kunnen
geven.

Voeding muizen

• 2 soorten basisvoer:
  

- Gemengd voer

- Brokken

• Let op met knaagstenen en muizensnoepjes; zit vaak veel zout & suiker in
  
• Extraatjes:
  

Meelwormen – zonnebloempitjes – gedroogd brood – wortel – wilgentakken – hondenbrokjes

• Eten in een bakje of door de kooi strooien (op zoek naar eten)
  

Gedrag van muizen

• Slimme, nieuwsgierige en actieve dieren
  

          - zorg voor veel klimatributen

• Erg schone dieren
  

       veel bezig met schoonmaken van hun zelf en hun     

       soortgenootjes

Tamme rat

Tamme rat is een variant van de bruine rat, wordt gehouden als huisdier

 

Tam, aanhankelijk, intelligent, vindingrijk, leergierig, mensgericht en relatief schoon

Hoe oud wordt de tamme rat gemiddeld?

1. 1-2 jaar
2. 2-4 jaar
3. 5-7 jaar
4. 8-10 jaar

Hoe noem je een jong van een rat?

1. ritten
2. kitten
3. pinky
4. jong ratje

natuurlijk leefgebied  bruine rat in het wild

• Andere namen: Noorse rat, rioolrat, waterrat, stadsrat
• Komt over bijna de gehele wereld voor
• Kenmerken:
  

     - kop-romplengte 21-29 cm (in het wild)

     - Staartlengte 150-230 mm (altijd korter dan het lichaam)

      - duidelijk herkenbare ringen op de staart

     - Kleine, licht behaarde oren

     - Vacht in het wild; grijsbruin

     - Vrij korte snuit, Stevig gebouwd 

Wie zijn er als ze volwassen zijn groter?

1. de mannetjes
2. de vrouwtjes

Hoe kwam de rat vanuit Azië verder naar de rest van de wereld.

1. te voet
2. met het vliegtuig
3. niet
4. met de boot

Geschiedenis van de rat

Afkomstig uit Azië:

 - vanuit daar met schepen de hele wereld over

     (uitstekend aanpassingsvermogen)

Hele lange tijd vooral als proefdier gebuikt:

  - laboratorium medewerkers eerste mensen met een rat als huisdier

Verschil bruine & zwarte rat

• Bruine rat: staart korter dan het lijf
  
• Zwarte rat: staart langer dan het lijf
  

Hoeveel tenen heeft een rat aan zijn voorpoot?

1. 2
2. 3
3. 4
4. 5

Rassenkennis rat

Voorpoten: 4 tenen

Achterpoten: 5 tenen

Kleurstellingen en vachtstructuren:

agouti, eenkleurige ratten, tamme ratten met uitmonstering, korthaar/normaal haar, satijnbeharing, krulbeharing/rex, haaloos/sphynx

Huisvesting rat

Kooi minimaal 60 cm hoog

  - rechtop kunnen staan en kunnen klimmen

Hoe meer ratten hoe groter de kooi

geprikkeld worden door kooi inrichting (anders vervelen)

2 of meer samenhouden 

(alleen vrouwtjes, alleen mannetjes of 

vrouwtjes met gecastreerde mannetjes)

beuken

snippers

geperste korrel

hooi en stro

Vezel

hennep

Zaagsel

Hoe dood je ongedierte in hooi?

Houtvezel / zaagsel	zacht en warm van aard, neemt vocht redelijk op vaak erg stoffig
beukensnippers	minder stof dan zaagsel, ook wat harder (minder prettig), kouder, neemt weinig vocht op (snel vieze plekken
geperste korrels	korrels die geurtjes en vocht goed opnemen vooral papieren versies zijn goed en niet te stoffig erg hard; niet prettig als nestmateriaal
hooi en stro	kan ongedierte zoals mijt inzitten kan erg stoffig zijn
hemparade en aubiose (vezelhennep)	nagenoeg stofvrij, zacht en warm van aard, neemt vocht goed op, biologisch goed afbreekbaar

Hoe noem je het als een vrouwelijke rat vruchtbaar is.

1. flapperig
2. hengstig
3. drachtig
4. balts

knarsen	Met hun tanden, verschillende oorzaken; tevredenheid, pijn, kwaadheid of angst	egelen	Haren recht overeind om tegenstander te imponeren (lijken zo groter, andere angst aanjagen). Kwaad!
ploppen	Heel snel, iets naar buiten en weer naar binnen schieten van het oog. Kan voorkomen tijdens het knarsen. Niet ernstig.	spelen	Kan met piepen en krijsen, is onschuldig (geen gewonden)
poetsen	Wassen zichzelf en kooigenootjes.	flapperig	Vruchtbaar vrouwtje, om de 5 dagen. Flapperen met hun oren en houden vaak de kont omhoog bij aanraking.
barberen	Sabbelen of knagen op eigen vacht of die van een kooigenootje in mate dat er kale plekken ontstaan. Komt door stress.	zekeren	Hoofd van links naar rechts wiegen en weer terug (rest van het lichaam stil). Doen vaak ratten met rode ogen (slechter zicht dan donkere ogen)

Geslachtsbepaling rat & muis

Afstand tussen de geslachtsopening en de anus:

 kort = vrouwtje

 lang = mannetje

Bij mannetjes zijn na enkele weken de teelballen te zien.

Pas op! Mannetjes kunnen hun teelballen intrekken als ze opgetild worden.

Hanteren muis/rat - methode 1

Stap 1

Maak contact met het dier door je hand in het hok te leggen.

Drijf het dier in een hoekje en schep ze op.

Stap 2

Maak van je handen een kommetje en houd hierin de muizen 

vast.

Tamme ratten kun je op je hand laten zitten of op je schouder 

zetten.

Hanteren muis/rat - deel 2

Til de muis/rat op aan de staartbasis en ondersteun met je andere hand.

 

Nooit een rat bij de staart op pakken; 

staart kan afbreken of zijn staarthuid kan afgestroopt worden.

Fixeren muis

Stap 1

Houd de muis vast door met je vingers het staartje van de muis op de tafel te 

drukken. Doe dit niet te hard en niet aan de top van de staart.

Stap 2

Pak nu het muisje met duim en wijsvinger stevig vast aan zijn nekvel, direct 

achter zijn kopje. Omsluit nu met je andere vingers de rest van het muizenlijfje.

Stap 3

Draai nu het muisje op zijn rugje. Je kan nu het muisje met je andere hand 

behandelen.

Fixeren rat

Stap 1

Pak de tamme rat vast aan de basis van de staart (niet hoger want dan kan je het vel van de staart afstropen).

Stap 2

Pak bij de tamme rat direct achter het kopje vast bij het nekvel. Til de rat op en draai hem op de rug.

Stap 3

Pak de rat vast rond zijn schouders. Zorg er wel voor dat je 

de voorpootjes en kopje goed fixeert tussen je vingers.

Aan de slag!

Hoofdstukvragen:

- 7 Konijn

- 8 Cavia

Leeractiviteiten:

 1.3 Voedermiddelen en bodembedekkingen herkennen en benoemen

1.4: Schooldieren hanteren en eventueel fixeren

joinmyquiz.com     code: 5972 6094