4.3 De hereniging van Duitsland (1961-1991)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

Zet de gebeurtenissen op chronologische volgorde

De dolkstootlegende bedreigt de politieke stabiliteit in de Republiek van Weimar

Het Dawesplan maakt een einde aan de hyperinflatie

De nazificatie van Duitsland wordt tot in het extreme doorgevoerd

Na de Endlösung neemt de genocide op de Joden steeds akeligere vormen aan

De komst van Heimatvertriebene draagt bij aan de chaotische situatie in Duitsland 

Uit onvrede over de opstelling van de westerse geallieerden laat Stalin Berlijn blokkeren

De DDR en de BRD worden opgericht

Wat past bij:

Oost                                                          en wat bij West?

communisme

kapitalisme

NAVO

Warschaupact

Comecon

DDR

BRD

Wirtschaftswunder

Volksdemocratie

Democratie

Marshallhulp

planecononomie

staatssicherheitsdienst

Adenauer

Ulbricht

4.3 De hereniging van Duitsland (1961-1991)
Examenkatern bladzijdes 106 t/m 109

John F. Kennedy (1961-1963)

Nikita Chroesjtsjov (1953-1964)

Cubacrisis

16-28 oktober 1962

Oorzaken

• Sinds 1959 was Cuba communistisch

• Dit zorgde voor grote irritatie én angst bij de Verenigde Staten

• Mislukte invasie van de CIA op Cuba: Varkensbaai-incident (april 1961)

• Cuba en de Sovjet-Unie zijn bang voor een (nieuwe) Amerikaanse invasie van Cuba.
  

• De Sovjet-Unie plaatst raketten op Cuba
  

16-22 oktober 1962

• Amerikaanse vliegtuigen maken foto's van een raketbasis in aanbouw
  

• President Kennedy wordt op de hoogte gebracht
  

• De laatste raketonderdelen zijn per schip onderweg van de Sovjet-Unie naar Cuba
  

Grote onrust bij de Verenigde Staten

Wat zal Kennedy  doen?

• Niets doen

• Praten met de Sovjet-Unie (diplomatie)

• Aanval op Cuba

• Fidel Castro overhalen: "Werk samen met ons, niet met de Russen."

• Blokkade van het eiland, zodat er geen schepen met onderdelen Cuba bereiken

Hij besluit:

• Praten met de Sovjet-Unie
  
  
• ''Quarantaine'' rondom Cuba

De spanning neemt toe...

Kennedy aan Chroesjtsjov:

• Haal de raketbases op Cuba weg onder toezicht VN

• Laat de Sovjet-schepen met raketonderdelen omkeren
  

Chroesjtsjov aan Kennedy:

• 1. "Akkoord, maar dan moeten de Amerikanen Cuba niet aanvallen."
  

• 2. "De Verenigde Staten moeten hun raketten uit Turkije en Italië weghalen.''
  Deze stonden gericht op de Sovjet Unie.
  

• de Amerikanen dachten dat het bestaan van deze raketten heel geheim was...
  

Chroesjtsjov gaat akkoord!

Kennedy en Chroesjtsjov in 1961, dus vóór de Cubacrisis, bij een ontmoeting in Wenen.

Gevolgen van de Cubacrisis

• Betere communicatie tussen de VS en de SU: directe telefoonverbinding (Hotline)
  
  
• Geen bovengrondse kernproeven 

• De Amerikanen halen ook hun raketten uit Turkije en Italië, maar spreken met Chroesjtsjov af dat hij dit niet bekend maakt.
  

• Chroesjtsjov zal, mede door zijn optreden, in 1964 als leider van de SU worden afgezet.
  Opvolger: Brezjnev 

Detente (1963-1979)

Detente

Ontspanning in de jaren '70 tussen de V.S. en de communistische wereld

Détente - Ontspanning tijdens de Koude Oorlog, Nixon en Brezhnev

De Ostpolitik

Willy Brandt 
1969-1974

“Als we dit doen, bedrijven we geen politiek van het afstand doen van rechten, maar een politiek van het verstand.” Willy Brandt

1972

Warschauer Kniefall 
Getto - monument 

Examenvraag (2024, TV2, vraag 25)

Twee gegevens:

1 In augustus 1970 tekende Brandt namens de BRD het

'Verdrag van Moskou' met de Sovjet-Unie. De landen beloofden hierin

zich in te zetten voor de detente.

2 In december 1970 tekende Brandt namens de BRD het

'Verdrag van Warschau' met Polen. Hierin werd de grens erkend

tussen Duitsland en Polen zoals die na de Tweede Wereldoorlog was

vastgelegd.

Brandt zei dat hij het Verdrag van Warschau nooit had kunnen sluiten als

hij niet eerst het Verdrag van Moskou had getekend.

2p Leg de redenering van Brandt uit.

Antwoord 

maximumscore 2

Uit het antwoord moet blijken dat Brandt zich ervan bewust was dat Polen

hoorde bij de invloedssfeer van de Sovjet-Unie, zodat alleen als de

Sovjet-Unie zich wilde inzetten voor ontspanning / alleen met toestemming

van de Sovjet-Unie de Poolse regering een verdrag met de BRD kon

sluiten over het erkennen van grenzen. 

Links terrorisme in BRD

• Rote Armee Fraktion (RAF) - jaren 70
•  Jongeren kritiek op: denazificatie en kapitalisme
• tientallen slachtoffers
• Baader-Meinhof-Gruppe berucht onderdeel RAF
• RAF steun van DDR, hoezo logisch?

Examenvraag (2022, TV2, vraag 21)

Gebruik bron 10.

Messerschmitt maakt na de Tweede Wereldoorlog een succesvolle doorstart in de BRD en specialiseert zich in de productie van betaalbare auto's en naaimachines. Aanvankelijk wordt hier positief op gereageerd, maar de doorstart van bedrijven als Messerschmitt draagt in de jaren

1970 bij aan de opkomst van links terrorisme in West-Duitsland.

3p Verklaar beide reacties door:

- zonder bron aan te geven bij welke economische ontwikkeling in de

BRD in de jaren na 1945 de doorstart past, en

- met bron te beredeneren waardoor de doorstart van bedrijven als Messerschmitt bijdraagt aan de opkomst van links terrorisme in de jaren 1970.

Antwoord 

maximumscore 3

Kern van een juist antwoord is:

• De succesvolle doorstart / de productie van goedkope auto's en naaimachines past bij het Wirtschaftswunder / bij de economische ontwikkeling dat de schade van de Tweede Wereldoorlog zo snel mogelijk wordt tegengegaan 1

• De doorstart van een bedrijf als Messerschmitt, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangenen uit concentratiekampen heeft ingezet / vliegtuigen heeft geproduceerd voor de nationaalsocialisten, leidt tot de kritiek dat de denazificatie beperkt is gebleven/niet is geslaagd (wat bijdraagt aan de opkomst van links terrorisme in de jaren 1970) 2

Opmerking

Alleen als het antwoord op de tweede deelvraag een combinatie is van een

juiste verwijzing naar de bron met een juiste uitleg over de kritiek op de

beperkte denazificatie, worden scorepunten toegekend. 

Ondertussen (en iets ervoor en iets erna) in de Sovjet-Unie... 

Michail Gorbatsjov
(1985-1991)

Perestrojka

hervorming

Glasnost

openheid

Perestrojka & Glasnost

• beperkte markteconomie
• particuliere bedrijven
• bestuur democratiseren
• vrijheid van meningsuiting

Breznjevdoctrine loslaten:

Warschaupact (SU) zal militair ingrijpen als landen afglijden naar het kapitalisme

Loslaten betekent bezuinigen op leger

Hongarije zet de grens 

met Oostenrijk open

mei 1989

Veel andere inwoners van Oost-Europese landen vluchten 

via Hongarije naar het westen.

Deze Oost-Europese leider begrijpt wél de ideeën van Glasnost en Perestrojka: hij wil zijn volk meer vrijheid geven.

Het Revolutiejaar 1989

De val van het communisme in Oost-Europa

Oktober 1989: 40 jaar DDR

• Grote demonstraties tegen de regering in Oost-Berlijn

• Gorbatsjov zegt dat de Sovjet-Unie niet meer zal helpen bij het neerslaan

• De druk op de Oost-Duitse regering neemt toe, 

• terwijl de wereldpers kijkt naar de situatie in Oost-Berlijn

Val van de Berlijnse Muur

9 november 1989

Duitse eenwording

• oktober 1990 
  
• DDR hief zichzelf op en sloot zich aan bij BRD
• Berlijn hoofdstad
• Helmut Kohl 

<img src="https://lh3.googleusercontent.com/proxy/3b-KkCyZvB1jrvp33-_uqnQTTYdhn7p4-UWbbvruvVAT81q44wGu4Up-sHx9rRM8ZKpBZZ5MdJWUGUEMYEeoapBdYHeIHYfRJhNr_2ikyw-j-Q=s0-d" alt="heloohaloo: 25 Het beste Kaart Europa 1980"/>

Ineenstorting 

van het Communisme in Oost-Europa

• 16 november 1989: communistische leider van Bulgarije wordt afgezet

• 28 november 1989: communistische partij van Tjecho-Slowakije staat haar macht af

• 25 december 1989: communistische leider Roemenië wordt terechtgesteld

• april 1990: vrije verkiezingen in delen van Joegoslavië

Einde van de Sovjet-Unie

25 december 1991

Duitsland na de hereniging --> problemen:

Relatie met buitenland: 

• In ruil voor Franse steun voor de hereniging en de uitbreiding van de Europese Unie met landen uit het voormalige Oostblok accepteerde Bondskanselier Kohl de invoering van de euro. Het verenigde Duitsland integreerde snel in Europa, waarin het steeds meer een leidende rol op zich nam.

Binnenlandse problematiek:

• Op binnenlands gebied worstelde het nieuwe Duitsland met de integratie van de

 voormalige DDR. Naast de hereniging vormde ook immigratie een uitdaging voor de Duitse democratie. 

Examenvraag (2017, TV1, vraag 28)

In de geschiedschrijving over de Koude Oorlog zijn er na 1991 veel nieuwe inzichten ontstaan.

2p Leg uit waardoor deze inzichten na 1991 mogelijk werden. 

Antwoord 

maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

In 1991 kwam er een eind aan het communistische bewind in de

Sovjet-Unie. Bronnen die voor die tijd in geheime archieven (in Oost en West) werden bewaard, werden (in het vrijere politieke klimaat) geleidelijk openbaar gemaakt (waardoor nieuwe inzichten konden ontstaan).

of

In 1991 kwam de Koude Oorlog ten einde. Beide partijen in het conflict

werden hierdoor minder beperkt door de ideologische oogkleppen van de

Koude Oorlog (waardoor nieuwe inzichten konden ontstaan).