3gt BLOK 6 TAALVERZORGING SPELLING (1)

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

3gt blok 6 Taalverzorging (1)

Trema en koppelteken

Trema en Koppelteken

trema:  poëzie, beïnvloeden

koppelteken: familie-uitje, auto-expert

Koppelteken  ( - )

Een koppelteken is een liggend streepje. We noemen dit ook wel het minstreepje. 

Soms komen samengestelde woorden die eindigen en beginnen met klinkers. Door de samenstelling kunnen de 2 klinkers een nieuwe klank vormen. 

Wanneer die nieuwe klank zorgen voor een verkeerde uitspraak, noemen we dit een 'klinkerbotsing'. In al die gevallen schrijven we een koppelteken tussen die 2 klinkers. 

voorbeelden

familie + uitje --> familiEUtje

De EU-klank is een verkeerde klankuitspraak voor dit woord.

DUS: familie-uitje. 

We vertellen de lezer hiermee om eerst het 1e woordje te lezen én daarna pas het 2e woordje te lezen

meer voorbeelden

auto-expert

na-apen

geen voorbeelden

knieoperatie --> want de EO-klank is niets

pizzaoven --> want de AO-klank is niets

Trema

We hebben ook woorden die geen samenstellingen zijn. Daarin kunnen 2 klinkers naat elkaar ook voor verwarrende uitspraken zorgen, als ze bij verschillende lettergrepen horen. 

Dan gebruik je een trema. 

voorbeelden

poëzie

zeeën

geëxperimenteerd

beëindigen

Doe je dit niet....dan...

poëzie --> poe-zie

zeeën --> zeen 

geëxperimenteerd --> geex-per-i-men-teerd

beëindigen --> bee-in-di-gen

ZIE JE DE FOUTE KLANKUITSPRAKEN?

Samengevat: De regel

WEL samengesteld woord: koppelteken bij de klinkers die anders een verkeerde klankuitspraak kunnen creëren. 

GEEN samengesteld woord: trema bij de klinkers die anders een verkeerde klankuitspraak kunnen creëren. 

Wat is een trema?

1. Een streepje op een letter
2. Twee puntjes op een letter
3. Een komma na een letter

Wat is een trema?

1. het streepje op bijv. de é
2. het dakje op bijv. de ê
3. de puntjes op bijv. de ë
4. het kringeltje onder ç

Trema of niet?

1. evangeliën
2. evangelieën

Trema of niet?

1. gekopïeerd
2. gekopieerd

Trema?
poeziealbum

1. ja
2. nee

Trema?
tatoeage

1. Ja, op de e
2. Ja, op de a
3. Nee, er is geen uitspraakprobleem
4. Nee, dit is een samenstelling en er hoort dus een koppelteken tussen tatoe en age te staan.

Trema?
industriele

1. Ja
2. Nee

Trema of niet?

1. financien
2. financiën

Trema?

zeeegel

1. Ja, op de tweede e
2. Ja, op de derde e
3. Nee, er is geen uitspraakprobleem.
4. Nee, dit is een samenstelling en er hoort dus een koppelteken tussen zee en egel te staan.

Trema?
fotoalbum

1. Ja
2. Nee

Over het trema: Ik gebruik deze NIET bij

1. Samenstellingen (twee woorden met een eigen betekenis, aan elkaar geplakt)
2. Afleidingen (meervouden, toevoegingen die op zichzelf geen betekenis hebben)

Trema
Wanneer gebruik je een trema?

1. Als binnen een woord klinkers botsen
2. Gewoon omdat het leuk staat.
3. als het een samenstelling is
4. als je denkt dat het moet, er is geen regel voor

wel of geen koppelteken

1. auto onderdelen
2. auto-onderdelen

wel of geen koppelteken

1. cameraopstelling
2. camera-opstelling

wel of geen koppelteken?

1. politieauto
2. politie-auto
3. politie auto

Einde oefeningen

koppelteken

trema