5. Boeddhisme

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Boeddhisme 

Het boeddhisme is een levensbeschouwelijke en religieuze[1] stroming die volgens de overlevering werd gesticht door Gautama Boeddha, de "historische Boeddha", die volgens de overlevering in de 6e en 5e eeuw v.Chr. in het noorden van India leefde. Boeddhisme ontstond uit lokale religieuze tradities, en in interactie met ritualistische en ascetische stromingen binnen het Brahmanisme, een van de voorlopers van het huidige hindoeïsme. Boeddhisten geloven dat men bevrijd kan worden uit de cirkel van wedergeboortes door het volgen van de door de Boeddha onderwezen "middenweg". De belangrijkste aspecten van deze middenweg zijn het uitbannen van alle materiële verlangens, het zich ethisch gedragen, en het ontwikkelen van de geest

Na deze les...

• kun je omschrijven wat het Boeddhisme is.
• weet je welke  verschillende stromingen er zijn.
• kun je uitleggen wie Boeddha was.
• kun je de volgende begrippen omschrijven: 

de vier edele waarheden, nirwana, het achtvoudige pad.

Siddharta Gautama

• India / Nepal, 560 v. Chr.
• prins, later monnik
• op zoek naar de reden van verdriet
• boom, verlichting, boeddha

Koningin Maya, van het volk der Sakhya's, was zwanger. Wijze mannen bezochten haar en vertelden haar dat ze zwanger was van een goddelijke zoon, die of een groot heerser, of een grote geestelijke leraar, een asceet, zou worden. Maya stierf een week na de geboorte van die zoon, Siddhartha Gautama, in het kraambed. Haar echtgenoot, koning Suddhodhana, was vastbesloten dat zijn zoon hem ooit zou opvolgen, en geen asceet zou worden. Daarom voedde hij de jonge prins op in de beschermde omgeving van het koninklijk paleis, en zag hij erop toe dat hij niet met de buitenwereld in contact kwam. Siddhartha leidde zodoende weliswaar een leven van luxe en plezier, maar hij was niet gelukkig.

Hij trouwde met zijn nicht, en werd vader van een zoon. Op een dag verliet Siddhartha het paleis om een tochtje te gaan maken. Tijdens dat uitstapje zag hij vier mannen: een oude man, een zieke man, een dode man en een asceet, die zelf niets bezat, maar leefde van voedsel en geld dat hem geschonken werd. Niettemin zag hij er gelukkig uit. Siddhartha zag plotseling dat niets in het leven bestendig is, en besloot het voorbeeld van de asceet te volgen. Hij vertrok diezelfde avond nog uit het paleis, om de verlossing uit het lijden en de kringloop van het bestaan te vinden.

Hij sloot zich aan bij vijf asceten die zich in de wildernis hadden afgezonderd. Ze volgden een strenge ascese, in de hoop zo de verlossing uit het lijden te bereiken. Siddharta volgde hun voorbeeld, en gaf zich over aan de extreemste vormen van ascese. Zes jaar later, toen hij bijna doodging van de honger, zag hij in dat dit niet de juiste manier was om de verlossing te bereiken. Hij trok daarom verder, en nam voedsel aan om weer op krachten te komen. Hij herinnerde zich hoe hij als kind in een staat van samadhi was geraakt toen hij een keer naar het ploegen van zijn vader had zitten kijken. Toen hij weer op krachten was besloot hij onder een boom te mediteren, en er niet onder vandaan te komen voordat hij de verlossing had bereikt. Op de negenenveertigste dag kreeg hij inzicht in zijn vorige levens, en zekerheid over de oorzaken van het lijden van de mens en hoe dat lijden kan worden weggenomen. Hierdoor was hij een ontwaakt persoon, de Boeddha.

De rest van zijn leven trok hij door India, onderwijzend wat hij had geleerd. Zijn eerste volgelingen waren de vijf asceten.[6] Ook zijn familie nam zijn leer aan, en zijn tante werd de eerste boeddhistische non.

Op tachtigjarige leeftijd wist hij dat hij zou sterven. Ook zou hij niet opnieuw worden geboren, zelfs niet in de hemel, omdat hij nu verlicht was en nu voor altijd in het pari-nibbana opging. Toen men hem vroeg wie hem op moest volgen, vertelde hij dat er geen opvolger moest komen, maar dat zijn lessen bewaard moeten blijven.

Het leven van Boeddha

• Stichter
  
• Siddharta Gautama (450-370 v. Chr.)
  
• Groeit op in weelde als prins
• Meditatie en verlichting onder Bodhiboom
  
• Trekt rond om leer te verkondigen
  
• Wordt 80 jaar
  

Wat was de naam van de Boeddha?

1. Siddharta
2. Joris
3. Avalokiteshvara
4. Arjuna

'Boeddha' is een eretitel. Wat betekent deze titel?

1. De barmhartige
2. De goddelijke
3. De almachtige
4. De verlichtte

4 Edele waarheden 

1. Het leven is lijden
   
2. Het lijden ontstaat door verlangen
   
3. Het opgeven van verlangens stopt het lijden
   
4. Het achtvoudige pad maakt vrij 

        van verlangens

De begrippen 'lijden' en 'verlangen' hebben in het westen een concrete betekenis. Bij lijden denken we aan zaken als ziekte, verlies, wanhoop. Met verlangen bedoelen we over het algemeen het verlangen naar concrete zaken, zoals een groter huis, veel geld of macht en aanzien. In het boeddhisme hebben deze begrippen een bredere en subtielere betekenis. Lijden, dukkha, betekent dat het leven onvolmaakt is. Het is alsof je de hele tijd met een steentje in je schoen loopt, en dat steentje wil maar niet verdwijnen. Dit leidt tot tanha, dorst, het verlangen dat de zaken anders zijn dan ze zijn: "Als ik nou een groter huis / een betere baan / een leukere partner / rustigere kinderen / liefdevollere ouders had, dan zou het leven volmaakt zijn

Wat is de eerste van de vier waarheden?

1. Ik denk, dus ik besta
2. Gij zult niet doden
3. Het leven is lijden
4. May the force be with you

Wat was volgens Boeddha de oorzaak van het lijden?

1. Een straf van de goden
2. Verlangen en begeerte
3. Pech
4. Imperfectie van de wereld

Reïncarnatie

• Wedergeboorte op basis van karma
  
• Wet van oorzaak en gevolg: wie je nu bent is gisteren bepaald
  
• Zoals het licht van een kaars
  
• Begeerte en onwetendheid
  

Achtvoudige pad

• Het juiste inzicht
  
• Het juiste besluit
  
• Het juiste spreken
  
• Het juiste handelen
  
• Het juiste levensonderhoud
  
• De juiste inspanning
  
• De juiste aandacht
  
• De juiste concentratie
  

Het achtvoudige pad wordt vaak ook kort omschreven als prajna (inzicht, wijsheid), sila (moraliteit, ethisch goed gedrag), en samadhi (meditatie). Het achtvoudige pad wordt gezien als een pad naar de verlichting, maar veroorzaakt niet de verlichting, net zoals een pad naar de berg kan leiden, maar deze berg niet veroorzaakt.

De leer van de middenweg benadrukt het vermijden van de twee extremen van 'het nastreven van sensueel geluk in sensueel plezier' en 'het nastreven van zelfkwelling of zelfkastijding'. Deze twee extremen zijn volgens de leer van de middenweg onvoordelig en leiden niet tot inzicht, nirvana en de verlossing uit de kringloop van wedergeboorte. De middenweg bestaat uit het achtvoudige pad, en heeft betrekking op de vier nobele waarheden. Wie de middenweg tot het einde volgt, bereikt het nirwana.

Verlossing uit de kringloop van wedergeboorte ontstaat door inzicht in de werking van oorzaak en gevolg, in het ontstaan van gehechtheden, en in de beheersing van de geest waardoor er geen gehechtheden en karma kunnen ontstaan. Door beheersing van de geest gaat men nirvana binnen, de staat van uitdoving. Of nirvana eeuwig en dus de fundamentele werkelijkheid vormt, of dat hier geen uitspraken over kunnen worden gedaan, is een nog steeds voortdurend punt van debat tussen de Yogacara en de Madhyamaka.

Gautama de Boeddha nodigde iedere leerling uit om zelf de acht paden vorm te geven, en dit niet als acht regels te zien: "neem niets aan voor het zelf onderzocht te hebben".[9] Hiermee is het Boeddhisme een van de weinige niet dogmatische filosofieën. Het zelf onderzoeken van de individuele acht paden is het sterkst aanwezig in de Zen. Het zelf ontdekken van het achtvoudige pad wordt in deze stromingen compromisloosheid genoemd.

  Verlossing 

• Nirwana
  
• Uitgedoofd zijn
  
• Volmaakte innerlijke vrede
  
• Je leven veranderd niet, alleen 

       hoe jij er tegenaan kijkt

Karma (Pali: kamma) betekent dat alle handelingen een gevolg hebben: 'goede' acties hebben positieve gevolgen zoals geluk, en 'slechte' acties hebben slechte gevolgen. De gevolgen kunnen zich ook in een volgend leven manifesteren. Karma wordt vooral bepaald door de intentie die de actie motiveert. Door de motivatie te controleren kan men dus de eigen toekomst bepalen, en de verlossing uit de kringloop van wedergeboorte bewerkstelligen.

Het boeddhisme gaat uit van wedergeboorte. Het is een fundamenteel boeddhistisch concept, direct verbonden met karma, omdat de wereld waarin men herboren wordt, alles te maken heeft met de acties (karma) uit het verleden.

Wat is een ander woord voor de Verlichting?

1. De Hemel
2. Het Nirwana
3. Het Walhalla
4. Het Paradijs

Stromingen

• Theravada
• Mahayana
• Tibetaans

In India splitste het boeddhisme zich al snel in achttien scholen.[19][20] Van deze oudste scholen is alleen het Theravada-boeddhisme overgebleven, dat zich verspreid heeft in Sri Lanka, Thailand en Birma (het huidige Myanmar). Het Theravada-boeddhisme heeft zich hier in de 19e eeuw vernieuwd, onder invloed van het westerse kolonialisme.

Tussen 150 BCE en 100 CE ontstond het Mahayana-boeddhisme, dat de boeddhistische leerstellingen verder ontwikkelde in nieuwe geschriften. Het Mahayana, dat grote voertuig betekent, noemde de oudste stromingen denigrerend Hinayana, het kleine voertuig. Het Mahayana heeft zich onder andere in Tibet, China en Japan verspreid. Door vermenging en vernieuwingen ontstonden hier nieuwe scholen.

In het westen heeft het boeddhisme sinds de 19e eeuw langzaam maar zeker ingang gevonden. Naast de traditionele scholen ontwikkelt zich een eigen vorm van boeddhisme waarin de traditionele leerstellingen en meditatie-methodes vermengd worden met westerse psychologie

Theravada en volksboeddhisme

• de weg der ouden ('Het kleine voertuig')
• op eigen kracht, voor jezelf nirwana bereiken
• volksboeddhisme, karma
• bhikku's, bedelmonniken (bhikkuni)

• goden en kosmos doen er niet toe

• 'het grote voertuig '
  
• zet zich af tegen Theravada
  

• meer aandacht aan helpen van medemens
  

• verkondingen inzichten Boeddha, ook buiten kloosters

• sunyata  leegte > openheid, vrijheid gericht op accepteren verandering en loslaten dat eigen 'ik' vaststaat

• boeddhanatuur > iedere bestaansvorm (mensen, dieren, planten) heeft een boeddhanatuur en de mogelijkheid om nirwana te bereiken

Mahayana

Tibetaans boeddhisme

• Vajrayana 'het diamanten voertuig'
• veel verschillende methoden om nirwana te bereiken
• menselijke behoeften niet onderdrukken, maar omzetten naar positieve energie

woede >> mededogen (liefde)

• meditatie en kunst >> mantra en mandala
• mantra heilige teksten die worden gereciteerd
• mandala bijna magische cirkels die de heelheid van de kosmos symboliseren

• Dalai Lama > geestelijk leider

Hoe zat het ook alweer?

Theravada

Mahayana

Tibetaans

zelf nirwana bereiken

weinig mensen krijgen nirwana

meerdere boeddha's

anderen helpen

veel manieren om nirwana te bereiken

positieve energie

Welke plaatjes passen waar?

Theravada

Mahayana

Tibetaans