Les 1: Cultuur van de kerk - Middeleeuwen en Christendom

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Les 1 Cultuur v.d. kerk: Middeleeuwen (± 500 - 1500) 

& christendom voor dummies

P2: Cultuur van de kerk (H2)

Hoe ziet periode 2 eruit? 'Gewone' lessen en:

Presentaties​

• Iedere week presenteren 2/3 groepjes in ca. 5 min. een kunstwerk uit de lijst (telt mee bij bonuspunten toets 2)
• Opdracht + lijst met kunstwerken in Teams.​
  
• Inschrijven voor een onderwerp via Teams.​
  
• Presentatie inleveren via Teams.
  

P2: Cultuur van de kerk (H2)

Deze les:

Deel 1: introductie Middeleeuwen

Deel 2: christendom voor dummies quiz

Werken aan presentatieopdracht

Middeleeuwen

De Middeleeuwen: waarom deze naam?

• Humanisten in de renaissance zagen de periode van de middeleeuwen als een ‘donkere’ tijd die tussen twee hoogtijperiodes inzat (klassieke oudheid & renaissance).​
  

• Men dacht dat in de ME de maatschappij (bv. wetenschap/cultuur etc.) stilstond. 
  

• Negatieve kijk op de maatschappij van de middeleeuwen (nog steeds!). ​
  

Van Romeinse rijk naar Middeleeuwen

• Romeinse rijk wordt aangevallen en valt in 395 uiteen in west en oost (oost: Byzantijnse rijk)
• West-Romeinse rijk valt steeds meer uit elkaar: chaos in West-Europa
• Eind 4e eeuw: christendom staatsgodsdienst
• Christelijke keizers aan de macht, later meer macht bij adel
  


• De kerk wordt in de ME oppermachtig
• het leven van de gewone mens staat in dienst van God
• Feodaal stelsel / hofstelsel (leenheren, horigen) (zie evt. uitlegfilmpje bij verdiepingsstof onderaan deze les)

De verspreiding van het christendom

De verspreiding van het christendom 

Vroege Middeleeuwen 

(500 - 1000):

standenmaatschappij

• Geestelijken (monniken, nonnen, bisschop) konden lezen/schrijven

• Adel (koningen, ridders, hertogen e.d.) lenen land van de keizer en mogen over dat land rechtspreken

• Boeren (horigen) doen het werk en leveren soldaten. Zoeken bescherming bij adel, krijgen die in ommuurde vestingen. 

Vroege Middeleeuwen 

(500 - 1000):

standenmaatschappij

Europa is dunbevolkt.​ Kloosters en burchten (woongemeenschappen) zijn zelfvoorzienend. Weinig onderling contact.

• Geestelijken (monniken, nonnen, bisschop) konden lezen/schrijven

• Adel (koningen, ridders, hertogen e.d.) lenen land van de keizer en mogen over dat land rechtspreken

• Boeren (horigen) doen het werk en leveren soldaten. Zoeken bescherming bij adel, krijgen die in ommuurde vestingen. 

Late Middeleeuwen

(1000-1500)

• Het leven wordt veiliger
• Bevolking groeit

• Verbeteringen in landbouw (drieslagstelsel, ploeg): meer oogst = meer handel
• Geld komt terug
• Steden ontstaan

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Steden & handel

• Oogst-overschotten worden verkocht op markten: op kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van kasteel of klooster

• Hier ontstaan geleidelijk aan steden

• Nieuwe stand (gelijk aan boeren): burgers (vaak ambachtslieden)

Standen late ME

Ook de stedelijke samenleving ging uit drie groepen bestaan:

•  het patriciaat: een kleine bovenlaag van rijke kooplieden en regenten
  
• een middengroep van ambachtslieden, die veelal lid waren van een gilde
  
• een laag van ongeschoolde arbeiders en paupers: in veel steden meer dan de helft van de bevolking.

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

De kerk

• Kerk begint een handeltje in zonden afkopen: 'aflaten'. 
• De kerk (met paus als eindbaas) wordt schatrijk en oppermachtig 

• Houdt haar volgers klein: 'memento mori' (gedenk te sterven)

Deel 2 van deze les

Christendom voor dummies.

 

Doe de quiz! 

Is jouw Bijbelkennis helemaal top? Ga dan vast beginnen aan je presentatieopdracht (Teams - opdrachten).

Mijn kennis over het christelijke geloof is:

fenomenaal

ok

ik weet wat kerst is, maar verder...?

iets met Jezus?

eeh..

Het christendom is een...

1. Monotheïstische godsdienst
2. Polytheïstische godsdienst
3. Geen van beide

Wie verraadde Christus aan de Romeinen?

1. Judas
2. Johannes
3. Jozef
4. Judea

Wat wordt hier afgebeeld?

1. Het laatste oordeel
2. De annunciatie
3. Het laatste avondmaal
4. De hof van Gethsemane

De heilige drie-eenheid is

1. Vader, moeder, zoon
2. De drie koningen
3. Vader, zoon, heilige geest
4. Vader, moeder, heilige geest

Wat vieren we met Pasen?

Wat wordt hier afgebeeld?

1. De hof van Gethsemane
2. De annunciatie
3. Het laatste oordeel
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

Wat heeft Jezus' dood met Adam en Eva te maken?

Jezus komt voor in:

1. het Oude Testament
2. het Nieuwe Testament
3. allebei
4. geen van beide

Hoort bij het paasverhaal uit de Bijbel

Hoort niet bij het paasverhaal uit de Bijbel

Wat vieren we met Pinksteren?

Na deze quiz:
mijn kennis over het christelijke geloof blijkt:

fenomenaal

ok

ik weet wat Kerst en Pasen is, maar verder...?

iets met Jezus!

eeh...

Heilsgeschiedenis (de geschiedenis van de mens en zijn zonden volgens de Bijbel)

De schepping van de mens: 

Heilsgeschiedenis 

Zondeval: goed en kwaad. Adam en Eva in het Paradijs.

Heilsgeschiedenis

Veel voorkomend in de Christelijke kunst:

Jezus':

• geboorte 
• annunciatie
  
• leven
  
• sterven 
  
• wederopstanding 
  

Heilsgeschiedenis

Veel voorkomend in de Christelijke kunst:

Jezus':

• geboorte (+ annunciatie)
  
• leven
  
• sterven 
  
• wederopstanding 

                                                                                                            fresco: Giotto di Bondone 

Heilsgeschiedenis

Veel voorkomend in de Christelijke 

kunst: Jezus':

• geboorte (+ annunciatie)
  
• leven (bv. wonderen)
  
• sterven 
  
• wederopstanding 
  

Heilsgeschiedenis

Veel voorkomend in de Christelijke kunst:

Jezus':

• geboorte (+ annunciatie)
  
• leven
  
• sterven (lijdensweg + kruisiging)
  
• wederopstanding            
  

Heilsgeschiedenis

Veel voorkomend in de Christelijke kunst:

Jezus':

• geboorte (+ annunciatie)
  
• leven
  
• sterven 
  
• wederopstanding
  

- Emmausgangers / Maria Magdalena 

brengt het nieuws aan de apostelen --> Pinksteren               

Religieuze volkscultuur

Gewone gelovigen een reden geven om te gehoorzamen en het geloof minder abstract / ongrijpbaar te maken door: pelgrimage langs relikwieën

-> cultuur en geloof worden verspreid (goed voor de economie!)

Naast God en Jezus Christus worden ook heiligen (vak martelaren vereerd. Maria = het belangrijkst.

Zoek een afbeelding van een relikwie,
Wat is het en van wie? Waar is het te vinden?

Verdiepingsstof

• overzicht christelijke feestdagen: https://weetwatjeviert.nl/alle-feestdagen/?page=2&json=0 
  
• katholiek 'woordenboek': https://kro-ncrv.nl/katholiek/encyclopedie
• Youtubekanaal met uitgebreide info: https://www.youtube.com/@BerloKunstAlgemeen
• Welkom in de Middeleeuwen: korte filmpjes: https://youtu.be/q-IDgwihJ_Q?si=uUsW4MHtZorhueNT 

Hierna:

• filmpje spoedcursus christendom
  
• filmpje hofstelsel / feodaal stelsel
• filmpje heilsgeschiedenis (geschiedenis van de mens volgens de Bijbel)