Samenvatting hoofdstuk 4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Samenvatting hoofdstuk 4

Paragraaf 1

De standenmaatschappij

Eerste stand

Geestelijkheid

Tweede stand

Adel

Derde stand

De rest (handelaren, boeren, arbeiders)

De bevolking was verdeeld in standen (met name in Frankrijk)

De verlichting

In de wetenschappelijke revolutie gingen mensen logisch denken.

Op die manier konden ze ook naar de samenleving kijken

Mensen zeiden dat je met rationeel denken alles kon verklaren

Deze manier van denken noemen we de verlichting

Met het verstand (de rede)

Link naar opdracht verlichting: http://www.sjlgs.nl/havo/files/Groepsopdracht-denkbeelden-verlichting.pdf

Wat werd er anders

Kritiek op de standenmaatschappij

Volgens verlichte denkers waren alle mensen van nature gelijk!

Daarom moesten er mensenrechten komen          en  een rechtsstaat.

Rechten die voor alle mensen golden, zoals vrijheid van godsdienst en meningsuiting

Staat waarin iedereen zich aan de wet moet houden

1. John Locke

Een koning krijgt zijn macht niet van god, maar van het volk

Als de koning zijn macht misbruikt mag het volk hem afzetten.

2. Montesquieu

"Absolutisme leidt tot onderdrukking",

Het gezag moet gescheiden zijn over drie machten:

- Wetgevende macht  (regering)

- Uitvoerende macht   (politie)

- Rechterlijke macht    (rechters)

Samenvatting hoofdstuk 4

Paragraaf 2

Kolonies

Engelsen stichtten dertien kolonies aan de Noord-Amerikaanse oostkust > deel van Britse rijk.

In de kolonies woonden mensen met Europese en Afrikaanse achtergronden.

Onvrede in de Britse kolonies

Engelse koning baas over Amerika.

Meeste inwoners waren geboren in Amerika;
Kolonisten (Amerikanen) wilden meer zelf beslissen. 

De aanleiding: Boston Tea Party

1773: Britse parlement nam de Tea Act aan. Belasting op thee.

• Amerikanen: 'zoveelste voorbeeld van de Britse bemoeizucht'
• Ze vonden dat er niet naar hen geluisterd werd, maar betalen moesten ze wel...

Geen belasting zonder vertegenwoordiging

1763: Britse regering had geld nodig > meer belasting heffen.
 

• Kolonisten kwam in opstand tegen de Engelsen;
  

• Geen extra belasting, zonder vertegenwoordiging in het  Engelse parlement! "No taxation without representation"

Gevolg van Boston Tea Party

• De Amerikanen werden gestraft voor het protesteren en het in het water gooien van thee. 
  

• Haven van Boston werd gesloten en Amerikanen gaan samenwerken tegen de 'Tirannen aan de Theems'.
  
• Continentaal Congres wordt opgericht.

De Amerikaanse Revolutie begint

In 1774 vormden de kolonies het Congres
om zich samen te verzetten tegen het Britse rijk.

No taxation without representation

Onafhankelijkheidsoorlog

Het Congres vormde een leger onder leiding van
George Washington om te vechten tegen de Britten.

In 1776 riep het Congres de onafhankelijkheid van
de 'Verenigde Staten van Amerika' (VS) uit

In 1783 werd de VS officieel erkend als onafhankelijk.

Onafhankelijkheidsverklaring

Geschreven door verlicht denker Thomas Jefferson.

Alle mensen gelijk geschapen.
Iedereen heeft recht op leven, vrijheid en geluk.

De regering moet deze rechten beschermen.

Anders mag het volk de regering afzetten.

Het bestuur van de Verenigde Staten

De VS kregen in 1787 de eerste grondwet in de wereldgeschiedenis.

De VS werden een verbond van staten (federatie).

De VS werden een democratie.

Samenvatting hoofdstuk 4

Paragraaf 3

De verlichting in Frankrijk

De ideeën van de verlichting worden door Frankrijk verspreid.

Vanuit samenleving kritiek op:

• De standensamenleving
  
• Het absolutisme
  
• De kerk en de adel
  
  

Economische crisis in Frankrijk

Lodewijk XVI zit in de financiële problemen:

• Er wordt veel oorlog gevoerd (o.a. Amerikaanse revolutie)
• Het belastingstelsel werkt niet (corruptie)
• De prijzen van voedsel zijn enorm hoog

Lodewijk XVI roept de Staten-Generaal bij elkaar

Máár er wordt per stand gestemd

De derde stand roept de Nationale Vergadering uit

De eed op de kaatsbaan 1789

We gaan niet uit elkaar tot we een grondwet hebben!

Golf van geweld

Lodewijk XVI dreigt de Nationale Vergadering uiteen te slaan:

• Dit zorgt voor gewelddadige protesten
• Boze burgers in Parijs weten wapens te bemachtigen
• Zij bestormen op 14 juli 1789 de Bastille
  
  
• Het gebouw stond symbool voor het absolutimse in Frankrijk
• Ook slaat het geweld over naar het platteland
  

Bastille

Dit is een gevangenis met véél politieke gevangen.

Veranderingen

De Nationale Vergadering verandert een hoop in Frankrijk:

• De privileges van de 1e en 2e stand worden afgeschaft.
• Bezit van de kerk wordt afgepakt.
  
  
• Frankrijk wordt constitutionele monarchie.
• Mannen met veel geld kiezen leden parlement.
   
   
  

De verklaring van de rechten van de mens en burger werd uitgeroepen

 Hierin staat dat:

- Iedereen van nature gelijk is

 -Vrijheid van godsdienst

 -Vrijheid van meningsuiting

Onder Maximilien Robespierre:
16.594 officiele executies

De terreur: Robespierre voert een schrikbewind 1793

Staatsgreep van Napoleon

november 1799

• Generaal Napoleon Bonaparte heeft de Franse Republiek al eerder gered: in 1795, toen aanhangers van de overleden koning de macht wilden grijpen.
• Hij is klaar met de zwakke Directoire en zet hen af. 
• Napoleon benoemt zichzelf tot consul. Net zoals de Romeinen dat ooit deden.

Napoleon wordt dictator

1799-1804

• Hoewel de Franse Revolutie hem de kans heeft gegeven hoger op te komen, heeft Napoleon niet zoveel met de idealen van de Revolutie.
• Hij schakelt tegenstanders uit en wordt langzaamaan dictator van Frankrijk.
• Het volk heeft, door zijn overwinningen, alle vertrouwen in Napoleon.

Napoleon kroont zichzelf keizer

1804

• Nu Napoleon de absolute baas is in grote delen van Europa, kroont hij zichzelf tot keizer.

• Na 15 jaar revolutie lijkt Frankrijk terug bij af: er is weer één man de baas.
  

Tocht naar Rusland

juni 1812

• Napoleon had gehoopt dat Rusland een bondgenoot zou zijn. 
• Dat valt tegen en Napoleon kan maar één ding doen: Rusland aanvallen.
• Hij verovert Moskou, maar de stad wordt door de Russen zelf in brand gestoken. Napoleon is verbijsterd...

Verbannen naar Elba

1814

• Napoleon wordt in 1814 afgezet en verbannen naar het eiland Elba, maar hij weet te ontsnappen en Parijs te bereiken.
• De Fransen juichen hem toe als hij langsrijdt: Napoleon wordt opnieuw keizer

Slag bij Waterloo

1815

• Napoleon is nog 100 dagen keizer, daarna wordt hij verslagen door o.a. Engeland, Pruisen en de Nederlanden in de Slag bij Waterloo (B).
• Napoleon wordt opnieuw verbannen. Nu voorgoed.
• De rest van zijn leven zal hij doorbrengen op St. Helena (Atlantische Oceaan)

Napoleon sterft

1821

Napoleon sterft op 5 mei 1821 op 51-jarige leeftijd aan maagkanker. 

Zijn lichaam werd naar Parijs gebracht, waar zijn praalgraf 

tegenwoordig nog steeds te vinden is.

In Nederland is er dan weer een Oranje aan de macht: Koning Willem I

Veranderingen onder Napoleon

Beïnvloed door de verlichting:

• Burgerlijk recht (wetten die de burger beschermen van de overheid)
   Dus: gelijkheid voor de wet
• Scheiding van de kerk en staat; wetten zijn niet meer gebaseerd op geloof.
• Invoering dienstplicht
  

Franse revolutie, of toch niet?

Frankrijk komt in opstand om een absolute koning weg te krijgen,
dit lukt...

Máár: Frankrijk eindigt met een nieuwe alleenheerser

Géén democratie / scheiding der machten

Franse revolutie?

Er is echter veel gewonnen met de revolutie:
      - code civil
      - godsdiensttolerantie
      - gelijkheid voor de wet
      - centralisatie van: bank / rechtspraak / belastingen
      - afschaffing van de standenmaatschappij

https://schooltv.nl/video-item/de-invloed-van-napoleon-overblijfselen-uit-de-franse-tijd

Samenvatting hoofdstuk 4

Paragraaf 5

De afschaffing
van de slavernij

Slavernij

Europeanen voelden zich superieur + expansiedrift

• Racisme speelde rol bij de Trans-Atlantische Slavenhandel
• Europeanen vonden zichzelf "beter ontwikkeld". 
• Namen zelf de leiding in de nieuwe koloniën.
  

Abolitionisme

Veranderde kijk op slavernij in 18e eeuw:

• Verlichting en christendom spelen belangrijke rol
• Mensen zijn van nature gelijk
• De abolitionisten willen de slavernij afschaffen (to abolish)
• De ideeën verspreiden zich door protesten / pamfletten
  

Abolitionisme

Wie schafte het als eerste af, wie later?

1. Groot-Brittannië: 1833

2. Frankrijk: 1848
3. Nederland: 1863
4. Verenigde Staten: 1865

Je hoeft de jaartallen niet te onthouden, volgorde wel

 
       Proeftoets