Jagers en boeren les 2 - Hunebedden

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 6,7

Wat weten jullie nog van de vorige les over Jager en de boeren?

Leerdoelen van vandaag

1. Aan het einde van de les weten de leerlingen hoe oud hunebedden ongeveer zijn.
   
2. Aan het einde van de les weten de leerlingen wat hunebedden zijn en door wie ze gemaakt zijn.
   
3. Aan het einde van de les weten de leerlingen dat de Hunebedbouwers tot de eerste boeren van Nederland behoorden en hoe ze leefden.
   
4. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen in eigen woorden uitleggen hoe we denken dat de hunebedden gemaakt zijn.

Wat weet je over hunnebedden?

Hunebedden

 Hunebedden zijn gemaakt van op elkaar gestapelde stenen. Deze stenen zijn heel groot en zwaar. In de provincies Drenthe en Groningen staan meer dan vijftig van die hunebedden. Ze zijn gebouwd door boeren die hier heel lang geleden woonden.

Klik op de oogjes om meer te weten te komen. 

Wat zijn hunebedden?

In Drenthe en Groningen staan de oudste gebouwen van Nederland: hunebedden. Een hunebed is een stenen begraafplaats. Ze zijn meer dan 5000 jaar oud! Archeologen hebben veel opgravingen gedaan bij hunebedden. Daardoor zijn we steeds meer te weten gekomen over hunebedden.

Hoe werden hunebedden gebouwd?

Hoe de hunebedbouwers de stenen van de grond kregen en zelfs stapelden weten we niet precies. Machines waren er nog niet en de grootste stenen wegen wel 20.000 kilo!

Jagers en verzamelaars

Heel vroeger, nog voor de tijd van de hunebedbouwers, leefden de mensen niet op één vaste plek. Ze trokken rond op zoek naar voedsel en jaagden op dieren. Ze woonden in tenten, want die kun je makkelijk afbreken en meenemen. Omdat deze mensen leefden van de jacht en het verzamelen van voedsel, noemen we ze 'jagers en verzamelaars'.

De hunebedbouwers waren een van de eerste groepen mensen die wel een vaste plek kozen om te wonen. Ze woonden bij elkaar in kleine dorpjes. Hun huizen maakten ze van hout, leem en stro. Rondom hun huis verbouwden ze erwten, linzen en graan. Ze aten ook vlees. En de geiten zorgden voor de melk. Als er een belangrijk iemand uit het dorp overleed, werd hij vlakbij het dorp begraven: in een hunebed!

Hunebedden te koop

Er zijn nu in Nederland nog iets meer dan vijftig hunebedden. Niet één hunebed is helemaal compleet. Op de plaat kun je zien hoe een hunebed er eigenlijk uitzag: bedekt met aarde en gras.

Bij alle hunebedden zijn wel één of meer stenen weggehaald. En er zijn zelfs nog veel meer hunebedden geweest. Die zijn intussen allemaal afgebroken. In de negentiende eeuw hebben mensen de stenen van hunebedden gebruikt om bijvoorbeeld een gebouw te bouwen. Of om een dijk te maken. Dat ging lekker snel, met zulke grote stenen. Je kon hunebedden toen gewoon kopen!

In die tijd zijn er veel hunebedden afgebroken. Daarom besloot de regering dat de hunebedden niet verder afgebroken mogen worden. De hunebedden die er nu nog staan, moeten blijven zoals ze zijn.

Het Trechterbekervolk

Deze pot komt uit de tijd van de Hunebedbouwers. Zij gebruikten zulke potten heel veel, bijvoorbeeld om eten in te bewaren. De pot lijkt een beetje op een trechter. Daarom noemen we de hunebedbouwers ook wel het 'Trechterbekervolk'.

We weten maar heel weinig over het Trechterbekervolk. Dat komt doordat zij nog niks opschreven. Het alfabet was hier nog niet bekend. Alles wat we over hen weten, komt door opgravingen van archeologen. Zij hebben de trechterbekers gevonden. 'Trechterbekervolk' is een naam die mensen later bedacht hebben.

Zwerfkeien uit de IJstijd

Hunebedden zijn gemaakt van enorme stenen. Maar hoe zijn die stenen hier eigenlijk terecht gekomen?

Lang voor de tijd van de hunebedbouwers was de helft van Nederland helemaal bedekt met ijs. Van Groningen tot aan Utrecht lag er een dikke laag ijs over ons land. Net zoals Groenland dat nu nog heeft, bijvoorbeeld. Die tijd noemen we de IJstijd.

Het was op de hele wereld heel erg koud. Het ijs op de Noordpool werd langzaam naar het Zuiden geduwd. Het schoof over Zweden, over Noorwegen, over Denemarken en toen ook over Nederland. Stenen die het ijs onderweg tegenkwam, zijn in het ijs mee naar Nederland gekomen. Toen het ijs weer smolt, zijn de stenen blijven liggen. Dat zijn de grote stenen waarmee de hunebedden zijn gebouwd. We noemen die stenen daarom ook wel zwerfkeien: ze zijn vanuit het Noorden helemaal hierheen gezworven.

Wat is een hunebed?

1. Oude woonplaats
2. Een monument
3. Een stenen begraafplaats

Hoe noem je de grote stenen waar ze de hunebedden mee gemaakt hebben? En hoe komen die hier in Nederland?

Hoe worden de hunebedbouwers ook wel genoemd?

1. Jagers
2. Trechterbekervolk
3. Zwervers

Leven na de dood

Een hunebed bouwen was erg zwaar werk. Maar toch deden de mensen het. De hunebedden waren heel belangrijk voor hen. Het zijn namelijk hun begraafplaatsen.

Ze legden er ook wapens, potten en gereedschap naast. Deze spullen geven ze aan hun doden mee. Want zij geloven in leven na de dood. Ze dachten waarschijnlijk: de doden kunnen deze spullen vast goed gebruiken.

Archeologen hebben deze voorwerpen gevonden onder de grond, in en rondom de hunebedden. Daardoor weten we meer over het leven van de hunebedbouwers.

Wist je dat?

1. In Borger, Drenthe, ligt het grootste hunebed: 22½ meter lang en de zwaarste steen weegt wel 23.000 kilo. Elk jaar komen er wel 70.000 mensen kijken naar dit hunebed.
2. De naam hunebed komt van het oud-Nederlandse woord huyn, dat betekent reus. Men dacht vroeger namelijk dat die grote bouwwerken alleen door reuzen konden zijn gebouwd.
3. In de steentijd gingen de mannen op jacht. Ze jaagden dan vooral op vossen. Als je namelijk een vos at, kreeg je ook zijn slimheid binnen. Haas aten ze daarom liever niet, want een haas was laf.

Van Jagers naar boeren

De eerste boeren leefden hier in de prehistorie, vanaf 7000 jaar geleden. Ze ontdekten hoe je zelf op één plek planten kunt laten groeien, zoals tarwe en rogge voor brood. Niet langer hoefden ze rond te reizen op zoek naar eten. Om voor hun planten en dieren te kunnen zorgen, kozen ze een vaste plek om te wonen: in kleine dorpjes waar ze eenvoudige boerderijen bouwen van hout en leem. Ze gebruikten gereedschap, bijvoorbeeld bijlen van vuursteen. Ze maakten ook potten van klei om hun voorraad in te bewaren.

Sleep de woorden naar de juiste plek!

Jagers

Boeren

Hut

Jagerskamp

Jagen

Aardewerk

Leem

Oogst

Afsluiting:

Je hebt nu heel wat geleerd over de hunebedbouwers. Schrijf eerst alle belangrijke dingen van deze les op je aantekeningen papier!!!!!!

 Als je klaar bent mag je kiezen uit de volgende dingen. Als je genoeg tijd hebt, mag je ook meerdere dingen kiezen:

1. Op de volgende dia staat een link naar een puzzel die je online kunt maken.
2. Op de 2 de dia kun je een filmpje bekijken van klokhuis. Dit gaat ook over de hunebedbouwers. Zo kom je nog meer te weten.
3. Juf heeft een werkboekje over hunebedbouwers. Hier mag je ook in gaan werken.

Puzzel

Met de link hieronder kom je op de website om een puzzel van de hunebedbouwers te maken. Veel succes!!!

https://www.jigsawplanet.com/?rc=play&pid=3f5adc3ef8d1