§4: Morfemen

• Nederlands
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

Start les

De les start met 10 minuten lezen in je leesboek!

Lesdoelen

Je leert hoe nieuwe woorden worden gevormd 

Morfologie - leer van de woordvorming

= de studie naar de bouw van woorden

woordvorming= manier waarop nieuwe woorden gevormd worden door afleidingen, samenstellingen, verbuigingen en vervoegingen

Voorvoegsel of prefix = morfeem dat je vooraan een woord plakt, zodat er een nieuw woord gevormd wordt: on--> onecht

Achtervoegsel of suffix = morfeem dat je achteraan een woord plakt, zodat er een nieuw woord gevormd wordt: loos --> foutloos

Morfologie - leer van de woordvorming

Bij een samenstelling combineer je twee woorden die ieder op zich ook weer uit meer woorden kunnen bestaan

bijv: deurbel-> deur + bel

Morfeem (deel van) een woord met een eigen betekenis, dat niet in kleinere woorddelen met eigen betekenissen kan worden opgesplitst.

Morfeem

Morfeem = het kleinste betekenisdragende deel van een woord

Door het toevoegen van morfemen, verandert de betekenis van het woord.

talentjes -> talent  +  je  +  s

talent=gave

je= kleine versie van het ZN (talent in dit geval)

s= meervoud van het ZN (talent in dit geval)

Woorden vormen met morfemen

Morfeem +

- voorvoegsel (ver-, ont-, ex-)

je krijgt dan een afleiding (het is afgeleid van een morfeem)

- achtervoegsel (-ing, -lijk, 

je krijgt dan een afleiding (het is afgeleid van een morfeem)

Gelede en ongelede woorden

Gelede woorden bestaan uit meerdere morfemen 

(zangtalent, talentjes, pannenkoek)

Ongelede woorden bestaan uit één morfeem (talent, groen)

Pannenkoek betekent echt iets anders dan koekenpan, bestaat wel uit dezelfde morfemen

Dus:

gelede woorden -> bestaan uit meer morfemen

het woord dat het belangrijkste is binnen een geleed woord, noem je grondwoord -> talentjes

ongelede woorden-> bestaan uit 1 morfeem

vb groen, talent

Zelf proberen

1. Kies een grondwoord (morfeem). Schrijf deze op een blaadje/in je schrift/boek
2. Maak van dit woord een samenstelling (vb: zangtalent).
3. Maak van dit woord een afleiding (vb: onschuldig).

Wissel je antwoord uit met degene naast je. 

Vragen?

Aan het werk

Cursus 4 paragraaf 4

blz. 96-97

Maken opdracht 1 t/m 4

Hebben we alle doelen behaald?

Snap je nu hoe woorden worden gevormd?

Wat is nog moeilijk?

Wat gaat al goed?