lln versie par. 1.4 De nieuwe kaart van Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H1 De eerste wereldoorlog

1.4 De nieuwe kaart van Europa

Par. 1.4

- hoe na de WOI de vrede werd gesloten: Vrede van Versailles

- dat er veel nieuwe staten ontstonden

- dat het nationalisme grote invloed had

- hoe de Republiek Turkije is ontstaan

- dat er toch weer spanningen tussen allerlei volkeren ontstonden

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier Europa veranderde door de Eerste wereldoorlog en hoe er nieuwe spanningen ontstaan in Europa.

Vredesonderhandelingen 

in Parijs

januari 1919

Een wapenstilstand (1918) is nog geen vrede. Hierover werd 

tussen januari en juni 1919 onderhandeld in de spiegelzaal van Versailles 

Vrede van Versailles.

precies vijf jaar na de moord op Frans Ferdinand werd het Verdrag getekend

In 1871 werd in de Spiegelzaal van Versailles, de trots van Frankrijk,  het Duitse Keizerrijk uitgeroepen. Keizer Wilhem I werd er tot keizer gekroond. 

Dit gebeurde nadat Frankrijk in de Frans-Duitse oorlog verloren had van de Duitsers. Voor de Fransen was het verliezen al erg, maar deze gebeurtenis maakte de vernedering compleet.

0

Wat werd er in 1919 geregeld in het Verdrag van Versailles?

1.  vrede met Duitsland

2. kaart van Europa werd veranderd omdat:

- grote oude rijken verdwenen (Oostenrijk-Hongarije, Ottomaanse Rijk, Russische Tsarenrijk en Duits keizerrijk

- nieuwe landen ontstaan (Polen, Finland, Estland, Letland, Litouwen)

3. oprichting Volkenbond

Verdrag = Diktat

- Duitsland werd zwaar bestraft 

- Duitsland mocht niet meebeslissen

- het Verdrag werd opgelegd (= diktat): Dui moest akkoord gaan anders werden de gevechten hervat

14 punten van Wilson

• Vrijheid voor alle volken: elk volk moet een eigen land hebben, met eigen grenzen (= zelfbeschikkingsrecht)

• Democratie voor alle landen

• Oprichting Volkenbond (voorloper Verenigde Naties: eerst praten, dan vechten). Doel = voorkomen oorlog

multi-etnisch = staat met meerdere volkeren

natiestaat = staat waar alle inwoners  behoren tot hetzelfde  volk. Geldt voor weinig landen. IJsland is een voorbeeld van een natiestaat.

Turkije samengevat:

De geallieerden wilden ook het Turkse deel van het Ottomaanse rijk onderling verdelen. Maar in Turkije leven ook mensen van Griekse afkomst, met name in West-Turkije.

Volgens een in 1920 opgesteld vredesverdrag zou de sultan een deel van Anatolië overhouden. 

Griekenland kreeg dan een gebied rondom Smyrna (West-Anatolië) waar sinds de oudheid veel etnische Grieken leefden. De Turkse nationalisten waren het hier niet mee eens en

al snel ontstond er een gewapend conflict tussen Grieken en Turken.

De Turken winnen en zetten de sultan af: Turkije wordt een republiek onder leiding van de op het westen georiënteerde Mustafa Kemal Atatürk (1923)

mandaatgebied =

een gebied dat namens de Volkenbond bestuurd wordt door de geallieerden (Frankrijk of Groot-Brittannië)

in het moderne Turkije leven Koerdische en Armeense minderheden ==> conflicten 

Mustafa Kemal Atatürk

(= vader der Turken)

Verdreef de Grieken uit Anatolië 

Etnische zuiveringen

1923: Turkije wordt Republiek, Kemal wordt president

Hij voerde verregaande sociale en politieke hervormingen door om van Turkije een modern land te maken. Hij wou definitief afrekenen met de Ottomaanse erfenis van zijn land. Zijn grootste hervorming was de scheiding van religie en staat. In 1924 schafte hij de sharia-rechtbank en het kalifaat af. Hierop werd ook de gewezen kalief Abdülmecit II, een neef van Mehmet VI, gedwongen Turkije te verlaten. Vanuit islamitische landen werd geprotesteerd tegen deze actie van Mustafa Kemal, waarna zij verschillende congressen organiseerden (Cairo 1926, Mekka 1926, Jeruzalem 1931) om een nieuwe kalifaat te kiezen, maar zij kwamen niet tot een consensus.

Het burgerlijk wetboek werd overgenomen door Zwitsers burgerlijk wetboek en het strafrecht werd overgenomen door het Italiaanse strafrecht. Hij schafte polygamie af. Hij voerde een kledingcode in voor een moderne, westers georiënteerde kledingwijze. Hij liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse. Om het analfabetisme in het land te bestrijden werden onder zijn leiding duizenden nieuwe scholen gebouwd, werd het basisonderwijs gratis en verplicht gemaakt. In 1934 werd de achternamen-wet ingevoerd. Iedereen in het land moest voortaan een familieachternaam hebben. Het Turkse parlement gaf hem de achternaam Atatürk, wat 'Vader der Turken' betekent, als erkenning voor de rol die hij speelde bij de bouw van de moderne Turkse Republiek.[10]

Hij maakte iedereen in het land tot Turks staatsburger en propageerde een sterk nationalisme als middel om onderlinge verbondenheid onder het volk te creëren. Zijn regering voerde een beleid van turkicisatie om een homogene en verenigde natie te creëren.[11][12][13] Onder Atatürk werden niet-Turkse minderheden onder druk gezet om in het openbaar Turks te spreken,[14] niet-Turkse toponiemen en achternamen van minderheden moesten worden gewijzigd in Turkse uitleveringen.[15][16]

Vrouwenrechten

Achttien vrouwen werden gekozen tot het Turkse parlement in de verkiezingen van 1935.

In de Ottomaanse periode was de positie van de vrouw ondergeschikt aan die van de man. Atatürk vond dat Turkije zich niet naar een moderne maatschappij kon ontwikkelen, als vrouwen niet op een gelijkwaardige manier kunnen participeren in de samenleving. Atatürk wou daarom een einde maken aan de achterstelling van de vrouw, hoewel deze vrouwenemancipatie voornamelijk van bovenaf opgelegd werd. In de beginjaren van de republiek was er ook een vrouwenbeweging (Kadınlar Halk Fırkası) actief, die ijverde voor betere rechten voor vrouwen. Bekende vrouwen bij deze beweging waren Nezihe Muhiddin en Halide Edib Adıvar.

Mustafa Kemal Atatürk

(= vader der Turken)

Doel van Kemal: 

modern, industrieel  Turkije waar staat en religie gescheiden zijn; westers strafrecht; Arabisch schrift vervangen door latijns schrift; veel aandacht voor onderwijs; gelijke rechten vrouw - man  enz.

Middel: Turks nationalisme ==> bijv.iedereen moest Turks spreken

Hij voerde verregaande sociale en politieke hervormingen door om van Turkije een modern land te maken. Hij wou definitief afrekenen met de Ottomaanse erfenis van zijn land. Zijn grootste hervorming was de scheiding van religie en staat. In 1924 schafte hij de sharia-rechtbank en het kalifaat af. Hierop werd ook de gewezen kalief Abdülmecit II, een neef van Mehmet VI, gedwongen Turkije te verlaten. Vanuit islamitische landen werd geprotesteerd tegen deze actie van Mustafa Kemal, waarna zij verschillende congressen organiseerden (Cairo 1926, Mekka 1926, Jeruzalem 1931) om een nieuwe kalifaat te kiezen, maar zij kwamen niet tot een consensus.

Het burgerlijk wetboek werd overgenomen door Zwitsers burgerlijk wetboek en het strafrecht werd overgenomen door het Italiaanse strafrecht. Hij schafte polygamie af. Hij voerde een kledingcode in voor een moderne, westers georiënteerde kledingwijze. Hij liet het Arabische alfabet vervangen door het Latijnse. Om het analfabetisme in het land te bestrijden werden onder zijn leiding duizenden nieuwe scholen gebouwd, werd het basisonderwijs gratis en verplicht gemaakt. In 1934 werd de achternamen-wet ingevoerd. Iedereen in het land moest voortaan een familieachternaam hebben. Het Turkse parlement gaf hem de achternaam Atatürk, wat 'Vader der Turken' betekent, als erkenning voor de rol die hij speelde bij de bouw van de moderne Turkse Republiek.[10]

Hij maakte iedereen in het land tot Turks staatsburger en propageerde een sterk nationalisme als middel om onderlinge verbondenheid onder het volk te creëren. Zijn regering voerde een beleid van turkicisatie om een homogene en verenigde natie te creëren.[11][12][13] Onder Atatürk werden niet-Turkse minderheden onder druk gezet om in het openbaar Turks te spreken,[14] niet-Turkse toponiemen en achternamen van minderheden moesten worden gewijzigd in Turkse uitleveringen.[15][16]

Vrouwenrechten

Achttien vrouwen werden gekozen tot het Turkse parlement in de verkiezingen van 1935.

In de Ottomaanse periode was de positie van de vrouw ondergeschikt aan die van de man. Atatürk vond dat Turkije zich niet naar een moderne maatschappij kon ontwikkelen, als vrouwen niet op een gelijkwaardige manier kunnen participeren in de samenleving. Atatürk wou daarom een einde maken aan de achterstelling van de vrouw, hoewel deze vrouwenemancipatie voornamelijk van bovenaf opgelegd werd. In de beginjaren van de republiek was er ook een vrouwenbeweging (Kadınlar Halk Fırkası) actief, die ijverde voor betere rechten voor vrouwen. Bekende vrouwen bij deze beweging waren Nezihe Muhiddin en Halide Edib Adıvar.