Hoofdstuk 5: Kan de overheid dat regelen?

• Economie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 5

Kan de overheid dat regelen?

Collectieve en particuliere sector

Ik kan uitleggen wat het verschil is tussen de collectieve en particuliere sector

Marktwerking

Ik kan uitleggen wat marktwerking is

In de particuliere sector wordt de prijs van goederen en diensten deels bepaalde door vraag en aanbod. 

  

Marktwerking

Ik kan uitleggen wat marktwerking is

Niet alleen vraag en aanbod bepalen de prijzen.

Bedrijven concurreren met elkaar. Dit doen ze door lagere prijzen of betere kwaliteit van producten. Dit noemen we marktwerking.

  

Economie organiseren 

Ik kan beschrijven op welke drie manieren een land zijn economie kan organiseren

1. Vrije markteconomie

2. Planeconomie

3. Sociale markteconomie

Vrije markt economie

Ik kan beschrijven op welke drie manieren een land zijn economie kan organiseren

Vraag en aanbod bepalen volledig de prijs van goederen. De overheid grijpt NIET in met regels of wetgeving. 

Plan economie

Overheid bepaalt wat er geproduceerd wordt, hoeveel, door wie en tegen welke prijs. Er is geen marktwerking.

Sociale markteconomie

Een mengvorm. Vraag en aanbod bepalen de prijzen, echter de overheid grijpt in wanneer dat nodig is. Redenen zijn veiligheid waarborgen, basisbehoeften betaalhouden en redelijk bestaan garanderen. 

Voordelen zijn minimumloon,  regels voor arbeidsomstandigheden en uitkeringen. 

Collectieve goederen

Ik kan uitleggen wat collectieve goederen zijn en vier redenen noemen waarom de overheid dit doet.

Voorzieningen die overheid levert en betaalt en waarvan iedereen gebruik kan maken

1, Zijn van belang voor iedereen

 2. Kwaliteit in eigen hand houden
3. Niet individueel te leveren/betalen

 4. Betaalbaar voor iedereen

Privatiseren

Ik kan uitleggen wat privatiseren is

Voordeel: Meer concurrentie binnen de sector (prijs/kwaliteit)
Nadeel: Besparingen bij bedrijven op bijvoorbeeld personeel

 

Adviesorganen

Ik kan de drie adviesorganen noemen en uitleggen wat deze doen

Centraal Bureau voor de Statistiek --> verzamelt informatie over economische veranderingen

Adviesorganen

Centraal PlanBureau --> onderzoekt gevolgen economische maatregelen

Adviesorganen

Sociaal Economische Raad --> werknemers, werkgevers en onafhankelijk deskundigen. Advies over sociaal economische onderwerpen.

Gemeenten

Ik kan uitleggen hoe een  gemeente aan geld komt

https://www.lochem.nl/fileadmin/internet-doc/Bestuur-Organisatie-Nieuws/Nieuws/2020/begroting2021-oogopslag.pdf

Financiën van de overheid

Ik kan uitleggen wat een rijksbegroting en miljoenennota is en hoe de staatsschuld hiermee te maken heeft

De rijksbegroting laat alle verwachte inkomsten en uitgaven van het komende jaar zien. De miljoenennota is een toelichting op deze begroting.

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/prinsjesdag/lesmateriaal/miljoenennotaposter

Financiën van de overheid

Meer inkomsten dan uitgaven --> begrotingsoverschot

Meer uitgaven dan inkomsten --> begrotingstekort

Oplossen door:

1. Meer inkomsten 

2. Minder uitgaven

3. Geld lenen (Staatsschuld)

Inkomsten van de overheid

Ik kan uitleggen welke inkomsten
de overheid heeft.

Sociale verzekeringen 

Ik kan uitleggen wat sociale verzekeringen zijn en welke verzekeringen je in Nederland hebt

Als je werkt verdien je een inkomen. 

Als je buiten je schuld zonder inkomen komt te zitten heeft Nederland een aantal wetten die je daarvoor verzekeren. Je houdt dus een gedeelte van je inkomen.

 

Sociaal minimum en sociale voorzieningen

Ik kan uitleggen wat het sociaal minimum is en wat sociale voorzieningen daarmee te maken hebben

Sociaal minimum --> minimumbedrag dat je nodig hebt om van te leven.

 

Sociale zekerheid

Ik kan uitleggen hoe de 

sociale zekerheid in 

Nederland geregeld is

Verzorgingsstaat

Ik kan uitleggen waarom Nederland een verzorgingsstaat is

Doordat we een goede sociale zekerheid hebben en de overheid voor iedereen gezondheidszorg, huisvesting en onderwijs mogelijk maakt.

Inkomensverdeling

Ik kan uitleggen hoe de actieven en inactieven zorgen voor inkomensverdeling

Mensen met betaald werk zijn de actieven.
Een gedeelte van dit inkomen zijn premies en belasting.

Dit gedeelte wordt (deels) gebruikt voor uitkeringen van

inactieven. 

Vergrijzing

Ik kan uitleggen wat de gevolgen zijn van vergrijzing

Aantal ouderen als aandeel van de totale bevolking neemt toe. 

Vergrijzing

Ik kan uitleggen wat de gevolgen zijn van vergrijzing

Er komen meer AOW'ers door de vergrijzing. Hierdoor wordt het lastiger om dit te betalen.

Oplossingen:

Leeftijdgrens verhogen

AOW-uitkering verlagen

AOW-premie verhogen

Zorgkosten

Ik kan uitleggen hoe de overheid de kosten van de zorg wil beperken

Dit doet de overheid op drie manieren:

1. Iedereen heeft een verzekering en moet premie betalen (basisverzekering)

2. Over je inkomen een percentage aan de overheid

3. Marktwerking in de zorg

Uitleg video's