Medicatieproces

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Medicatie: medicatieproces

Lesprogramma

- Leerdoelen

- Intro > wat weten jullie al?

- Theorie

- Opdracht

- Evalueren

- Vooruitblik

Leerdoelen

1.  Vijf stappen van het medicatieproces

2. Vergoeding van medicatie

3. Begeleiding bij medicatietoediening 

4. Richtlijnen medicatieveiligheid

5. Controle van medicatie

6. Handelen bij medicatiefouten

7.  Bewaaradviezen en bijsluiter 

8. Opname van medicatie 

Welke vormen van medicatie toedienen ken jij al?

11:

Oraal via mond (tabletten, drankjes, capsules)

Intraveneus (injectie)

Intramusculair (injectie in spier)

Subcutaan (onderhuidse injectie)

Rectaal (anus) zetpil klysma

Slijmvliezen (mond/neusspray)

Indruppeling (oog/neus.oorddruppels)
Longen (inhalatie)

Op huid (dermaal) zalf, creme

Door huid (transdermaal) pleisters.

Sublinguaal (onder de tong)

Wat zijn de 5 J's van medicatieveiligheid?

Rectale medicatie is een voorbeeld van een enterale toedieningsweg

1. Waar
2. Niet waar

enteraal betekent toediening via het maag-darmstelsel. 

Als patient misselijk is en moet overgeven via de anus door middel van zetpil.

Met sublinguale medicatie wordt bedoeld toediening via

1. de neus
2. de slijmvliezen onder de tong
3. het oor
4. de huid

wordt snel opgenomen, moet minder dan 2 min uiteenvallen. Geneesmiddel wordt onder de tong neergelegd. Reden: wnnr medicatie niet door maagzuur aangetast mag worden, of snelle opname.

Ik controleer voordat ik het medicijn ga toedienen ook op..

1. Juiste temperatuur
2. Kleur en substantie
3. Houdbaarheidsdatum
4. Toediningssnelheid

Op verschillende plekken kan via de slijmvliezen de medicatie worden opgenomen.
Welke plek valt hier NIET onder?

1. Oculair
2. Sublinguaal
3. Nasaal
4. Dermaal

Benoem de regels van de 5 J's

Lesdoelen

Je kan uitleggen wat het proces is voor medicatie kan worden toegediend. 

Medicatieproces

https://youtu.be/OCMQtty9S9U?si=IotMDCmlZ7Vl5-UI

Wat staat er op een recept?

• de naam en de geboortedatum van de zorgvrager
  
• de naam en het adres van de voorschrijvende arts
  
• de handtekening van de arts
  
• de naam van het medicijn
  
• de sterkte
  
• de dosering
  
• de toedieningswijze
  
• een waarschuwing als het medicijn het bewustzijn kan beïnvloeden

Diagnose en Recept:

Alleen BIG-geregistreerde artsen, verloskundigen en tandartsen mogen medicijnen voorschrijven.

Sinds 2012 kunnen ook physician assistants en verpleegkundig specialisten beperkt medicijnen voorschrijven binnen hun expertise en volgens landelijke richtlijnen.

Receptinformatie:

Naam van het medicijn, dosis, toedieningswijze.

Naam en geboortedatum van de zorgvrager.

Specificaties zoals vermalen van medicijn, toedieningstijdstip, gebruiksduur, en risico’s.

Handgeschreven handtekening of elektronische verzending via patiëntendossier.

Herhaalrecepten:

Mogelijk voor langdurig gebruikte medicijnen.

Rol van de Apotheker

Medicatiebewaking:

Controle op interacties met andere medicijnen, juiste dosering, en geschikte toedieningsvorm.

Beheer van Medicatie

Eigen Beheer Medicatie (BEM):

Beoordeling met behulp van een vragenlijst.

Codes 1-7: BEM 1 (volledig zelfstandig) tot BEM 7 (volledige hulp).

Geneesmiddelen distributiesysteem (GDS)

- GDS is een verpakking waarin medicijnen zijn verdeeld in eenheden per toedieningstijdstip en op naam van een individuele zorgvrager.

- De apotheek is verantwoordelijk voor de inhoud

- GDS kan helpen dat de zorgvrager langer eigen medicatie kan beheren

Geen dubbele controle

Een GDS heeft ook de voorkeur als een zorgmedewerker de cliënt hulp biedt bij de medicatie. Een GDS betekent dat de medicatie is voorverpakt of uitgezet door de apotheek. De apotheek is verantwoordelijk voor de inhoud. Daarmee is de eerste controle gedaan door de apotheek. Deze medicatie hoeft dan ook niet meer dubbel gecontroleerd te worden. 

BAXTERROL

Bewaren van medicatie

Veilig toedienen medicatie

- Gereed maken van medicatie (en eventueel: malen)

- Klaarzetten, aanreiken, toedienen

- Wijzigingen in medicatie

- Controleren, toedienen en registreren

Gereedmaken van medicatie (eventueel: malen)

- Maak de medicijnen klaar volgens de geldende voorschriften.

- Werk geconcentreerd en zorg dat je niet gestoord wordt bij het gereedmaken van medicatie.

- Zoveel mogelijk werken vanuit GDS

Kan dit niet; herkenbaar houden tot bij zorgvrager

Klaarzetten, aanreiken, toedienen

- Evt. afspraken over manier van toediening maken met zorgvrager (Hulp of niet?)

- Afspraken vastleggen in zorgdossier

- Aftekenen op toedienlijst

- Observatie of afspraken nog steeds gelden zoals is vastgelegd

Wijzigen medicatie

- Wijzigen alleen door voorschrijver

- Niet zelf als zorgverlener de medicatie aanpassen op med. lijst

Controleren, toedienen en registreren

VOORBEREIDING

- als je bekwaam bent, ben je bevoegd medicijnen toe te dienen.

- op basis van een door de apotheek aangeleverde actuele toedienlijst.

- Wees bij het toedienen extra alert op losse medicatie, ‘zo nodig’ medicatie, wijzigingen in medicatie en medicatie op afwijkende tijden.

- Voor medicatie in snel wisselende hoeveelheden wordt vaak, naast de toedienlijst, gewerkt met aparte kaarten waarop de hoeveelheid staat, bijvoorbeeld een insulinekaart.

- Werk bij een voorbehouden en risicovolle handeling (bijvoorbeeld injectie) op basis van een schriftelijke opdracht (uitvoeringsverzoek) van de arts.

- Observeer voor toediening de situatie van de cliënt: is er iets bijzonders aan de hand wat reden is om niet de medicatie te geven en met een arts te overleggen?

CONTROLEREN

- Controleer bij losse medicatie: juiste cliënt, juiste medicijn, juiste hoeveelheid, juiste tijd, juiste vorm.

- Controleer bij medicatie in medicatierol: klopt het aantal tabletten, komt de tekst op het etiket van het zakje (bij GDS) overeen met de gegevens van de toedienlijst.

- Neem bij onjuiste inhoud van GDS en bij twijfel altijd contact op met apotheek en/of arts volgens afspraken binnen de organisatie.

- Zorg waar nodig voor dubbele controle volgens de afspraken binnen de organisatie.

TOEDIENEN EN REGISTRATIE

- Dien de medicatie toe zoals voorgeschreven.

- Na toedienen (of aanreiken of klaarzetten, wat is afgesproken), teken je op de toedienlijst af per medicijn (ook bij GDS) dat je die handeling hebt gedaan. - - De paraaf moet duidelijk naar de medewerker te leiden zijn, bijvoorbeeld door eerste letter van voor- en achternaam.

- Geef aan als de medicatie niet is toegediend of ingenomen. Doe dit op de manier die is afgesproken met elkaar in de organisatie. Geef ook het waarom aan (in het zorgdossier).

- Bewaar de toedienlijst conform de afspraken. Maak afspraken over hoe om te gaan met oude toedienlijsten. Er mag geen verwarring bestaan over wat de meest actuele lijst is. Zorg dat er altijd maar één toedienlijst in het dossier van de cliënt aanwezig is. Van oude toedienlijsten moet in één oogopslag duidelijk zijn dat zij niet meer actueel zijn.

- Signaleer en registreer de werking en eventuele bijwerkingen in het zorgdossier.

- Adviseer de cliënt om bijwerkingen te melden aan de arts, of meld het in overleg met de cliënt, zelf.

- Meld incidenten volgens afspraken in de zorgorganisatie. Bespreek en leer van deze incidenten.

Klaarmaken

- De zorgorganisatie, apotheker en arts maken afspraken. 

- De zorgprofessional maakt medicijnen klaar volgens deze afspraken.

- Bevoegd en Bekwaam zijn.

Toedienen en registreren 

- BEM (beoordeling eigen beheer medicatie)

- De vijf J's

- Medicijn aftekenen op toedienlijst.

- Vermelden van datum en tijdstip.

- Naam van verantwoordelijke zorgprofessional noteren.

- Niet toegediend medicijn: reden op toedienlijst noteren.

Check of zorgvrager medicijnen goed heeft ingenomen.

Let op bij zorgvragers met dementie.

Evaluatie 

Zorgvrager:

Let op medicijnwerking.

Meldt bijwerkingen aan zorgprofessionals.

Zorgprofessionals:

Arts, apotheker en verpleegkundige controleren werking en bijwerkingen.

Aanpassen medicatie in overleg met zorgvrager indien nodig.

Dubbelcheck

https://www.zorgvoorbeter.nl/medicatieveiligheid/dubbele-controle

door apotheek

door zorgvrager zelf

door collega

www.zorgvoorbeter.nl

Dubbelcheck medicatie

Bijvoorbeeld bij

- losse, risicovolle medicatie (bijv. opiaten, insuline)

- alle intraveneuze medicatie

- medicatie die opgelost/ berekend moet worden

Lijst van medicatie waar altijd dubbelcheck op gedaan moet worden:

Teksthttps://www.knmp.nl/downloads/dubbel-te-controleren-lijst-juli2019.pdf

Dubbele controle is nodig bij losse, risicovolle medicatie. Met ‘los’ is bedoeld: medicatie die niet door de apotheek is voorverpakt in een geïndividualiseerd distributie systeem (GDS; bijv. medicatiezakjes). Met ‘risicovol’ worden bedoeld geneesmiddelen die risicovol zijn bij een verkeerde dosering

Naslagwerk medicatie; farmaceutisch kompas

samenstelling

advies

indicatie 

dosering

bijwerking

interactie 

zwangerschap

lactatie

contra-indicaties

waarschuwingen en voorzorgen

overdoseringen

eigenschappen

groepsinformatie

Tip: download de app op je mobiel

 a

 a

 n

 d

 a

 c

 h

 t

 s

 p

 u

 n

 t

 e

 n

de mate waarin de patiënt zijn behandeling uitvoert zoals afgesproken met zijn behandelaar.

Extra aandacht wat betreft medicatie kan nodig zijn bij oudere zorgvrager  

 

• vaak lever/nieren minder goed werken
• veel verschillende medicijnen worden gebruikt die elkaars werking kunnen beïnvloeden (interactie)
• veel ziekten naast elkaar, wat eventuele bijwerkingen soms kan maskeren
• soms therapie-ontrouw 
• door vergeetachtigheid, slechtziendheid, problemen met inname (o.a. inhalatie)

Bij iemand met orthostatische hypotensie kan de bloeddruk in liggende houding normaal of zelfs hoog zijn, maar wanneer iemand gaat staan daalt de bloeddruk. Een lichte daling veroorzaakt geen klachten, maar als de bloeddrukdaling meer dan 20 mmHg is in staande houding, is er sprake van ''orthostatische hypotensie''.

Evaluatievragen

1. Heb je de regel van vijf toegepast voordat je de medicijnen hebt toegediend?
   
2. Heb je verschijnselen geobserveerd die kunnen wijzen op bijwerkingen?
   
3. Is alles juist genoteerd?
   
4. Heeft de zorgvrager klachten die hij voorheen niet had?
   
5. Heb je voldoende informatie gegeven aan de zorgvrager en/of zijn familie?
   
6. Is de zorgvrager of zijn familie in staat om de medicijnen in eigen beheer te houden? Moeten zij daarover instructies krijgen, bijvoorbeeld als de zorgvrager thuis moet doorgaan met de therapie?
   
7. Is het doel van de medicamenteuze therapie bereikt, bijvoorbeeld bij pijnmedicatie?

Melden medicatiefouten

MIC: 

• Melding Incidenten     Cliënten

Melden en leren van fouten en incidenten

bij een fout of bijna fout te kijken wat er is gebeurd en hoe dat een volgende keer voorkomen had kunnen worden

Wie moet alert zijn op signalen van problemen met medicatie?

1. De arts
2. De verzorgende
3. De helpende
4. Alle zorgverleners

Je moet altijd alle niet meer gebruikte medicatie terugbrengen naar de apotheek

waar

niet waar

Op de medicatielijst zijn bij hr. Jansen de medicijnen van 12 uur afgetekend. Inmiddels is het 17 uur en wil jij hem zijn medicatie aanreiken van dit tijdstip. Je komt erachter dat het zakje van 12 uur nog aan de baxterrol vast zit en dus niet gegeven is. Wat doe je?

1. Ik geef alsnog de medicatie die in het zakje zit.
2. Ik zal de desbetreffende collega thuis bellen, voor verduidelijking en geef dan alsnog de medicatie.
3. Ik geef niets en gooi de medicijnen die in het baxterzakje zitten bij de speciale pillenafvalcontainer
4. Ik raadpleeg de arts. En volg deze instructies op.

De patient heeft een sonde gekregen. Mag je de medicatie malen om via de sonde te geven?

1. Ja
2. Nee
3. Soms

Fijnmalen mag alleen na een schriftelijke opdracht van de arts. Een tablet met gereguleerde afgifte mag niet worden fijngemalen. Het medicijn wordt dan te snel opgenomen. Een voorbeeld hiervan is een maagbeschermer

Mag je een geneesmiddel uit de capsule halen om het doorslikken makkelijker te maken?

1. Ja
2. Nee
3. Misschien

Het medicijn zit niet voor niets in een capsule. Sommige medicijnen tasten de maagwand aan, zit om die reden in een capsule. Of medicijn kan door maagsap worden aangetast en daardoor minder werkzaam worden. Alleen na overleg met arts of apotheker zou dit in sommige gevallen mogen/kunnen

Volgende les: verschillende medicijnen

Bronnen

- ZorgPad

- Zorg voor Beter

https://www.zorgvoorbeter.nl/kennis-delen/praktijkvragen/dubbele-controle-medicatie

https://www.zorgvoorbeter.nl/medicatieveiligheid/veilig-medicijnen-toedienen

https://www.zorgvoorbeter.nl/medicatieveiligheid/medicatiefouten

Vilans; toedienen medicatie

Wat heb jij geleerd in deze les?