2.6 Grieken en hun buren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Oude Grieken

P6 De Grieken en hun buren

Tijdvak 2: Grieken en Romeinen

Lees als intro eerst een paragraaf 2, 3, 4 of 5

Leerdoel

• Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe de verhouding van de Grieken met hun buurlanden was.
  
  
• Aan het einde van deze les kun je uitleggen waarom Alexander de Grote een belangrijke koning was.

Kolonies buiten Griekenland (1)

• Kolonie: een gebied van een land buiten dat land

• Griekenland: droog klimaat + rotsachtige grond = onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Mislukte oogst + snelle bevolkingsgroei betekende al snel een hongersnood

Kolonies buiten Griekenland (2)

• Sommige Grieken(expeditie) trokken weg, op zoek naar een beter leven

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije

Kolonies buiten Griekenland (3)

• Tussen kolonies en 'moederland' ontstond zoveel handel:  Grieken stichtten rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer.

• Door de Griekse kolonies raakten de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)

Het Perzische Rijk

Een supermacht onder Cyrus de Grote. Zijn opvolgers, Darius en Xerxes gaan de strijd aan met Griekse stadsstaten.

De Perzische oorlogen

• De slag bij Marathon (490 v. Chr.), Perzisch landleger verslagen.(Darius) Filmpje methode
  
• De slag bij Salamis (480 v. Chr.), Perzische vloot verslagen.(Xerxes)
  
• De slag bij Plataeae (479 v. Chr.), de genadeklap.

490-479 v. Chr.

300 SPARTANEN EN DE SLAG BIJ THERMOPYLAE

“Als we vechten met moed, dan is zelfs dit aantal genoeg om de Perzen te stoppen.” Met deze woorden vertrok de Spartaanse koning Leonidas met 299 soldaten richting de bergpas bij Thermopylae. Daar zouden zij –volgens de overlevering- ruim drie dagen stand houden tegen een overmacht van maar liefst 2,6 miljoen Perzen. Maar is dit werkelijk wat er gebeurde, of zit er meer achter het verhaal van de slag bij Thermopylae?

In het jaar 480 voor Christus stak de Perzische koning Xerxes met een gigantisch leger de Hellespont over. Zijn hoofddoel was het veroveren van de vrije Griekse stadsstaten Sparta en Athene. Die hadden namelijk enkele jaren eerder een opstand gesteund tegen zijn vader Darius en waren er zelfs in geslaagd hem te verslaan tijdens de slag bij Marathon (490 v. Chr.).

Festival van Carnea

De Perzische invasie, die het Griekse schiereiland in augustus bereikte, kwam op een zeer ongelukkig moment voor de Spartanen. Op dat moment vierden zij namelijk het heilige festival van Carnea, en was het voor hen verboden om een militaire expeditie te organiseren. Daarnaast was 480 voor Christus ook nog een Olympisch jaar, waardoor alle Griekse stadsstaten gebonden waren aan een verplicht staakt-het-vuren. Het zou dus in strijd met meerdere wetten zijn als zij ten strijde trokken tegen de Perzen.

300 Spartanen

Tien jaar eerder waren de Spartanen vanwege het festival van Carnea ook al te laat gearriveerd bij de slag bij Marathon. Om dit niet nog een keer te laten gebeuren, en gezien de ernst van de situatie, besloten de Spartaanse eforen toch toestemming te geven voor de uitzending van een kleine expeditiemacht. Besloten werd dat de Spartaanse koning Leonidas samen met 299 man van zijn Hippeis, de koninklijke lijfwacht, af zou reizen naar de nauwe pas bij Thermopylae. Daar moesten zij de Perzen zo lang mogelijk ophouden, totdat ook de rest van het Spartaanse leger zich in de strijd kon mengen.

Slag bij Thermopylae

Gedurende de eerste twee dagen van de slag wist het leger van Xerxes (dat volgens de Griekse historicus Herodotus minstens 2,6 miljoen soldaten telde) geen doorbraak te forceren. Zelfs de Perzische elitetroepen, de zogeheten Onsterfelijken, bleken niet opgewassen tegen de hechte Falanx-formatie van de Spartanen. Xerxes had de hoop al bijna opgegeven toen de Griekse overloper Ephialtes hem vertelde over een geheime bergpas die de Perzen in staat zou stellen de Spartanen in de rug aan te vallen. De volgende ochtend realiseerde Leonidas zich dat zijn leger op het punt stond omsingeld te worden, maar hij weigerde zich terug te trekken. De 300 Spartanen hielden nog bijna de hele dag stand en Xerxes verloor maar liefst 20.000 soldaten voordat hij de pas had veroverd.

Aantallen

Moderne historici hebben echter inmiddels vastgesteld dat er wel meer dan Grieken dan alleen de 300 Spartanen aanwezig waren in Thermopylae. Zo bezat iedere Spartaan zijn eigen Heloot (slaaf) en werd hun leger onder meer versterkt met 1.000 Arcadiërs, 700 Thespianen en 400 Corinthen. De totale legermacht van de Grieken wordt geschat tussen de 5.000 en 7.700 man. Ook de aantallen van het leger van Xerxes kloppen niet. De 2,6 miljoen soldaten waar Herodotus over schreef waren schromelijk overdreven; vermoedelijk waren het er ‘slechts’ 300.000.

Heldendaad

Zelfs het beeld van de 300 Spartanen die zich als laatsten opofferden blijkt niet correct. Hoewel een deel van het Griekse leger zich terugtrok toen duidelijk werd dat ze omsingeld zouden worden, bleven er in totaal nog ruim 1.700 soldaten achter in de pas. Toch doet dit alles maar weinig af aan de heldendaad van Leonidas en de Spartanen. Zij offerden nog steeds hun eigen leven op om Griekenland te redden van een Perzische overheersing. Wat dat betreft was het overigens niet voor niets geweest, want het leger van Xerxes werd een maand later vernietigend verslagen tijdens de slag bij Salamis.

Thermopylae

• Smalle doorgang haalde het numerieke voordeel weg. 
  
  
• Goed getraind en zwaar bewapend leger van de Spartanen in de Falanx
  
  
• Leonidas en zijn 300 stierven en heldendood
  

Thermopylae |  480 v. Chr.

Verdeelde Griekse poleis

De Griekse poleis werkten gedwongen samen tijdens de Perzische oorlogen. Daarna begonnen zij in de Peloponnesische oorlogen (431-404 v. Chr.) elkaar te bestrijden.

• Macedonische koning en goede legerleider die veel gebieden veroverde.

• Streefde naar eenheid in zijn rijk.
  
  
• Hij verspreidde de Griekse Cultuur (Hellenisme)

Alexander de Grote

(336-323 v. Chr.)

Dankzij de falanx met langere lanzen, een sterke cavalerie (paarden) en flexibele hoplieten (voetsoldaten) liep Alexander zijn tegenstanders onder de voet

Militaire overwinningen

Hoe heette de Griekse legerformatie waarmee ze veel overwinningen behaalden?

1. Peloton
2. Testudo
3. Falanx
4. Darius

Begrippen uit deze les

• Kolonie
  
• Kolonisatie
• Perzische oorlogen
• Peloponnesische oorlogen
• Hellenisme

Alleen vwo

• Trireem
• Barbaren
• Falanx

Personen uit deze les

• Cyrus de Grote
• Leonidas
• Xerxes
• Alexander de Grote

Jaartallen uit deze les

• 490-479 v. Chr. - Perzische Oorlogen
• 431-404 v. Chr. - de Peloponnesische oorlogen
• 336-323 v. Chr. - Alexander de Grote is koning van Macedonische rijk

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen