1.2 Nederland als koloniale mogendheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

1.2 Nederland als koloniale mogendheid

Tijd van Burgers en Stoommachines.

Deelvraag

Waarom en op welke wijze breidde Nederland in de negentiende eeuw zijn aanwezigheid in Nederlands-Indië verder uit?

Leerdoelen

• Aan het einde van de les:
• Kun je uitleggen wat het Cultuurstelsel was en hoe het werkte. 
• Kun je beschrijven dat Nederland zijn macht over Nederlands-Indië uitbreidde. 

Nederlandse Koloniën

Het ''arme'' Nederland

• Franse bezetting (1795- 1813)
• Slechte relatie tussen Engeland en de Republiek             Engeland bezet verschillende gebieden van Nederlandse handelsondernemingen (factorijen) in ''de West'' en in ''de Oost''. 

De Oost

• Na de Napoleonistische Oorlogen  (1815) kreeg Nederland veel gebieden terug.
• VOC was opgeheven dus....gebieden nu van de Nederlandse overheid!
• Koning Willem I ging zich er persoonlijk mee bemoeien. 

Oorlog

• Willem I breidt de Nederlandse bestuursmacht uit.
• Inheemse vorsten zijn niet blij.
• Hevigste conflict: Javaoorlog (1825-1830).

Cultuurstelsel (1830-1870)

• Doel: Nederlands-Indië moet weer winstgevend worden voor Nederland.
• Met dat geld kan Nederland een modern land worden (wens van Willem I).
• Uitvoering onder leiding van Johannes van den Bosch.

Hoe werkt het?

• Javaanse boeren moeten 1/5 deel van hun land verbouwen met voor de Nederlanders interessante producten: koffie, suiker, thee, tabak en indigo.

• Javaanse boeren krijgen hiervoor plantloon.

Hoe werkt het (2)

• Javaanse boeren moeten 66 dagen werken voor de Nederlanders, bijvoorbeeld wegen, kanalen en spoorwegen aanleggen.
• De Javaanse vorsten krijgen cultuurprocenten. Hoe meer hun boeren leveren, hoe meer cultuurprocenten. 

Gevolgen

• Indië was weer winstgevend voor Nederland: Batig Slot.
• Javaanse bevolking bezat meer contant geld.
• De inlandse bevolking werd uitgebuit: de beste gronden werden aangewezen voor de export. 
• Niet elke bestuursambtenaar was gelukkig met deze vormen van machtsmisbruik en uitbuiting. Eduard Douwes Dekker schreef (onder het pseudoniem Multatuli) over zijn ervaringen in Indië zijn boek Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij.

Wat is het cultuurstelsel?

1. Regels waardoor boeren in Nederlands-Indië de Nederlanders hebben verjaagd uit hun land.
2. Regels waardoor boeren in Nederlands-Indië als soldaten moesten vechten voor Nederland
3. Regels waardoor boeren in Nederlands-Indië heel rijk zijn geworden
4. Regels waardoor boeren in Nederlands-Indië producten moesten verbouwen voor de handel met Nederland.

Wie voerde het cultuurstelsel in?

1. Johannes van den Bosch
2. Jan Pieterszoon Coen
3. Generaal van Heutsz
4. Koning Willem II

Hoe werkt het cultuurstelsel?

1. Je mag je eigen stukje grond houden
2. 1/5 deel verplicht verbouwen voor de Nederlanders
3. Specerijen verbouwen voor de Nederlanders
4. handelsmonopolie opbouwen

Ondernemen

• In 1870 werd de Agrarische Wet ingevoerd en kwam er een einde aan het cultuurstelsel.
• Particuliere ondernemers mogen in Nederlands-Indië plantages opzetten.
• Ook plantages in de Buitengewesten. 

Het Cultuurstelsel werd vervangen door:

1. de Ethische Politiek
2. de oprichting van de NHM
3. de Agrarische Wet
4. herendiensten

Wat was de Agrarische Wet?

1. Een wet uit 1870 waardoor ondernemers plantages konden starten in Nederlands-Indië.
2. Een wet uit 1870 waardoor Javaanse boeren 1,5 deel van hun land moesten afstaan.
3. Een wet uit 1830 waardoor ondernemers plantages konden starten in Nederlands-Indië.
4. Een wet uit 1870 dat ervoor moest zorgen dat Nederlands-Indië weer winstgevend wet.

Harde hand

• Vanaf 1830: KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger)

•  Nederland breidt m.b.v. het KNIL koloniaal gezag uit naar andere eilanden.

• Vooral in Atjeh en Lombok kwam de bevolking in opstand

Ethische politiek

• Rond 1900 vonden veel mensen het onrechtvaardig dat Nederland veel verdiende aan de kolonie.

• Nederland wil iets terugdoen voor de Indonesische bevolking (Ereschuld)

• De nieuwe ideeën werden de ethische politiek genoemd. 

De Ethische politiek bestond uit:

• Verbetering van het onderwijs in Nederlands-Indië

• Irrigatie aanleggen voor betere oogsten

• Emigratie bevorderen van dichtbevolkte naar dunbevolkte gebieden

• Verbetering gezondheidszorg

Sleep alles wat te maken heeft met de ethische politiek naar het gele vlak. 

Ethische Politiek

Er worden banken opgericht voor de inlandse bevolking

Het koloniale leger wordt versterkt

De inlandse bevolking kreeg betere scholen

De gezondheidszorg werd verbeterd

De bevolking van Nederlands-Indië kreeg stemrecht

Betere infrastructuur werd aangelegd

Waarom en op welke wijze breidde Nederland in de negentiende eeuw zijn aanwezigheid in Nederlands-Indië verder uit?